Marian Steifer

Z Wikipedii

Marian Steifer


pułkownik
Urodzony	1889
Zmarł	1945
Kariera wojskowa
W służbie od	1914
Stanowiska	przedstawiciel Wojska Polskiego na Węgrzech
Najważniejsze bitwy i wojny	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska II wojna światowa
Odznaczenia

Marian Jan Steifer (ur. 15 lipca 1889 we Wsi Wołoskiej k. Bolechowa, zm. prawdopodobnie w 1945 w Budapeszcie) pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego , dr praw oraz działacz społeczny i sportowy. Został odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych i Legią Honorową. Podczas II wojny światowej pełnił funkcję Przedstawiciela Wojska Polskiego Internowanego w Królestwie Węgier.

[edytuj] Młodość

Steifer przyszedł na świat 9 sierpnia 1889 roku we Wsi Wołoskiej k. Bolechowa (pow. Dolina) w Galicji wschodniej, jako syn Tomasza Steifera, administratora majątku rodziny Stirbeyów, oraz Bronisławy z Makanów. Pierwsze 8 lat spędził w Krynicy, aby następnie w 1897 przeprowadzić się do Lwowa. Tam Steifer uczęszczał do III Gimnazjum im. Franciszka Józefa, a także działał w organizacjach sportowych, m.in. w klubach piłkarskich Lechia i Pogoń. Przez wiele lat grał na pozycji bramkarza. W latach 1904-07 działał w tajnej młodzieżówce niepodległościowej. Po zdaniu matury w 1908 roku rozpoczął studia na Wydziale Geodezji Szkoły Politechnicznej we Lwowie, aby dwa lata później przenieść się na Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Działał w galicyjskich organizacjach paramilitarnych: Drużynach Sokolich i Związku Strzeleckim.

[edytuj] I wojna światowa

Wybuch pierwszej wojny światowej wiązał się dla Steifera z mobilizacją do armii austro-węgierskiej. Początkowo został przyłączony do 1 Pułku Artylerii Fortecznej w Wiedniu, zaś od 5 września służył w 11 Batalionie Saperów w Kiralyhaza na Węgrzech. 17 września rozpoczął naukę w Szkole Oficerów Rezerwowych w Krems nad Dunajem. Trzy miesiące po jej ukończeniu, w lipcu 1915 Steifer przeniesiony został na front włoski, gdzie dowodził plutonem saperów. 1 stycznia 1916 został doceniony awansowaniem na podporucznika, a 1 lutego 1918 na porucznika. Za swoje zasługi w walkach podczas I wojny światowej, Steifer otrzymał wiele bojowych odznaczeń austro-węgierskich, a także Krzyż Żelazny II kl.

[edytuj] II Rzeczpospolita

1 listopada 1918 we Lwowie, gdzie Steifer przebywał na urlopie, wybuchły walki z Ukraińcami o miasto. 22 listopada wstąpił do Wojska Polskiego, jako dowódca kompanii saperów w 1 Pułku Strzelców Wielopolskich. Równolegle do służby dalej studiował na Uniwersytecie Lwowskim. 24 marca 1919 roku obronił przygotowany pod kierunkiem Piotra Stebelskiego doktorat, którego lwia część powstała w okopach. W kwietniu dokonał wraz z rtm. Pawłem Żółtowskim brawurowej akcji, która pozwoliła odeprzeć Ukraińców atakujących miasto od strony Pasiek Zubrzyckich. Za swoją odwagę odznaczony został Odznaką Honorową "Orlęta". 2 stycznia 1920 roku rozpoczął II kurs wojenny, który został jednak przerwany, gdy Steifera przydzielono do Oddziału IV Sztabu Generalnego Naczelnego Wodza na Ukrainie. Wkrótce został awansowany i przeniesiony do Oddziału IV Sztabu Generalnego w Warszawie. Od początku 1921 roku kontynuował studia w Wyższej Szkole Wojennej. Po jej ukończeniu (8 września t.r.) został szefem sztabu 17 Dywizji Piechoty w Gnieźnie. Rok później doceniony ponownie awansem na majora.

