Miłość

Z Wikipedii

Emocje i uczucia

cierpienie gniew lęk miłość nienawiść nuda poczucie krzywdy poczucie winy pogarda radość smutek strach szczęście wstręt wstyd zazdrość zawiść złość żal edycja

Miłość - uczucie, które przejawia się w relacji do drugiej osoby (lub obiektu) połączone z silnym pragnieniem stałego obcowania z nią, czemu może towarzyszyć pociąg fizyczny do osoby będącej obiektem uczucia.

Miłość jest przedmiotem fascynacji i źródłem inspiracji dla twórców sztuki, literatury, psychologii i religii. Przez niektórych ludzi bywa uważana za sens życia ludzkiego – czyniąca je prawdziwym i w pełni szczęśliwym.

Spis treści 1 Różne rodzaje okazywanej miłości 2 Teoria miłości Sternberga 2.1 Intymność 2.2 Namiętność 2.3 Decyzja/zobowiązanie 2.4 7 form miłości 2.5 Fazy związku 3 Model Ira Reiss 4 Teoretyczny model miłości Johna Lee 5 Koncepcja Bardisa 6 Ujęcie Ericha Fromma 7 Zakochanie 8 Miłość w literaturze 9 Miłość w sztuce 10 Przypisy 11 Bibliografia 12 Zobacz też

Różne rodzaje okazywanej miłości

• Agape (gr.) {łac. Caritas} - to typ miłości bezinteresownej, opierającej się na altruizmie i duchowej więzi, często motywowanej religijnie.
• Philia (gr.) {łac. Amicitia} - miłość (platoniczna) wolna od seksu i zmysłowości, przyjacielska, bezinteresowna, lojalna i wierna. Platon w "Uczcie" opisuje historię opowiadaną przez Arystofanesa o bardzo silnej istocie ludzkiej o dwu twarzach, czterech rękach, czterech nogach, plecach i piersiach naokoło, zagrażającej bogom. Zeus znalazł sposób, by, nie zabijając ludzi (jak chcieli inni bogowie), osłabić ich poprzez przecięcie każdego na dwie połowy. Od tej pory każdy szuka drugiej połowy, a gdy ją znajdzie, druga osoba, choć obca, staje się nagle bliska.
• Eros (gr.) {łac. Amor} - miłość twórcza, kreatywna lub romantyczna, w której dominującą rolę odgrywa sentyment, tęsknota, oczarowanie, pragnienie coraz większej pełni.
• Sexus - miłość zmysłowa, realizująca się w zbliżeniach płciowych, miłość oparta na wzajemnym pożądaniu; najczęściej ma swój początek w zakochaniu.
• Narcyzm - egoizm, miłość do samego siebie.

Teoria miłości Sternberga

Według Roberta Sternberga^[1] miłość można opisać przy pomocy trzech zasadniczych składników. Są to namiętność, intymność i decyzja/zobowiązanie (zwana też tu za B. Wojciszke "zaangażowaniem"). Cechy ulegają ciągłej przemianie w czasie trwania związku.

Intymność

Intymność, czyli bliskość, to wszelkie pozytywne uczucia i działania wzmagające przywiązanie partnerów.

Według Sternberga, na tak pojmowaną intymność składają się:

• pragnienie dbania o dobro partnera,
• przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego powodu,
• szacunek dla partnera,
• przekonanie, że można nań liczyć w potrzebie,
• wzajemne zrozumienie,
• wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami duchowymi i materialnymi,
• dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia,
• wymiana intymnych informacji,
• uważanie partnera za ważny element własnego życia;

Emocje składające się na intymność są w dużej mierze wynikiem komunikacji między partnerami i rozumienia potrzeb osoby kochanej.

Dynamika

W początkach miłości intymność jest niska, rośnie ona stopniowo wraz z czasem trwania związku i jeszcze wolniej opada po osiągnięciu swego maksimum.

Namiętność

Namiętność to przeżywanie silnych emocji zarówno pozytywnych jak i negatywnych. Gdy intensywność namiętności jest wysoka, przeżywa się takie emocje jak pożądanie, radość, podniecenie, tęsknotę, zazdrość, niepokój. Stanom tym towarzyszy silna motywacja do połączenia się z obiektem miłości, fizycznej bliskości, kontaktów seksualnych. Często miłość utożsamiana jest z namiętnością.

