Republika Nowogrodzka

Z Wikipedii

Новгородская земьля Rzeczpospolita Nowogrodzka
← 1136-1478 →
Język urzędowy	starocerkiewnosłowiański staroruski rosyjski
Język używany	staroruski rosyjski języki ugrofińskie
Stolica	Nowogród Wielki
Ustrój polityczny	republika
Zależne od	Wielkiego Księstwa Kijowskiego (1136-1169) Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego (1169-1389) Korony Królestwa Polskiego (1389-1392 i 1407-1412)
przekształcenie w republikę	1136
podbite przez	Wielkie Księstwo Moskiewskie 1478
Religia dominująca	prawosławie
Rzeczpospoplita Nowogrodzka na tle innych państw ruskich w XIV w.

Bitwa Aleksandra Newskiego z Szwedami w 1242 r. Dzieło autorstwa B. Czorikowa.

Republika Nowogrodzka lub Rzeczpospolita Nowogrodzka (rosyjski Новгородская республика lub Новгородская земля, staroruski Новгородская земьля) - średniowieczne państwo ruskie istniejące w latach 1136-1478, położone pomiędzy Bałtykiem a Syberią. Powstało na skutek usamodzielnienia się Księstwa Nowogrodzkiego w czasie rozbicia dzielnicowego Wielkiego Księstwa Kijowskiego. W państwie o ustroju feudalnym rozwinęła się z czasem specyficzna forma demokracji.

[edytuj] Historia

W wyniku rozdrobnienia Wielkiego Księstwa Kijowskiego zapoczątkowanego śmiercią Jarosława Mądrego (1054), północna jego część - Księstwo Nowogrodzkie, uzyskało niepodległość. Stolicą księstwa był największy ruski gród - Nowogród Wielki, z którym powiązane są początki państwowości ruskiej. W państwie tym szybko rozwinęła się specyficzna demokracja: zgromadzenie obywateli miasta (wiec), kupców i bojarów, wybierało najemnego władcę - księcia (mogło go też usunąć). Stąd też państwo to jest nazywane potocznie przez Rosjan Republiką Bojarską.

Do 1169 roku Nowogród Wielki pozostawał w stosunku wasalnym do Wielkiego Księstwa Kijowskiego, od 1169 do Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego. W XII-XV wieku Nowogród zajął znaczne tereny położone między Bałtykiem a Uralem a także część Syberii, tzw. "Jugrę".

[edytuj] Rządy Aleksandra Newskiego

Po klęsce sił rusko-połowieckich w bitwie nad Kałką (1223) Batu-chan podbił wszystkie państwa ruskie z wyjątkiem księstw Połockiego, Pińskiego oraz Republiki Nowogrodzkiej, która jednak zmuszona była uznać zwierzchność Mongołów i opłacać trybut. Tatarzy nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, zadowolili się każdorazowym zatwierdzaniem kandydata do tronu książęcego we Włodzimierzu, który z kolei pełnił funkcje zwierzchnie nad resztą księstw ruskich i miał prawo zwracania się o pomoc do chana.

W okresie panowania mongolskiego wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się książę nowogrodzki Aleksander Newski z rodu Rurykowiczów. W 1236 został wybrany na księcia Nowogrodu. W tym czasie na zachodzie coraz większe zagrożenie stwarzał Zakon kawalerów mieczowych, a z północy zaczęli zagrażać Szwedzi. Aleksander Newski pokonał Szwedów w 1240 roku w bitwie nad Newą, stąd wziął się jego przydomek. W 1242 na zamarzniętym jeziorze Pejpus zwyciężył wojska Zakonu kawalerów mieczowych i zdobył Psków, co zapobiegło niemieckiej ekspansji na ziemie ruskie. Następnie pokonał najeżdżające Nowogród wojska litewskie.

Będąc doskonałym dyplomatą, jednocześnie zawierał z Tatarami okresowe porozumienia. W 1249 przyjął tytuł księcia kijowskiego, a w 1252 - wielkiego księcia włodzimierskiego. W 1257 odbył wraz z Tatarami ekspedycję karną do Nowgorodu, powstrzymującego się z wypłatą danin. Aleksander Newski był przodkiem pierwszych carów rosyjskich, m.in. Iwana IV Groźnego. Jego syn Daniel był założycielem moskiewskiej linii Rurykowiczów.

[edytuj] XIV-XV wiek

[edytuj] Związki z Litwą i Polską

W latach 1389-1392 oraz 1407-1412 Republika Nowogrodzka pozostawała w stosunku lennym do Korony Królestwa Polskiego, związana osobą brata Jagiełły - Lingwenem. Od 1470 r. w unii personalnej z Wielkim Księstwem Litewskim. Wojska Nowogrodzkie brały udział w bitwie pod Grunwaldem walcząc przeciw Krzyżakom. Patriarcha Nowogrodu przyjął na prośbę Kazimierza Jagiellończyka wiarę katolicką i uznał papieża za zwierzchnika kościelnego do tej pory prawosławnego biskupstwa Nowogrodu.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] W Wielkim Księstwie Moskiewskim

W XV wieku zaczęły rosnąć wpływy Rusi Moskiewskiej, której władcy chcieli doprowadzić do ponownego zjednoczenia Rusi i zakończenia jej rozbicia dzielnicowego. W 1478 r. Republika Nowogrodzka została zdobyta przez wielkiego księcia Iwana III Srogiego i wcielona do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Nowogród Wielki we Wielkim Księstwie Moskiewskim cieszył się specjalnymi przywilejami.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Rządy Iwana IV Groźnego

W XVI wieku, za panowania cara Iwana IV Groźnego wstrzymano przywileje dla miasta co doprowadziło do potajemnych pertraktacji rady miejskiej z Litwą. Wywiad Iwana IV się o tym dowiedział. Car zdecydował się wysłać ekspedycją karną przeciw miastu co skończyło się tzw. "masakrą Nowogrodzką". Wojska ekspedycji wymordowały ok. 60 tys. mieszkańców.^{[potrzebne źródło]} Iwan IV osobiście niszczył mury, szukając skarbów miejscowych. Wkrótce do Moskwy, wywieziono wiele wozów złota i biżuterii.^{[potrzebne źródło]} Mordowanie Nowogrodzian trwało 5 tygodni. Ponoć, ludzie cara przywiązywali dzieci do matek i wrzucali do rzeki.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Legendy nowogrodzkie

Istnieje legenda o gołębiu, który podczas zdobywania Nowogrodu przez wojska Iwana Groźnego przysiadł na moście. Przerażony tym, co widzi, zamienił się w kamień. Do dziś stoi tam pomnik przedstawiający gołębia naturalnej wielkości.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Ciekawostki

Pomnik tysiąclecia Rosji w Nowogrodzie Wielkim. Założenie Nowogrodu Wielkiego przez kniazia Ruryka w 862 roku uważa się za początek historii Rosji.

Miasto Nowogród powstało ok. 860-862 r., do XII w. pozostawało największym ruskim miastem, zwanym „Panem Nowogrodem Wielkim”. Po ekspedycji karnej Iwana IV Groźnego miasto podupadło i straciło przydomek "Wielki". Uzyskało go z powrotem w 1998 r.

[edytuj] Zobacz też

• Ruś Nowogrodzka
• Nowogród Wielki
• Republika Pskowska

[edytuj] Źródła

• Stefan Bratkowski, Pan Nowogród Wielki, wyd. 1999, ISBN 83-88072-23-4
• Zdeněk Váňa, Świat dawnych Słowian, Warszawa 1985, s. 141-149.
• Artykuł "Ruś Nowogrodzka"