Na początku 1924 roku Steifera przydzielono go do II Oddziału Sztabu Generalnego w funkcji Szefa Ekspozytury nr 3. Działalność tego wydziału dotyczyła Prus Wschodnich, Gdańska, Pomorza Zachodniego i rejonów przygranicznych.

W 1925 rozpoczął swoją działalność w Poznańskim Klubie Szachistów. Brał udział w wielu rozgrywkach, m.in. o puchar Polskiego Związku Szachowego (1927) w Łodzi i w drużynowych mistrzostwach Polski w Królewskiej Hucie. Dwukrotnie zdobył tytuł mistrza Poznania. W tym czasie współredagował również kilka kącików szachowych w prasie miejscowej.

W 1927 roku Steifer przestał pełnić funkcję szefa Ekspozytury. Awansowany na podpułkownika obejmował stanowiska m.in. dowódcy 7 Pułku Saperów i 3 Brygady Saperów. W 1930 został I Oficerem Sztabu w Inspektoracie Armii w Warszawie. Rozpoczął wówczas również wykłady na Wyższej Szkole Wojennej.

W Warszawie nie przestał prowadzić działalności sportowej, wręcz przeciwnie. W 1932 roku był 3 wiceprezesem Wojskowego Klubu Sportowego Legia. To on, wraz z Dawidem Przepiórką i Bronisławem Nakoniecznikow-Klukowskim wręczyć miał marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu dyplom honorowego członka Polskiego Związku Szachowego. Również w okresie międzywojennym rozegrał pojedynki m.in. z dwoma mistrzami świata: przegraną z Aleksandrem Alechinem i wygraną z J. R. Capablanką. Redagował kącik szachowy w "Polsce Zbrojnej". Steifer działał w Radzie Naczelnej Polskiego Związku Szachowego, ale także i we władzach Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Awansowany w roku 1937 na pułkownika, do czasu wybuchu wojny obejmował zajęte w 1938 roku stanowisko I zastępcy Szefa Biura Przemysłu Wojennego w Ministerstwie Spraw Wojskowych.

[edytuj] II wojna światowa

4 września 1939 roku gen. Tadeusz Kasprzycki wydał Steiferowi rozkaz udania się do Zamościa w celu zorganizowania tymczasowego Biura Przemysłu Wojennego. Po przyjeździe na miejsce pułkownik zorientował się, że jego zadanie było niewykonalne i podjął decyzję o wyjechaniu do Lwowa. Tam oddał się pod komendę dowódcy obrony miasta gen. Władysława Langnera. W Sztabie Obrony Lwowa pełnił funkcję oficera do specjalnych poruczeń. Na ostatnim posiedzeniu sztabu obrony sprzeciwiał się kapitulacji na rzecz Armii Czerwonej, jednak nie złamał rozkazów i 22 września wraz z resztą oficerów złożył broń na pl. Bernardyńskim.

Wykorzystując nieuwagę strażników zbiegł z transportu kolejowego do obozu w Kozielsku i następnie powrócił do Lwowa. Już w październiku przekroczył granicę w Karpatach udając się na Węgry. Tam z uwagi na jego znajomość z ministrem Honwedów gen. K. Barthem (Steifer uratował mu życie, gdy razem służyli w c.k. armii) został mianowany (28 maja 1940) Przedstawicielem Wojska Polskiego Internowanego w Królestwie Węgier. Ta decyzja władz węgierskich spotkała się z pozytywnym przyjęciem ze strony rządu emigracyjnego w Angers. Zadaniem Steifera była głównie obrona interesów żołnierzy internowanych, co przejawiało się w takich czynnościach, jak inspekcja obozów i pomoc materialna. Pozostał on jedynym oficjalnym przedstawicielem Polski na Węgrzech, gdy zlikwidowano ambasadę oraz konsulaty RP.

