Opona pneumatyczna
Z Wikipedii
Opona pneumatyczna – zewnętrzna część koła o przekroju otwartym, nakładana na felgę lub obręcz. Jest odpowiedzialna za kontakt pojazdu z podłożem, przenoszenie napędu oraz podstawową amortyzację w czasie jazdy.
Spis treści |
[edytuj] Historia
- 1839 – Anglik Charles Goodyear wymyślił proces produkcji gumy, był odkrywcą sposobu wulkanizacji kauczuku, który został opatentowany 15 lipca 1844 roku.
- 1846 – Robert William Thomson opatentował oponę pneumatyczną dętkową (wynalazł w 1845, opatentował we Francji w 1846, opatentował w USA 1847).
- 1888 – Irlandczyk J. B. Dunlop wynalazł niezależnie oponę pneumatyczną dętkową, do roweru
- 1922 – wynalezienie opon wysokociśnieniowych
- 1924 – opony niskociśnieniowe
- 1935 – firma Michelin stworzyła opony radialne
- 1947 – Goodrich Corporation zaprezentował opony bezdętkowe
- 2001 – firma Michelin oficjalnie zaprezentowała system PAX, pozwalający na kontynuację jazdy z przebitą, lub pozbawioną ciśnienia oponą
[edytuj] Budowa opony
[edytuj] Bieżnik
Bieżnik jest to część opony, która wchodzi w kontakt z nawierzchnią i odpowiada za jej przyczepność do nawierzchni. W zależności od przeznaczenia opony, bieżnik może mieć różny kształt (tzw. rzeźba bieżnika), głębokość i twardość.
[edytuj] Osnowa
Osnowa składa się z wielu warstw kordu, ułożonych pod różnymi kątami w zależności od rodzaju konstrukcji opony. Kord może być wykonany z poliamidu, poliestru, stali, wiskozy i włókna szklanego.
[edytuj] Opasanie
Jest to warstwa (lub częściej warstwy) kordu ułożona obwodowo, wykonana z możliwie jak najbardziej nierozciągliwego materiału. Jej zadaniem jest usztywnienie czoła opony i zapobiegnięcie jego deformacjom pod wpływem działających sił.
[edytuj] Stopka
Stopka (inaczej kołnierz) to część opony stykającej się z obręczą (inaczej zwaną też felgą). W jej skład wchodzą druty wzmacniające, biegnące obwodowo, mające w oponach bezdętkowych zapewnić szczelne i równe przyleganie opony do obręczy. W niektórych konstrukcjach opon druty wzmacniające wykonuje się z kewlaru.
[edytuj] Rodzaje opon
[edytuj] Podział ze względu na kształt bieżnika
- slicki – opony z całkowicie gładkim bieżnikiem – są one stosowane głównie w wyścigach samochodowych, motocyklowych, kolarstwie torowym i w szosowym przy wyjątkowo sprzyjających warunkach atmosferycznych - są to opony o najmniejszym stopniu oporów przy toczeniu - ale całkowicie zawodzą na wilgotnych i śliskich powierzchniach (nie dotyczy to opon rowerowych, które ze względu na małą szerokość, duże ciśnienie i okrągły kształt przekroju nie ulegają poślizgowi).
- rowkowe – opony z zestawem płytkich rowków, które nie zwiększają zbyt mocno oporów toczenia, ale ułatwiają odprowadzanie wody z powierzchni opony. Znane są modele z rowkami równoległymi do kierunku jazdy i skośnymi. Skośne lepiej odprowadzają wodę, ale mają też nieco większe opory toczenia. Opony rowkowe są powszechnie stosowane w kolarstwie szosowym, w rowerach miejskich i ogólnego użytku.
- klockowe – opony z wydatnym bieżnikiem przypominającym nieco wibram. Są powszechnie stosowane w rowerach górskich i samochodach terenowych. Jest ich bardzo dużo odmian – od tzw. semi-slicków – mających w miarę gładką powierzchnię czołową i duże klocki na "rantach", co jest rodzajem kompromisu między oporami toczenia i przyczepnością przy jeździe w terenie o zmiennym rodzaju podłoża, po opony błotno-piaskowe – mające bardzo wydatne i dość rzadko rozmieszczone klocki, których zadaniem jest "wgryzanie się" w grząskie i mokre podłoże, i które charakteryzują się bardzo dużymi oporami toczenia na bardziej twardych podłożach. W rowerach przy tym rodzaju opon często stosuje się inny bieżnik w oponie na koło przednie i tylne.