Dynamika

W początkowym etapie zakochiwania się namiętność jest bardzo silna i niepodatna na świadome kierowanie. Na to, czy w danej diadzie jest namiętność czy jej nie ma, nie mamy wpływu. Tak jak szybko namiętność rośnie, tak samo szybko spada i choć jest to fakt nieunikniony, spadek namiętności nie jest równoznaczny z końcem miłości.

Decyzja/zobowiązanie

Zaangażowanie (tu: decyzja/zobowiązanie) w utrzymanie związku to wszelkie działania mające na celu przekształcenie miłości w trwały związek. Jest to świadoma decyzja co do tego, czy chcemy zostać w danym związku, czy jest on dla nas satysfakcjonujący. Jest to więc składnik miłości, którego nasilenie sami kontrolujemy. Silne zaangażowanie może być czynnikiem skutecznie podtrzymującym dany związek. W parach zadowolonych z małżeństwa, zaangażowanie jest zazwyczaj najsilniejszym składnikiem podtrzymującym uczucie miłości w danym związku.

Dynamika

Wraz z początkiem miłości, gdy dwoje ludzi decyduje się na bycie razem, zaangażowanie stopniowo rośnie. Gdy osiągnie ono swój maksymalny poziom, to zazwyczaj utrzymuje się na nim do końca trwania związku.

7 form miłości

Według Sternberga:

• lubienie: intymność, ale bez zobowiązań czy namiętności.
• zadurzenie: namiętność bez zobowiązań czy intymności.
• pusta miłość: zobowiązanie bez namiętności czy intymności.
• romantyczna miłość: intymność i namiętność, ale bez zobowiązań.
• niedorzeczna miłość: zobowiązanie i namiętność, ale bez intymności.
• partnerska miłość: zobowiązanie i intymność, ale bez namiętności.
• miłość doskonała: zobowiązanie, intymność i namiętność.

Fazy związku

Poszczególne fazy związku wg Sternberga^[2]:

1. Faza zakochania

Zaczynają rozwijać się trzy składniki, przy czym najsilniej przybiera na sile namiętność. Pojawią się symptomy charakterystyczne dla miłości.

2. Faza romantycznych początków

Charakteryzuje się wzrostem intymności. Jest zazwyczaj krótkotrwała. Rozbudzeni namiętnością partnerzy zaczynają częściej się spotykać, rozmawiać o sobie, lepiej się poznawać, efektem tego jest wzrost intymności. Pojawia się także decyzja co do utrzymania związku i przechodzi on w fazę trzecią.

3. Faza związku kompletnego

Charakteryzuje się występowaniem wszystkich trzech składników. Wiąże się to zazwyczaj z podjęciem decyzji o ślubie, zamieszkaniu razem, a więc decyzji co do trwania danego związku. Jest to faza najbardziej zadowalająca dla partnerów, a także najbardziej nasycona emocjami. Osiągają oni najwyższy stopień intymności. Podobnie teraz ich zobowiązanie jest bardzo mocne. Koniec tej fazy jest jednoznaczny z nieuchronnym końcem namiętności. Nagłe osłabnięcie namiętności wyznacza wejście w fazę czwartą.

4. Faza związku przyjacielskiego

Jest pozbawiona składnika namiętności, który jeśli był utożsamiany z samą miłością, może oznaczać, że w danym związku miłość wypaliła się. Dla wielu ludzi wejście w fazę związku przyjacielskiego oznacza najbardziej satysfakcjonujący okres dla ich związku. Uwzględniając fakt, że w fazie tej dominuje zaangażowanie, które jest zależne od naszej woli, jak i intymność, która tylko po części także jest od niej zależna, możemy stwierdzić, że przedłużenie tej fazy jest zależne od woli obojga partnerów. Problemem może być dla nich podtrzymanie intymności na wysokim poziomie, a więc wzajemne zaufanie, lubienie się, chęć pomagania i otrzymywania pomocy. Jeśli nie uda się podtrzymać intymności, związek przechodzi w ostatnią z faz.