W maju 1941 roku Steifera oskarżono o nielegalne rozmowy z władzami węgierskimi, które miały mieć na celu nawiązanie kontaktów z Niemcami, rzekomo na temat powołania rządu polskiego przy Rzeszy. Podstawą tego oskarżenia był raport por. K. Morvaya, Polaka węgierskiego pochodzenia. Pułkownik oddał się do decyzji Sądu Obywatelskiego, zwołanego przez wikariusza apostolskiego mjr. kapelana ks.Piotra Wilka-Witosławskiego, we współpracy z przewodniczącym Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami, Bohdanem Stypińskim. Sąd ten uznał, że brak przesłanek do oskarżenia Steifera o chęć podjęcia współpracy z Niemcami, jednak podejmując prywatną rozmowę z ministrem K. Barthem przekroczył swoje kompetencje i obowiązki. Premier Władysław Sikorski wezwał pułkownika do złożenia dymisji, ze zrobieniem czego ten drugi długo zwlekał do czasu, gdy strona węgierska zastąpiła go 24 marca 1942 powołanym na to stanowisko ppłk. Aleksandrem Królem.

Steifera osadzono początkowo w ciężkim obozie dla internowanych w Siklos, by następnie z powodu problemów zdrowotnych przenieść do obozu w letniskowej miejscowości Pesthidegkut. Tam znajdował się aż do 1945 roku. W chwili wejścia Armii Czerwonej na teren Węgier pułkownik ukrywał się w Budapeszcie, dopóki nie doniósł na niego jego były kierowca. W maju tego samego roku Steifer aresztowany został przez NKWD. Tu ślad po pułkowniku urwał się. Prawdopodobnie rozstrzelano go niedługo potem w okolicach Budapesztu. Istnieją hipotezy mówiące o tym, że mógł być wywieziony albo do więzienia w Warszawie, gdzie prawdopodobnie został skatowany, lub wręcz do jednego z łagrów na Syberii.

[edytuj] Ciekawostki

Postać Mariana Steifera, jako bramkarza "Pogoni" uwieczniła batiarska piosenka kibiców klubu: Każdy Poganiacz ma za ochraniacz w kieszeni nóż, przychodzi Czarny, chce strzelać karny, a Steifer już, powiedział kusz!^[1]
Nadal niepewna jest rola, jaką miał odegrać w rzekomych rozmowach na temat utworzenia państwa polskiego przy Rzeszy, których inicjatorem miał być m.in. marszałek Śmigły-Rydz i organizacja Muszkieterzy. Problem poruszono w programie "Świadkowie" D. Baliszewskiego. Jedna z ciekawszych hipotez mówi, że cała sprawa miała być jedynie zasłoną dla prawdziwej, wywiadowczej służby Steifera. W myśl zasady, że z wywiadu nigdy się nie odchodzi. Nie do końca znana jest rola płk.Steifera w akcjach wywiadów alianckich. Według niektórych historyków ^[2] stał m.in.na czele zakrojonej na wielką skalę akcji ratowania i przerzucania na Węgry Żydów z okupowanej Polski.

Przypisy

↑ Juliusz Szygowski:Tak się zaczynało, Wydawnictwo Dzieł Pogodnych, Chicago (lwów), 1972, s. 27
↑ D.Baliszewski: Armia Janów Bondów

[edytuj] Źródła

Na temat płk. Mariana Steifera powstało kilka artykułów, szczególnie w prasie szachowej. Poświęcono mu również jeden z odcinków programu biograficznego emitowanego na TVP3. W 2005 roku za sprawą historyka Tadeusza Wolszy, Steifer trafił do Polskiego Słownika Biograficznego.

Polski Słownik Biograficzny, zeszyt 177, Kraków, 2005 ;
Lagzi, I.:Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej, Warszawa, 1980;
Lwów i Wilno w ekstraklasie. Dzieje futbolu kresowego, Katowice. 1999 s. 18,84;
Wolsza T.: Wojenne losy płk. Steifera, "Szachista" 1996 nr 7 s- 202(fot,);
Przyczynek do losów żołnierzy polskich internowanych na Węgrzech. Relacja płk. Zoltana Bało,Oprac. L. Laszlo, Przegl. Hist.-Wojsk." R. 5: 2004nr 2;
Księga pamiątkowa poświęcona 35-leciu działalności Lwowskiego Klubu Sportowego "Pogoń", Lwów. 1939, (fot. nr 3, 8);
Słownik Biograficzny Polskich Szachistów;
Baliszewski, D.:Armia Janów Bondów, Tygodnik "Wprost", Nr 1180 (17 lipca 2005)
Zdzisław Antoniewicz: Rozbitkowie na Węgrzech — Wspomnienia z lat 1939-1946 ,Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, 1987, ISBN 83-205-3801-7