Podgatunek
Z Wikipedii
Podgatunek (łac. subspecies) - jeden z taksonów w systematyce organizmów niższy od gatunku.
Spis treści |
[edytuj] Kryteria
Podobnie jak w przypadku gatunku, podgatunek definiowany jest w kilku pojęciach, m. in. biologicznym, chronologicznym lub ewolucyjnym. W tradycyjnym ujęciu Linneusza podgatunek obejmował odmiany, obecnie uznaje się jedynie podgatunek. Tworzą go osobniki należące do populacji ograniczonych do określonego terenu, morfologicznie i fizjologicznie różne od osobników tego samego gatunku zamieszkujących inne terytoria. Różnice te muszą być dostatecznie wyraźne ale nie na tyle duże żeby wprowadzać nowy gatunek. Podgatunek stanowi wynik zmienności geograficznej gatunku, która pozwala przystosować się do różnic klimatycznych i środowiskowych na rozległym nieraz obszarze występowania.
Pojęcie biologiczne opiera się na kryteriach morfologicznych, biogeograficznych i genetycznych.
W paleontologii często stosowane jest pojęcie chronologiczne podgatunku.
[edytuj] Krytyka
Zarzutem wobec tej kategorii jest brak jednolitego kryterium, które decydowałoby o tym jak drobne różnice można uznać za cechy podgatunkowe, gdyż kierunki w jakich rozwijają się poszczególne cechy morfologiczne są często odmienne. I tak wartość jednej cechy może wzrastać w miarę posuwania się z południa na północ, wykształcenie innej może zależeć od wysokości położenia n.p.m., jeszcze inne cechy mogą zależeć od charakteru gleby czy wilgotności. Skutkiem tego można wyróżnić u niektórych gatunków tyle podgatunków ile się zapragnie. Przykładem może tu być zwykła mysz domowa (Mus musculus) u której swego czasu wyróżniano 133 gatunki i podgatunki, a dla niepylaka apollo (Parnassius apollo) opisano 250 podgatunków. Pojęcie podgatunku trudno jest stosować do gatunków zasiedlających kontynenty o podobnych warunkach ekologicznych, gdzie następuje ciągła zmiana cech w miarę oddalania się co charakteryzuje gatunki zasiedlające równiny Syberii czy Ameryki Północnej.
[edytuj] Obrona
Podzielenie gatunku na podgatunki jest ze wszech miar pożyteczne dla gatunków zasiedlających archipelagi wysp (żółwie słoniowe z Galapagos) lub łańcuchy górskie, gdzie różnice między poszczególnymi podgatunkami są skokowe. Dawniej wyróżniano podgatunki zbyt lekkomyślnie, bez dostatecznego przebadania wystarczających materiałów.
Obecnie przeważa pogląd, że podgatunek jest najbardziej użytecznym pojęciem w zoogeografii, ale ma niewielką wartość dla ewolucjonistów.
[edytuj] Nazewnictwo
W nomenklaturze łacińskiej określany nazwą trójczłonową (trinominalną), przy czym trzecie słowo nawiązuje często do obszaru geograficznego, gdzie występuje. Nazwę podgatunku piszemy pismem pochyłym, podobnie jak epitet gatunkowy. Przykład pełnej naukowej nazwy podgatunku:
- Rubus nessensis Hall, Trans. Roy. Soc. Edinb. 3: 20. 1794 subsp. scissoides H. E. Weber Gatt. Rubus nordwestl. Eur.: 108. 1973.
lub w postaci skróconej:
- Rubus nessensis Hall subsp. scissoides H. E. Weber
Powtarzając nazwę w tekście piszemy:
- R. nessensis scissoides lub R. n. scissoides
W szczególnych przypadkach na równi z podgatunkiem, w sensie nomenklaturowym, traktowana jest specyficzna forma danego gatunku, np. forma udomowiona.
