Iwan IV Groźny

Z Wikipedii

Iwan IV Groźny

Iwan Groźny na obrazie Aleksandra Litowczenki

Iwan IV Groźny (ros. Иван IV Васильевич lub Иван Грозный, ur. 25 sierpnia 1530 w Kołomienskoje – zm. 18 marca 1584 w Moskwie); z dynastii Rurykowiczów, syn Wasyla III i Heleny Glińskiej.

Od 4 grudnia 1533 wielki książę moskiewski, car Wszechrusi w latach 1547-1584. Był pierwszym władcą Rosji, który koronował się na cara - 16 stycznia 1547.

Iwan IV wstąpił na tron w wieku 17 lat. W 1555 r. przeprowadził gruntowną reformę systemu prawnego państwa i usprawnił jego administrację. Ofiarami tej reformy byli bojarzy, którzy zostali wysiedleni na wyznaczone tereny zwane ziemszczyzną i prześladowani.

Prowadził niezwykle agresywną politykę wobec swoich sąsiadów. Za jego panowania Rosja zdobyła Kazań, Astrachań i zachodnią Syberię, doprowadził też do nawiązania kontaktów handlowych z Anglią. W 1552 zlikwidował Chanat Kazański. Uderzył też na państwo zakonu kawalerów mieczowych w Inflantach zdobywając w 1558 Dorpat i Narwę, rozpoczynając wojny inflanckie. Kontynuował ekspansję Rosji na wschodnie ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego. W czasie wojny litewsko-rosyjskiej 1558-1570 zdobył w 1563 Połock, rozkazując utopić w Dźwinie wszystkich tamtejszych Żydów. W 1582 zawarł rozejm w Jamie Zapolskim z królem Polski Stefanem Batorym, kończący wojnę o Inflanty toczoną z państwem polsko-litewskim.

Iwan IV zasłynął jako człowiek okrutny. Począwszy od 1560 z jego polecenia stracono tysiące ludzi, w 1581 w napadzie szału zamordował drugiego syna, Iwana. Czynami tymi zapracował na przydomek "Groźny". Po śmierci Iwana IV tron objął jego trzeci syn, Fiodor I.

Iwan IV był władcą o rozległych zainteresowaniach intelektualnych. Sięgał po pióro, i to nie tylko gwoli polemik ze swymi przeciwnikami, skoro przypisuje się mu autorstwo utworów liturgicznych i udział w redagowaniu kronik. Car popierał rozwój sztuki, zwłaszcza architektury i malarstwa. W okresie jego rządów pojawił się w Rosji druk. Był siedmiokrotnie żonaty; trzy z jego żon zmarły za jego życia, z trzema się rozwiódł, ostatnia, Maria Nagoj, przeżyła go.

Iwan IV doprowadził swoją represyjną polityką do politycznego i gospodarczego kryzysu państwa. W 1565 r. wprowadził opryczninę, czyli carską policję, odpowiedzialną za liczne masakry ludności i rabunki; odwołał ją w 1572 r. widząc, że wymknęła mu się spod kontroli. Rezultatem opryczniny była śmierć ok. 100 tys. ludzi. Do jego niewątpliwych zasług należą: reforma armii na wzór zachodni i utworzenie zbioru praw, tzw. sudiebnik.

[edytuj] Kobiety Iwana IV Groźnego

Krótko po koronacji na cara rozpoczął poszukiwania małżonki. Zerwał z niepisaną tradycją rodzinną, kiedy jego dziad i ojciec poślubili cudzoziemki. Po wystawnym rytuale wyboru nowej carowej na tronie przy Iwanie zasiadła Anastazja Romanowna Zacharyna. Po 13 latach udany związek został przerwany śmiercią Anastazji w 1560 roku, kiedy podczas kłótni z doradcami dostała ataku apopleksji. Zostawiła sześcioro dzieci.

Podejrzewając bojarów o zdrady, Iwan zaczął z nimi prowadzić otwartą wojnę. Sam szukał pociechy przy Marii Tiemrukowej, która niedługo potem dostąpiła zaszczytu bycia nową carową. Małżeństwo to jednak nie było udane. Mąż traktował Marię jako obiekt spełniania swoich cielesnych potrzeb. W 1571 roku opuściła go na zawsze.

Z czasem wybranką cara została Marta Sobakina. Niespodziewanie jednak zmarła dwa tygodnie później.

Śmierć Marty zmieniła Iwana. Zaczął podejrzewać o nielojalność opriczników. Życie miłosne cara uległo rozpuście. Miewał również przygody homoseksualne.

W 1572 roku zgodzono się na kolejny związek cara. Wybranką została Anna Kołtowska. Trzy lata później została jednak wysłana przez Iwana do monasteru, gdzie miała dokonać swoich dni.

Sam natomiast żył ze swoimi kochankami. Początkowo była to Anna Wasilszczykowa, która została zastąpiona przez Wasylisę Mielentiewą.

Partnerką Iwana była również Maria Dołgoruka. Jednak dzień po ślubie wzbudziła wątpliwości co do swojego dziewictwa. Mąż bezlitośnie pozbył się Marii, każąc jej wsiąść do powozu. Sam natomiast z siłą machnął batem w konie. Rozpędzony powóz wpadł do jeziora ze świeżo poślubioną małżonką w środku.

Po nieudanych zalotach do siostry króla Zygmunta Augusta oraz Elżbiety I, królowej Anglii, siódmą żoną została Maria Nagoj w 1580 roku, która urodziła syna Dymitra. Przeżyła swojego męża.