Odkrycia i badania Europy
Z Wikipedii
Kolebką cywilizacji w okresie wczesnej starożytności był Bliski Wschód. Cywilizacje tamtego regionu nie wykazywały zainteresowania bliską geograficznie Europą. Dopiero Grecy, którzy stworzyli pierwszą europejską cywilizację, rozpoczęli badania geograficzne tego kontynentu. Z niewielkimi wyjątkami ograniczyli się jednak do poznania macierzystego Półwyspu Bałkańskiego oraz europejskich wybrzeży Morza Śródziemnego.
Spis treści |
[edytuj] Wyprawa Pytheasa z Messalii
Pytheas z Mesalii żyjący w IV wieku p.n.e., geograf i podróżnik - był protoplastą wielkich odkrywców piętnastowiecznych. Około 330 roku p.n.e. Wybrał się w bardzo śmiałą podróż morską, która, choć dała nikłe wyniki, znacznie poszerzyła horyzont geograficzny antycznego świata. Pytheas wyruszywszy z Grecji popłynął wzdłuż dobrze już wtedy znanych południowych wybrzeży europejskich. Następnie przepłynąwszy przez Gibraltar dalej żeglował w bezpośredniej bliskości lądu, opływając Półwysep Iberyjski i Wyspy Brytyjskie docierając do legendarnej krainy Thula, gdzie "słońce nigdy nie zachodziło". Co do umiejscowienia krainy Thula istnieją spory uczonych. Najbardziej prawdopodobną wersją jest ta, iż wyprawa dotarła do środkowej Norwegii w okolicach dzisiejszego miasta Trondheim. Niektórzy historycy wysuwają hipotezy, że Thula mogła być którąś z wysp leżących na północ od Wysp Brytyjskich, (np. Szetlandy), Islandią lub nawet południowym krańcem Grenlandii. Mapa - Podróż Pytheasa.
[edytuj] Rzymska Eksploracja Europy
Rzymianie gruntownie poznali Europę do linii Renu i Dunaju oraz częściowo Wyspy Brytyjskie. Obszary leżące na północ i wschód od tej granicy zostały poznane tylko połowicznie lub wcale. Nie domyślano się na przykład istnienia Skandynawii. Klasyczną syntezę geografii Europy, jak i reszty świata, stworzył Ptolemeusz. Opierał się na wiedzy antycznej, informacjach mu współczesnych oraz własnej fantazji. Nie jest jasne, na czym oparł swoją wiedzę dotyczącą środkowych i wschodnich rejonów Europy.
zobacz też Mapa Ptolemeusza.
[edytuj] Poszerzanie wiedzy o geografii Europy w średniowieczu i w czasach nowożytnych
Geografia nie leżała w zakresie zainteresowań Europejczyków do czasów średniowiecznego humanizmu, kiedy to ponownie odkryto wiedzę antyku i zaczęto ją wykładać na powstających wtedy uniwersytetach. Od tego czasu geografia, jak i astronomia Ptolemejska, stały się dogmatem. Obaliła je dopiero seria wielkich odkryć geograficznych.
Już w średniowieczu, niejako mimo akademickich ograniczeń, powoli rozwijała się wiedza na temat europejskiej geografii. Wraz z postępami chrystianizacji i handlu międzypaństwowego rodziła się świadomość geograficzna u współczesnych. Relacje o nowych nieznanych ziemiach i ludach można znaleźć rozproszone w licznych lokalnych rocznikach, listach z podróży i raportach z dyplomatycznych misji. W czasie renesansu wiedza ta pogłębiała się, choć nie nastąpiły żadne dramatyczne zmiany w metodach badawczych. Mapy powstałe w tamtych czasach, choć o wiele doskonalsze od średniowiecznych, ciągle dalekie były od ideału. Dopiero wiek XVIII przyniósł w tym względzie zmiany. Nie tylko powstały metody badawcze, ale i pojawił się nowy typ podróżnika - badacza. Od tego okresu zaczyna się też rozwój nowoczesnej kartografii. Począwszy od XVI wieku, wraz z ekspansją Rosji zaczęto poznawać wschodnie obszary Europy. W 1770 pierwsza zachodnia ekspedycja pod kierownictwem Pallasa dotarła do Uralu. Od tego też czasu to pasmo górskie uznawane jest za umowną granicę pomiędzy kontynentami europejskim i azjatyckim.