5. Faza związku pustego

Charakteryzuje się jedynie zaangażowaniem, które jest jedynym składnikiem podtrzymującym go. Diada taka jest jedynie pozostałością po miłości, gdyż opierając się na samym zaangażowaniu należy się liczyć z możliwością, że któryś z partnerów zapragnie zmiany i zrezygnuje z dalszego trwania takiego związku. Jest to faza, która nie musi pojawić się w związku, o ile partnerom uda się podtrzymać intymność. Jednak w momencie spadku intymności, zaangażowanie może również podtrzymywać dany związek z równie dobrym rezultatem. Jeżeli dochodzi do tej fazy najczęściej związek przechodzi w fazę szóstą.

6. Rozpad związku

Model Ira Reiss

Model ten^[3] polega na założeniu, że w procesie miłości poszczególne składniki wpływają na siebie wzajemnie w zależności od stopnia nasilenia pozostałych komponentów. Ewolucja związku jest metaforą obrotu koła.

1. Zrozumienie
2. Wzajemne uzależnienie
3. Ujawnienie siebie,
4. Spełnianie się osobowości i realizacja potrzeb

Teoretyczny model miłości Johna Lee

John Lee wyodrębnił sześć typów miłości^[4]. Jednostkę może charakteryzować bądź jeden z typów miłości, bądź też może reprezentować ich kombinację. Lee wyróżnił trzy typy podstawowe (pierwotne) i trzy pochodne (wtórne).

Do podstawowych zaliczamy:

• storge

Miłość zrównoważona, czuła, przyjacielska w której partnerów silnie łączy intymność i założenie, że bez względu na wszystko zostaną przyjaciółmi. Intymność fizyczna pojawia się później i rzadko, jeśli wystąpi, staje się źródłem radości. Miłość tego typu porównać można do miłości między rodzeństwem. Najważniejsze jest by być z partnerem duchowo i jako jego najlepszy przyjaciel. Dla tego typu miłości drobne przeszkody są do pokonania. Nawet czasowe rozłąki nie stanowią dla niej problemu.

• eros

Miłość eros jest odpowiednikiem miłości romantycznej. Charakterystyczne dla tego typu miłości jest zafascynowanie kochaną osobą. Osoby prezentujące ten typ wierzą w miłość od pierwszego wejrzenia i jest to wręcz pożądane by w taki właśnie sposób zakochać się i stworzyć związek doskonały, w którym miłość będzie wieczna. Partnerzy pragną być do siebie podobni, jak najwięcej czynności wykonywać wspólnie. Charakterystyczny też jest silny pociąg fizyczny, dlatego też dość wcześnie uwzględniany jest element seksualności. Partnerom zależy na tym, by drugiej osobie dostarczać jak największej ilości przyjemności, w tym także w sferze seksu.

• ludus

Ludus traktuje miłość jako zabawę. W grze tej polega głównie na tym by zwyciężyć, a więc wykazać się większymi zdolnościami, dowieść swej wyższości nad partnerem. Seks w takim związku, to forma zaspokojenia jedynie własnych przyjemności. Jeśli w sferze seksualnej wystąpią jakieś problemy, to zamiast starać się je rozwiązać, przedstawiciele tego typu miłości poszukają raczej nowego partnera. W wyrażaniu ludus nierzadko obserwuje się koncentrację na własnej osobie.

Typy te łączą się z sobą i tworzą:

• manię (jako kombinację eros i ludus),

Miłość maniakalna jest intensywna i obsesyjna, często myśl o partnerze jest przyczyną ciągłego lęku przed jego utratą. Polega na stałej potrzebie podtrzymywania uczuć i uwagi przez partnerów, a także nieustannego rozpraszania wątpliwości co do wierności i zaangażowania (zobacz też: wpółuzależnienie).

• pragmę (ludus i storge),

Pragma to miłość praktyczna. Przedstawiciele tego typu inwestują w miłość. Jest to dla nich kalkulacja zysków i strat jakie mogą osiągnąć angażując się w dany związek. Związek jest możliwy tylko z partnerem, który odpowiada tak kochającym osobom ze względu na pochodzenie i warunki życiowe.

• agape (eros i storge).

Miłość agape jest miłością ofiarną, pełną poświęcenia i troski o drugą osobę. W miłości tej łatwo zapomina się o sobie myśląc o szczęściu partnera. Jest to moralny ideał miłości w etyce chrześcijańskiej jak i innych religii. Oznacza troskę o osobę kochaną bez oczekiwania czegokolwiek w zamian.