- kolcowe – opony z metalowymi kolcami, które służą do jazdy po śniegu i lodzie. W rowerach górskich są one też dość często stosowane do zjazdu również w sezonie letnim. Rowerzyści majsterkowicze robią je sami z odpowiednio dobranych blachowkrętów i starych, tudzież specjalnie kupionych opon.
- deszczowe – opony ze specjalnie dobranym wzorem bieżnika zapewniającym bardzo wydajne odprowadzanie wody spod koła i zabezpieczającym przed poślizgiem.
- błotno-śniegowe – opony wykonane zazwyczaj z miększych gatunków gumy zaopatrzone w specjalnie wyprofilowany bieżnik zapewniający dobrą przyczepność na śniegu i błocie pośniegowym.
[edytuj] Podział ze względu na budowę wewnętrzną
[edytuj] Opona diagonalna
W oponie diagonalnej cała osnowa opony składa się kilku warstw tkanin ułożonych na przemian w dwóch kierunkach, pod różnym kątem, lecz zawsze mniejszym niż 90°. Liczba warstw zależy od wielkości i obciążenia na jakie projektowano oponę. Konstrukcja ta pozwala na rezygnację z zastosowania opasania, lecz go nie wyklucza. Opona diagonalna z opasaniem nazywana jest oponą opasaną.
Zalety (w stosunku do opon radialnych):
- wyższy komfort jazdy, zwłaszcza na drogach o złej nawierzchni
- duża odporność na uszkodzenia mechaniczne
Wady (w stosunku do opon radialnych):
- mniejsza precyzja prowadzenia
- znacznie gorsze zachowanie się opony w czasie jazdy po łuku
- zwiększone zużycie paliwa
[edytuj] Opona radialna (promieniowa)
W oponie radialnej osnowa ułożona jest promieniowo (radialnie – stąd nazwa), czyli pod kątem 90°. Dla jej wzmocnienia stosuje się warstwy opasania. Takie ułożenie osnowy powoduje większą elastyczność boku opony a warstwy opasania zapewniają usztywnienie bieżnika, co odpowiednio poprawia zachowanie się podczas jazdy po łuku i zwiększa powierzchnię styku opony z nawierzchnią.
Zalety (stosunku do opon diagonalnych):
- precyzyjne prowadzenie
- mniejsze zużycie paliwa
Wady (stosunku do opon diagonalnych):
- niska odporność na uszkodzenia mechaniczne
- konieczność stosowania tulei metalowo-gumowych w zawieszeniu
[edytuj] Opona dętkowa
Opona dętkowa, opatentowana przez firmę Michelin w 1930 roku, to opona w której za utrzymanie odpowiedniego ciśnienia odpowiedzialna jest dętka. Oponę dętkową oznacza się TT (z ang.: Tube Type).
[edytuj] Opona bezdętkowa
Opona bezdętkowa, to opona w której za utrzymanie odpowiedniego ciśnienia odpowiedzialna jest sama opona. Szczelność pomiędzy oponą a obręczą zapewnia odpowiednio wzmocniona stopka. Oponę bezdętkową oznacza się TL (z ang.: Tube-less).
[edytuj] Oznaczenia opon samochodowych
Na boku opony znajduje się szereg różnych oznaczeń, które mówią o szeregu jej cech. Do najważniejszych oznaczeń istotnych z punktu widzenia użytkownika można zaliczyć:
- rozmiar opony
- rodzaj opony (ze względu na przeznaczenie)
- datę produkcji
[edytuj] Rozmiar opony samochodowej
Istnieje jeden rodzaj oznaczania rozmiaru opony, lecz czasem wymiary podawane są w milimetrach a czasem w calach.