Oddzielnym epizodem było odkrywanie północno-zachodnich rubieży kontynentu. Islandię odkryto w 795. Wylądowali tam Irlandzcy mnisi, którzy jednak opuścili wyspę w 860. Normandzka kolonizacja wyspy rozpoczyna się w 874, ostatecznie doprowadzając współcześnie do powstania narodu islandzkiego. W tym samym czasie zostaje odkryta Grenlandia. Eryk Rudy ląduje tam w 981 lub 982. Normanowie kolonizację wyspy ograniczają do jej południowych krańców. Na północ docierali tylko myśliwi-rybacy polujący na łososie, wieloryby i foki. Badania Grenlandii opisano w artykule Odkrycia i badania Arktyki.
[edytuj] Badania północnych rubieży Europy
Pierwotną przyczyną rozpoczęcia badań polarnych obszarów Europy było pragnienie znalezienia trzeciej drogi do legendarnych Indii, alternatywnej do opanowanego przez Portugalczyków i Hiszpanów wschodniego i zachodniego szlaku. Droga ta w literaturze znana jest jako przejście północno-wschodnie. Do znalezienia nowej drogi szczególną wagę przywiązywały Anglia i Holandia. Pomysł poszukiwań powstał po opublikowaniu w 1525 roku raportu Gerasimowa, posła moskiewskiego przy dworze papieskim, w którym ujawnia on, że północne brzegi Europy obmywa żeglowny ocean. Na podstawie tych informacji John Cabot wysunął hipotezę, iż żeglując na wschód po północnym morzu, można w łatwy sposób dotrzeć do Wschodniej Azji. Pierwszą ekspedycję w poszukiwaniu tej drogi poprowadził w 1553 roku Anglik Hugh Willoughby. Ekspedycja dotarła w okolice Murmańska, gdzie była zmuszona do przezimowania i powrotu. W tym samym roku wyruszyła kolejna wyprawa z Richardem Chancellorem na czele. Zdołała dotrzeć do ujścia rzeki Dwiny. Stamtąd Chancellor udał się drogą lądową do Moskwy, gdzie nawiązał pierwsze stosunki handlowe z Rosją. Wyprawa Stephena Burrougha, która wyruszyła w 1554, dotarła do Nowej Ziemi, najdalej wysuniętego na wschód lądu na europejskiej części Morza Arktycznego. Także i Holendrzy byli aktywni w poszukiwaniu przejścia północno-wschodniego. Barents w swych trzech wyprawach w 1594, 1595 i 1596 opłynął całe północne wybrzeża europejskie. Odkrył też Wyspę Niedźwiedzią i Spitsbergen. Imieniem tego odkrywcy zostało nazwane morze (Morze Barentsa). rozciągające się pomiędzy Przylądkiem Północnym a Nową Ziemią oraz jedną z wysp Spitsbergenu. W 1608 Henry Hudson zanim zainteresował się szlakami zachodnimi próbował jeszcze raz opłynąć Eurazję. Zdołał dotrzeć do Nowej Ziemi, po czym został zmuszony do zawrócenia.
Od kiedy w XVII wieku Anglicy i Holendrzy przełamali portugalski monopol na żeglugę wokółafrykańską, stracili zainteresowanie polarnymi rejonami Europy. Należy tu nadmienić, że rejony te były dobrze znane Wikingom, którzy docierali do Spitsbergenu w średniowieczu. Także i rosyjscy rybacy byli dobrze obeznani z wybrzeżami Morza Barentsa i Nową Ziemią. Wiedza ta jednak bądź uległa zapomnieniu, bądź miała charakter czysto lokalny.
Badania tych rejonów powtórnie podjęto dopiero w drugiej połowie XIX wieku. W 1871 wyruszyła na północ wyprawa pod dowództwem Austriaków Payera i Wyprechta. Zdołali oni, nie napotkawszy większych przeszkód, przepłynąć całe Morze Barentsa, docierając do Nowej Ziemi. Zachęceni tym sukcesem, rok później zorganizowali kolejną ekspedycję, która w swych zamierzeniach miała opłynąć cały kontynent euroazjatycki. Jednakże w roku 1872 warunki atmosferyczne były mniej sprzyjające. Okręt podróżników został uwięziony w lodach i wraz z nimi dryfował ponad rok (372 dni) w kierunku północno-wschodnim, by w końcu zostać wyrzucony na ląd. Był to wcześniej nieznany archipelag wysp leżący na wschód od Spitsbergenu, nazwany przez Payera Ziemią Franciszka Józefa na cześć cesarza Austro-Węgier. Rozbitkowie, po trwającej trzy miesiące dramatycznej podróży saniami i wiosłowymi łodziami, zdołali 18 sierpnia 1874 roku dotrzeć na Nową Ziemię, skąd zostali przetransportowani na kontynent przez rosyjskich myśliwych.
W XX wieku badania tego rejonu były kontynuowane przez rosyjskich, a potem radzieckich badaczy.
powrót do historia odkryć geograficznych.
Zobacz też: Atlas historyczny