Badania Lee wykazały, że do miłości pragmatycznej i storgicznej bardziej skłonne są kobiety niż mężczyźni, którzy z kolei manifestują styl erotyczny i ludyczny.

Lee porównywał te sześć typów miłości z paletą barw: "Tak jak wszystkie kolory pochodzą od trzech podstawowych, tak wszystkie style miłości dadzą się wyprowadzić z trzech podstawowych stylów".

Koncepcja Bardisa

Bardis zakłada istnienie trzech rodzajów potrzeb^[5]:

• potrzeby fizyczne
• potrzeby psychologiczne
• potrzeby społeczne

Gdy partnerzy zaspokajają swoje potrzeby w równej mierze i na wysokim poziomie miłość jest kompletna. Gdy potrzeby zaspokajane są na niskim poziomie, bądź tylko niektóre z nich, miłość jest niepełna.

Uwzględniając siłę zaspokajania określonych potrzeb, Bardis podzielił miłość na trzy typy:

• typ Orfeusza i Eurydyki

Potrzeby fizyczne, psychologiczne i społeczne są dostrzegane przez każdego z partnerów i zaspokajane na równym, zadowalającym poziomie. Jest to miłość silna, dająca satysfakcję obu stronom.

• typ Zeusa

To miłość niepełna. Charakteryzuje się przecenianiem potrzeb fizycznych przez jednego lub obydwoje partnerów z równoczesnym niedocenianiem potrzeb niefizycznych.

• typ Penelopy

Miłość Penelopy jest również odmianą miłości niepełnej. Nadmiernie cenione są potrzeby niefizyczne, zaś niedoceniane zostają potrzeby fizyczne.

Ujęcie Ericha Fromma

Erich Fromm uważał^[6], że miłość jest sztuką. Aby nauczyć się kochać, człowiek musi postępować z miłością tak, jak z każdym innym rodzajem sztuki, jak na przykład z malarstwem czy muzyką. Najpierw powinien opanować teorię, a później zająć się częścią praktyczną.

Miłość jest aktywną siłą drzemiącą w człowieku. Trzeba więc nauczyć się ją wyzwalać, a osiągnąć to można poprzez działanie. Nie jest miłością branie, bycie kochanym; prawdziwa, dojrzała miłość polega na obdarzaniu nią innych, co jest równoznaczne z czynnym aktem dawania innym siebie samego.

Przez czynną, dojrzałą miłość Fromm rozumiał:

• Dawanie siebie innym; gdy więcej radości czerpie się z dawania niż brania.
• Gdy drugi człowiek, obdarzany uczuciem, budzi głębokie i żywe zainteresowanie; zachowaniem powinna kierować troska o dobro tej osoby.
• Odpowiedzialność za zaspokajanie potrzeb osoby kochanej, w tym głównie potrzeb psychicznych.
• Poszanowanie dla odmienności drugiego człowieka, pozwalanie na rozwój jego indywidualności.
• Staranie, by jak najlepiej poznać osobę kochaną.

Fromm wyróżnił miłość braterską, matczyną, miłość samego siebie, miłość Boga i miłość erotyczną. Przez tą ostatnią rozumiał miłość opartą na zespoleniu z drugim człowiekiem jako nie tylko uczucie, ale też decyzje, obietnice. Na miłość erotyczną składa się zakochanie i czynnik świadomy, a więc decyzja, by być z drugą osobą, poświęcać jej uwagę i troskę.

Zakochanie

Zakochanie to stan osoby zakochanej, czującej miłość.

Charakteryzuje się obsesyjnymi myślami o tej osobie, pragnieniem przebywania z nią. W przypadku niedostępności obiektu miłości osoba zakochana cierpi.

Stan zakochania wiąże się z podwyższonym poziomem fenyloetyloaminy (PEA) i dopaminy, powstaniem nowych pętli neuronalnych oraz reakcjami fizjologicznymi na osobę, w której jesteśmy zakochani takimi jak pocenie się dłoni, przyśpieszone bicie serca (wynik działania adrenaliny). Te same reakcje wywołuje strach i stres. W nieco ponad połowie przypadków poziomy hormonów wracają do normy w ciągu 3-8 lat (choć mogą również wcześniej) od momentu podwyższenia. W pozostałych przypadkach pojawia się nowy stan równowagi, za który odpowiada dopamina i serotonina, a który można określić jako przywiązanie.