Przykładowo oznaczenie: 175/70 R 14 T czytamy następująco:
- 175 – szerokość opony w milimetrach,
- 70 – profil opony oznaczający, że wysokość opony stanowi 70% jej szerokości,
- R – opona radialna, litera D oznaczałaby oponę diagonalną,
- 14 – średnica osadzenia, będąca jednocześnie średnicą obręczy, podana w calach,
- T – indeks prędkości dopuszczalnej. Tabela kodów prędkości znajduje się poniżej.
Inne oznaczenie (stosowane głównie do oznaczania opon do aut ciężarowych i ciągników) może wyglądać następująco: 6.00-16 a oznacza:
- 6.00 – szerokość opony w calach
- 16 – średnica osadzenia podana w calach
Brak oznaczenia profilu zazwyczaj oznacza, że opona ma standardowy profil wynoszący 80% jej szerokości. Wszystkie opony o wartości profilu niższej od 80 są uznawane za opony niskoprofilowe. W przypadku współczesnych samochodów osobowych za standardowy zwykło się przyjmować profil 70 ze względu na jego powszechność.
| Kod | prędkość (km/h) | Kod | prędkość (km/h) | Kod | prędkość (km/h) | Kod | prędkość (km/h) | Kod | prędkość (km/h) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A1 | 5 | E | 70 | L | 120 | R | 170 | V | 240 |
| A8 | 40 | F | 80 | M | 130 | S | 180 | W | 270 |
| B | 50 | G | 90 | N | 140 | T | 190 | Y | 300 |
| C | 60 | J | 100 | P | 150 | U | 200 | VR | powyżej 210 |
| D | 65 | K | 110 | Q | 160 | H | 210 | ZR | powyżej 240 |
W dzisiejszych czasach rzadko stosuje się indeksy niższe niż P, dlatego poza indeksami prędkości, po oznaczeniu średnicy osadzenia stosuje się też inne oznaczenia, przy użyciu pierwszych liter alfabetu. I tak na przykład w oznaczeniu 185 R14 C ostatnia litera oznacza samochód dostawczy (z ang.: commercial).
[edytuj] Przeznaczenie opony
Opony dzielimy na letnie, uniwersalne i zimowe, oznaczane często M+S czyli błotno-śniegowe (z ang.: mud & snow). Różnią się one między sobą budową bieżnika i miękkością mieszanki gumowej.
[edytuj] Data produkcji
Data produkcji opony składa się z czterech cyfr z których dwie pierwsze oznaczają tydzień roku a dwie pozostałe rok produkcji. Jest to o tyle istotne, że przeterminowane opony nie powinny być użytkowane ze względu na bezpieczeństwo podróżnych.
[edytuj] Oznaczenia opon rowerowych
Rozmiary opon tradycyjnie podaje się w calach. Zwykle na bocznej ściance opony znajdują się napis w rodzaju "A x B" – A oznacza tu średnicę obręczy do której pasuje dana dętka (typowe wymiary do rowerów "dorosłych" to 18, 20, 24, 26 i 28 cali) a B to grubość opony – czyli przybliżona średnica jej przekroju poprzecznego po pełnym napompowaniu (od 0.75 do 3.0 cala – najbardziej typowe wymiary to 0.75, 1, 1.25, 1.5, 1.75, 1.9, 2.0, 2.1, 2.125, 2.25, 2.5, 3.0).
W oponach szosowych często stosuje oznaczenia francuskie zamiast calowych – odpowiednikiem opony 28x0,75 (najbardziej typowego rozmiaru szosowego) jest tu rozmiar 700x20C.
[edytuj] Uwagi dotyczące stosowania opon w kolarstwie
Coraz częściej zastosowanie znajdują opony bezdętkowe. Wymagają one wprawdzie specjalnych obręczy i opon, ale ze względu na brak dętki masa całego zestawu może być mniejsza. Jednak w praktyce różnice są niewielkie ponieważ obręcze i opony bezdętkowe są cięższe od dętkowych.
[edytuj] Firmy produkujące opony
- Bridgestone
- Continental
- Cooper
- Dębica
- Dunlop
- Fulda
- Goodyear
- Kelly Springfield
- Kumho
- Michelin
- MRF Tyres
- Nokian
- Toyo
- Yokohama
- NOKIAN
