Literatura białoruska
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Do XVII wieku
Literatura białoruska ukształtowała się na gruncie wspólnego również dla literatury rosyjskiej i ukraińskiej piśmiennictwa staroruskiego epoki kijowskiej. Proces jej wyodrębnienia przypadł na XIV - XV wiek. Rozkwit nastąpił w XVI - XVII wieku. Język starobiałoruski był wówczas językiem oficjalnym Wielkiego Księstwa Litewskiego (Statut litewski 1522, 1566,1588, polemiczna literatura religijna). Od początku XVI wieku książki białoruskie zaczęły być drukowane. Pierwsza książka w języku białoruskim ukazała się w Pradze w 1517 roku i wydana została przez Franciszka Skarynę. Była to pierwsza książka drukowana w języku z grupy wschodniosłowiańskiej. W XVI i XVII wieku pod wpływem polskiego kształtowania się sylabiczna poezja barokowa i dramat szkolny (Symeon Połocki, zaliczany również do twórców literatury rosyjskiej i ukraińskiej).
[edytuj] Czasy przedwojenne
W XVIII wieku wskutek ucisku narodu i wynaradawiania się warstw oświeconych piśmiennictwo białoruskie upadło, a jego odrodzenie nastąpiło w 1 połowie XIX wieku (anonimowy parodystyczny poemat Taras na Parnasie, pierwsi twórcy romantyzmu: Paüluk Bachrym i poeci polsko-białoruscy: Jan Barszczewski, Jan Czeczot, Wincenty Dunin-Marcinkiewicz i Andrzej Rypiński). Książki drukowano często alfabetem łacińskim. W 2 połowie XIX wieku w literaturze białoruskiej ugruntował się realizm (Franciszak Bahuszewicz, Adam Hurynowicz, Jan Łuczyna). Nowy etap w jej rozwoju nastąpił po rewolucji w latach 1905 - 1907, ukazały się wtedy w Wilnie pierwsze białoruskie gazety: "Nasza dola" (1906r.) i "Nasza Niwa" (w latach 1906 - 1915), wokół których ukształtowało się pierwsze środowisko litewskie utworzone przez pisarzy o ugruntowanej świadomości narodowej (Maksim Bahdanowicz, Zmitrok Biadula, Maksim Harecki, Jakub Kołas). Literatura białoruska miała charakter synkretyczny, łączyła elementy romantyzmu, realizmu i modernizmu.
[edytuj] W czasie I wojny światowej
W okresie I wojny światowej i powstania Białoruskiej Republiki Ludowej (1918r.) w literaturze białoruskiej dominowała problematyka patriotyczno-społeczna.
[edytuj] Czasy międzywojenne
W latach 20. XX wieku, po utworzeniu Białoruskiej SRR (1919r.), życie literackie koncentrowało się zwłaszcza wokół czasopism "Maładniak" (1923 - 1928) i "Uzwyszsza" (1926 - 1931), które były organami ugrupowań literackich. Oprócz poetów i prozaików starszego pokolenia (Zmitrok Biadula, Jakub Kołas) poezją zajmowali się: Michaś Czarot, Uładzimir Dubouka, Adam Dudar, prozę uprawiali: Maksim Harecki, Ciszka Hartny, Kuźma Czorny. Literatura białoruska rozwijała się również poza Białorusią - w Wilnie, Kownie i Pradze (Michał Maszara, Kazimir Swajak). W 1934r. powstał Związek Pisarzy Białoruskich SRR i obowiązująca stała się normatywna poetyka realizmu socjalistycznego (Príhody Brouka). Likwidacji uległy ugrupowania litewskie, a zwolennicy białorutenizacji oskarżono o "burżuazyjny nacjonalizm". Większość pisarzy białoruskich dotknęły represje.
[edytuj] Czasy powojenne
Po II wojnie światowej głównymi tematami literatury białoruskiej stały się doświadczenia wojenne, życie narodu białoruskiego w nowych warunkach i jego przeszłość (powieści Iwana Mieleża, Iwana Szamiakina). Od 2 połowy lat 60 XX wieku proza białoruska wnika nie tylko w zagadnienia narodowe, społeczne i historyczne, ale także moralne. Pisarze podejmują walkę o prawo twórcy do swobody wyrazu, do uwzględniania perspektywy ogólnoludzkiej w ocenie świata, do poszukiwań formalnych (utwory Wasila Bykawa, Uładzimira Karatkiewicza, Andrzeja Makajonka, Iwana Ptasznikawa, Alesia Razanawa). Kulturze narodowej są przywracane nazwiska pisarzy emigracyjnych (Natalia Arsieńniewa, Aleś Saławiej). Wzmagają się dążenia do odrodzenia języka białoruskiego. Ważnymi organami literackimi na Białorusi są "Literatura i mastactwa" (od 1932) oraz "Połymia" (od 1922).
[edytuj] Białoruscy pisarze
 |
Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać próżnych wyrażeń takich jak "znani", "najlepsi" itd. Kryteria możesz omówić w dyskusji artykułu. Zobacz też: Zasady tworzenia list. |
[edytuj] Współczesna dramaturgia białoruska
- Andrej Makajonak
- Aleś Pietraszkiewicz
- Aljaksiej Dudarau
- Mikoła Matukouski
[edytuj] Współczesna proza białoruska
- Iwan Nawumienka
- Aleś Adamowicz
- Wiaczesław Adamczuk
- Wiktar Kaźko
- Wiktar Karamazau
- Włodzimierz Bludnik
[edytuj] Współczesna poezja białoruska
- Nil Giliewicz
- Ryhor Baradulin
- Anatol Wiarcinski
- Hienadź Baraukin
- Siarhiej Zakonnikau
- Janka Sipakou
- Alieś Razanau
- Jauhienja Janiszczyc
[edytuj] Literatura białoruska XX wieku
- Franciszek Umiastowski
- Ciotka (Ałaiza Paszkiewicz)
- Janka Kupała
- Jakub Kołas
- Michaś Czarot
- Kuźma Czorny
- Maksim Bogdanowicz
- Konrad Krapiwa
- Uładzimir Dubouka
- Uładzimir Żyłka
- Michaś Łyńkou
- Piatruś Brouka
- Maksim Tank
- Arkadź Kuljaszou
- Pimien Panczanka
- Janka Bryl
- Iwan Mieleż
- Iwan Szamiakin
- Uładzimir Karatkiewicz
- Sokrat Janowicz
- Wasil Bykau
- Franciszek Olechnowicz
- Michaś Czarot
- Josif Płaszczyński
- Łarysa Marozawa
- Łarysa Geniusz
[edytuj] Literatura białoruska XIX wieku
- Wikiencij Rawinski
- Kanstancin Wieranicyn
- Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
- Kastuś Kalinouski
- Franciszek Boguszewicz
- Janka Łuczyna
- Adam Hurynowicz
- Jan Barszczewski
[edytuj] Literatura białoruska od połowy XVII do początku XVIII wieku
- Andrej Rymsza
- Symeon (biskup połocki)
[edytuj] Literatura białoruska epoki Średniowiecza i Renesansu
- Eufrozyna Połocka
- Kirył Turouski
- Franciszek Skaryna
- Mikoła Husouski
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Teresa Zaniewska Podróż daremna. Szkice o poezji białoruskojęzycznej w Polsce, Biblioteczka Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego "Białowieża" 1992