Ponadto:

• testosteron odpowiada u obydwu płci za pożądanie seksualne
• dopamina odpowiada u obydwu płci za "uskrzydlenie"
• oksytocyna u kobiet odpowiada za uczucia bliskości i przywiązania. Jest ona wydzielana m.in. w trakcie orgazmu, przy porodzie, przy karmieniu piersią
• wazopresyna odpowiada za bliskość i przywiązanie u mężczyzn.

Miłość w literaturze

• Ankieta na temat miłości – rozumienie miłości w ujęciu surrealistycznym
• Cierpienia młodego Wertera – Johann Wolfgang Goethe – miłość niespełniona
• Cztery miłości – Clive Staples Lewis
• Dobry Omen – Terry Pratchett i Neil Gaiman – miłość przypadkiem, obok akcji i stereotypów
• Dziady cz. II i IV – Adam Mickiewicz – miłość trudna
• Fantazy – Juliusz Słowacki – krytyka przedmiotowego traktowania miłości, ukazanie kontrastu pomiędzy autokreacją romantyczną a prawdziwym uczuciem
• Giaur – George Gordon Byron – miłość niespełniona
• Hymn o miłości – Paweł z Tarsu – definicja miłości jako sensu życia
• Miłość – Czesław Miłosz – definicja miłości jako sensu życia
• Miranda – Antoniego Langego – tragizm miłości wynikający z rozdźwięku między cielesnością a duchowością człowieka
• Ogniem i mieczem – Henryk Sienkiewicz – miłość spełniona
• Orfeusz i Eurydyka – miłość silniejsza od śmierci
• Pieśń nad Pieśniami – miłość spełniona
• Potop – Henryk Sienkiewicz – miłość spełniona
• Romeo i Julia – William Szekspir – miłość trwalsza od śmierci
• Przed sklepem jubilera. Medytacje na temat sakramentu małżeństwa przechodzące chwilami w dramat – Karol Wojtyła – przedstawione trzy różne rodzaje miłości
• Sonety do Laury – Francesco Petrarka – miłość trwalsza od śmierci
• Surrealizm w swoich dziełach żywych – André Breton – miłość kobiety jako wcielenie najwyższej szansy mężczyzny
• Dzieje Tristana i Izoldy – miłość trwalsza od śmierci
• Triumf śmierci – Gabriele d'Annunzio – miłość jako gwałtowna namiętność
• Uczta – Platon – umiłowanie pięknych ciał chłopców jako krok do miłości Piękna i Dobra
• W Szwajcarii – Juliusz Słowacki – zawód miłosny
• W Weronie – Cyprian Kamil Norwid
• Vita nova – Antoni Lange – nieszczęśliwa miłość do nieosiągalnego ideału

Miłość w sztuce

• Jaufré Rudel Anonim, XIII wiek
• Madonna z Dzieciątkiem Girolamo Pompeo Batoni
• Sen Dantego Dante Gabriel Rossetti
• Pocałunek Francesco Hayez
• Intymność (Intimite) Eugene Carriere
• Pocałunek Auguste Rodin
• Pocałunek, Trzy okresy życia ludzkiego, Spełnienie Gustav Klimt
• Objęcie Egon Schiele (skrajny ekspresjonizm)
• La Vie (Życie) Pablo Picasso

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Przypisy

1. ↑ za: Turner J.S., Helms D.B. (1999) Rozwój człowieka
2. ↑ za: Wojciszke B. (1998). Psychologia miłości. Intymność. Namiętność. Zaangażowanie.
3. ↑ za: Helms D.B., Turner J.S. (1999) Rozwój człowieka
4. ↑ za: Rostowski J. (1987). Zarys psychologii małżeństwa
5. ↑ za: Rostowski J. (1987). Zarys psychologii małżeństwa
6. ↑ za: Fromm E. (1971). O sztuce miłości

Bibliografia

Zobacz też

• seks
• małżeństwo
• Maitri
• orientacja seksualna
• emocje
• caritas
• agape