Historia mniejszości polskiej na Litwie
Z Wikipedii
[edytuj] Polacy na Litwie kowieńskiej 1919-40
Pierwszy narodowy spis litewski wykazał 65,6 tys. Polaków na Litwie, co miało stanowić 3,3% ludności kraju: Polacy byli więc drugą po Żydach mniejszością narodową pod względem liczebności. Dane te były jednak wielokrotnie kwestionowane przez organizacje polskie, które szacowały liczbę Polaków na ponad 200 tys. Wg danych oficjalnych najwięcej Polaków żyło w gminach Łopie (90%), Jewie (77%), Wędziagoła (72,5%), Bobty (60%), większość ludności stanowili też w Szyrwintach, Giedrojciach i Janiszkach. W gminie Czerwony Dwór Polaków było 39,3%, a w Kiejdanach 35,75%. Znaczną część ludności stołecznego Kowna również stanowili Polacy: w latach 1918-22 wybrano ich do Rady Miasta kilkunastu.
Prawa Polaków zostały zabezpieczone w konstytucji państwa litewskiego z 1922 roku oraz w Deklaracji o prawach mniejszości z 12 października 1920 roku.
W pierwszych latach Litwy niepodległej oficjalnie nie istniała ogólna organizacja polska: interesy Polaków reprezentował Polski Centralny Komitet Wyborczy oraz polski klub poselski w litewskim sejmie. Na czele PCKW stanął Kazimierz Janczewski, później zastąpił go E. Roemer.
W 1920 roku do litewskiego sejmu ustawodawczego wybrano 3 polskich posłów: Bronisława Lausa, Adolfa Grajewskiego i Józefa Śnielewskiego. Byli oni przedmiotem stałego ataku litewskich posłów nacjonalistycznych jako agenci imperialnej RP, na forum sejmu dochodziło do niewybrednych ataków personalnych, a w sierpniu 1921 roku nawet do pobicia polskich posłów. Wtedy też frakcja polska zadecydowała o wycofaniu się z uczestnictwa w pracach parlamentu.
Przedmiotem sporów z większością litewską były nie tylko sprawy narodowe, ale i kwestia gospodarcza: rządy chadeckie zdecydowały się na przeprowadzenie radykalnej reformy rolnej, która uderzała głównie w polskich właścicieli majątków.
Polaków wybierano również do sejmów II i III kadencji w latach 1923 i 1926 roku. W roku 1923 do parlamentu dostali się Wiktor Budzyński, Bolesław Lutyk, Wincenty Rumpel i Kazimierz Wołkowycki.
Polacy współpracowali na forum sejmu z przedstawicielami dwóch innych mniejszości: Żydami i Niemcami, przeciwstawiając się atakom partii nacjonalistycznych.
W 1926 roku do sejmu wybrano Jana Bucewicza, Wiktora Budzyńskiego, Tomasza Giżyńskiego i Bolesława Lutyka. Posłowie polscy wraz z innymi mniejszościami zadecydowali wtedy o powierzeniu rządów litewskim ugrupowaniom lewicowym: socjaldemokratom i ludowcom. W trakcie ich kilkumiesięcznych rządów sytuacja mniejszości narodowych (głównie Polaków) znacznie się poprawiła.
Posłowie polscy początkowo ze spokojem przyjęli litewski przewrót wojskowy z grudnia 1926 roku, udzielając kredytu zaufania ugrupowaniu tautininków, jednak po paru miesiącach wraz z mniejszością żydowską i niemiecką przyczynili się do odwołania rządu, co doprowadziło do rozwiązania przez prezydenta parlamentu.
W okresie międzywojennym Polacy wydawali na Litwie "Chatę Rodzinną" i "Dzień Kowieński".
