Systematyka (biologia)
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Systematyka organizmów żywych - nauka zajmująca się badaniem różnorodności organizmów, klasyfikowaniem ich, katalogowaniem oraz opisywaniem. Systematyka umieszcza każdy organizm (grupę organizmów) zakwalifikowany jako takson w hierarchicznej strukturze kategorii.
Nie jest to jednak zaszeregowanie raz na zawsze ustalone - często dokonuje się rewizji taksonomicznych zmieniając rangę i wzajemne relacje taksonów zgodnie ze zmieniającym się stanem wiedzy na temat poszczególnych grup organizmów (a w szczególności na temat ich pokrewieństw). Często jednocześnie egzystuje kilka alternatywnych "systemów" na danym poziomie, każdy uznawany przez inną grupę taksonomów. Widać to nawet na najwyższym poziomie, gdzie współistnieją przynajmniej trzy różne podziały całego świata żywego.
Spis treści |
[edytuj] Hierarchiczny system taksonów
W bardziej tradycyjnych podziałach najwyższym taksonem jest królestwo lub nadkrólestwo, w nowszych przyjmuje się podział na jeszcze wyższe jednostki - domeny lub cesarstwa. Poniżej przedstawiono hierarchiczny system taksonów zgodny z tradycyjnym podziałem.
| Ranga | Nazwa łacińska rangi | Przykład (nazwa łacińska) | Przykład (nazwa polska) |
|---|---|---|---|
| Nadkrólestwo | Superregnum | Eucaryota | jądrowe |
| Królestwo | Regnum | Protista | protisty |
| Gromada | Divisio | Euglenophyta | eugleniny |
| Klasa | Classis | Euglenophyceae | euglenowe |
| Rząd | Ordo | Euglenales | euglenowce |
| Rodzina | Familia | Euglenaceae | euglenowate |
| Rodzaj | Genus | Euglena | euglena |
| Gatunek | Species | Euglena viridis | euglena zielona |
Stosowane są również taksony wewnątrzgatunkowe, np. podgatunek, odmiana, forma. Nie mają charakteru taksonomicznego jednostki podziału w obrębie gatunku oparte na kryteriach fenotypowych, takie jak kultywar stosowany do klasyfikacji roślin uprawnych oraz rasa. Tworzy się także taksony pomocnicze poprzez dodanie przedrostka nad- (łac. super-, np. nadrodzina - superfamilia) lub pod- (łac. sub-, np. podrodzina - subfamilia).
[edytuj] Podziały świata żywego
 |
Ta sekcja wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w niej poprawić: dodać sekcję o podziale Woese i in z 1990, jesli to możliwe o tym który z podziałów systematycznych jest najpolularniejszy. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
[edytuj] Tradycyjny podział
Najbardziej tradycyjny podział, wywodzący się jeszcze od Arystotelesa, a utrwalony przez Linneusza to podział na dwa królestwa: zwierzęta i rośliny. Był on uznawany za obowiązujący jeszcze w pierwszej połowie XX wieku, a jego pozostałości widać wciąż w podziałach nauk biologicznych (porównaj Botanika, Zoologia, Taksonomia roślin itp.). Kolejne próby usystematyzowania organizmów żywych podejmowali między innymi Armen Takhtajan, Arthur Cronquist i Carl Woese.
[edytuj] Podział Whittakera i Margulis
Obecnie najczęściej stosowanym podziałem jest podział na 6 królestw (regnum) w obrębie 2 nadkrólestw (superregna). Podział ten wywodzi się od systemu pięciu królestw zaproponowanego w 1978 roku przez Roberta Whittakera i Lynn Margulis.
- Bezjądrowe (Prokaryota) - organizmy bez jądra komórkowego:
- Eubakterie (Eubacteria) - obejmują bakterie, sinice i prochlorofity
- Archeany (Archaea)
- Jądrowe (Eukaryota) - organizmy posiadające wyraźne jądra komórkowe:
[edytuj] Podział Cavaliera-Smitha
Konkurencyjny system autorstwa Thomasa Cavaliera-Smitha zaproponowany w 1983 i zmodyfikowany w 1998 roku przewiduje sześć królestw:
Cesarstwo: Procaryota
Cesarstwo: Eucaryota
- Protozoa (jednokomórkowe eukarionty nie zaliczone do innych królestw)
- Chromista (niektóre glony, np. brunatnice i okrzemki i pewne heterotrofy)
- Fungi - grzyby
- Plantae - rośliny (łącznie z zielenicami i krasnorostami)
- Animalia - zwierzęta
W pierwotnej wersji przewidywał podział na 8 królestw (były jeszcze Archaea i Archezoa, ale autor uznał, że nie ma podstaw do ich wyodrębniania). Podział ten był początkowo mało popularny, gdyż uchodził za zbyt nowatorski, a popularną teorię trzech domen Woesego uważa za opartą na błędnej interpretacji danych molekularnych. Stopniowo zyskuje jednak nowych zwolenników w liczących się ośrodkach naukowych na świecie.
[edytuj] Podział Adla, Simpsona, Farmera i innych
W roku 2005 bazując na najnowszych odkryciach filogenetycznych grupa 28 taksonomów zaproponowała nowy podział polegający na wyróżnieniu 6 grup systematycznych w obrębie Eucaryota (ze względu na typową dla taksonomii filogenetycznej ucieczkę od kategorii systematycznych autorzy nie określili ich rangi):
- Opisthokonta (zwierzęta, grzyby, wiciowce kołnierzykowate, Mesomycetozoa)
- Amoebozoa (ameby, śluzowce i kilka gatunków bez mitochondriów)
- Excavata (eugleniny, Oxymonada, Diplomonada, Jakobidae, parabasalia, kinetoplastydy)
- Rhizaria (otwornice, promienice)
- Archaeplastida (glaukocystofity, krasnorosty, rośliny zielone)
- Chromalveolata (tobołki, orzęski, kryptofity, haptofity, brunatnice, okrzemki).
[edytuj] Porównanie podziałów systematycznych
| Linnaeus 1735 2 królestwa |
Haeckel 1866 3 królestwa |
Chatton 1937 2 nadkrólestwa |
Copeland 1956 4 królestwa |
Whittaker 1969 5 królestw |
Woese i in. 1977 6 królestw |
Woese i in. 1990 3 domeny |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Protista | Prokaryota | Monera | Monera | Eubacteria | Bacteria | |
| Archaebacteria | Archaea | |||||
| Eukaryota | Protoctista | Protista | Protista | Eukarya | ||
| Vegetabilia | Plantae | Fungi | Fungi | |||
| Plantae | Plantae | Plantae | ||||
| Animalia | Animalia | Animalia | Animalia | Animalia |
[edytuj] Zobacz też
- Systematyka roślin
- Systematyka zwierząt
- Drzewo Życia
- Klasyfikacja biologiczna
- Dawna klasyfikacja ssaków
