Front Południowo-Zachodni (radziecki)

Z Wikipedii

Front Południowo-Zachodni – jeden z głównych frontów radzieckich. Po raz pierwszy wystawiony w czasie wojny domowej z lat 1918-1921. Powstał w wyniku przemianowania 10.01.1920 roku Frontu Południowego. Podzielony był na trzy armie: 12 armia, 13 armia, 14 armia. Jego głównym zadaniem była osłona prawobrzeżnej Ukrainy od strony Polski. Na wiosnę 1920 roku front został jednak odepchnięty przez Polaków za Dniepr (ofensywa kijowska Piłsudskiego). Wzmocniony następnie przez 1 Armię Konną S. Budionnego od maja rozpoczął wypieranie wojsk polskich na zachód. Jego ofensywa zakończyła się w sierpniu 1920 roku pod Lwowem w momencie pierwszych sukcesów polskich w bitwie pod Warszawą. Polacy uzyskali swobodę operacyjną i dzięki posiłkom rzuconym na Ukrainę wyparli Front Południowo Zachodni w głąb Ukrainy. Tutaj jednostki frontu utrzymywały gotowość bojową do 5.12.1920 roku, kiedy dowództwo frontu przekształcono w Kijowski Okręg Wojskowy.

Front Południowo-Zachodni w II wojnie światowej (Wielikoj Otieczestwiennoj Wojnie) jeden z frontów w walkach z wojskami niemieckimi.

I formowanie. Utworzony 22 czerwca 1941 w momencie niemieckiego uderzenia na ZSRR. Wystawiono go na bazie Specjalnego Kijowskiego Okręgu Wojskowego. W tym czasie było to największe zgrupowanie wojsk Armii Czerwonej. Front dysponował siłą czterech armii (5 Armia, 6 Armia, 26 Armia, 12 Armia) i wielu samodzielnych korpusów. Dowódcy Frontu; gen. płk M. Kirponos - do 20 września 1941, marszałek Siemion Timoszenko od 30 września - 18 grudnia 1941 i 8 kwietnia - 12 lipca 1942, gen. lejtnant F. Kostienko od 18 grudnia 1941 - 8 kwietnia 1942. 12 lipca 1942 przemianowany we Front Stalingradzki I formowania. II formowanie. Utworzony 25 października 1942. dowódcy frontu: gen. lejtnant (od 7 grudnia 1942 gen. płk , od 13 lutego 1943 gen. armii Nikołaj Watutin - do 27 marca 1943, gen. płk (od 28 kwietnia 1943 gen. armii Rodion Malinowski. 20 października 1943 przemianowany w 3 Front Ukraiński.

Front Południowo-zachodni bronił pogranicza w pasie od Włodawy po źródła Prutu. Latem 1941 toczył walki obronne z głównymi siłami niemieckiej Grupy Armii "Siid" na Ukrainie Zachodniej i prawobrzeżnej. Armia niemiecka po ciężkiej bitwie w rejonie Dubna i Równego odrzuciła wojska Frontu za tzw. linię Stalina, a po wyprowadzeniu uderzenia od strony Rumunii zniszczyła połowę jego wojsk (6 Armia, 12 Armia) w „kotle” pod Humaniem (początek sierpnia). Wojska Frontu Południowo Zachodniego wycofały się za Dniepr i po otrzymaniu posiłków (37 Armia, 38 Armia) odtworzyły linię obrony. We wrześniu zostały jednak zaskoczone atakiem prawego skrzydła niemieckiej Grupy Armii „Środek” i zniszczone w wielkim „kotle” pod Kijowem.

Odbudowany na przełomie września i października 1941 roku prowadził walki odwrotowe w rejonie Zagłębia Donieckiego z którego został wyparty (skład: 6 Armia, 21 Armia, 38 Armia, 40 Armia). Zajął obronę na linii: Jefremow, Zadońsk, Wołczansk, Izium, Krasny Liman. W listopadzie przejął resztki rozbitego Frontu Briańskiego, którymi wspomógł Front Zachodni w bitwie pod Moskwą. W styczniu 1942 roku wsparł w walkach wojska Frontu Południowego czego skutkiem było powstanie na prawym brzegu Dońca przyczółka barwienkowskiego-łozowskiego (por: Kontrofensywy sowieckie 1941/1942), z którego 12 maja przeprowadził nieudaną operację zdobycia Charkowa w ramach operacji charkowskiej, zakończoną rozbiciem jego sił uderzeniowych i utratą przyczółka. Pozostałe jednostki poniosły znaczne straty w pierwszym miesiącu niemieckiej operacji „Blau” (w tym czasie w składzie: 9 Armia, 21 Armia, 28 Armia, 38 Armia, 57 Armia, 8 Armia Lotnicza). 10 - 12 czerwca został odrzucony za rz. Oskoł. 28 czerwca zagrożony od południa okrążeniem rozpoczął na początku lipca odwrót i uniknął okrążenia w wielkim łuku Donu

12.07.42 rozwiązany. Jego sztab dostał zadanie sformowania Frontu Stalingradzkiego. Część jego prawoskrzydłowych jednostek weszła w skład Frontu Stalingradzkiego, pozostałe w skład Frontu Południowego.

II formowanie. Front Południowo-Zachodni utworzono ponownie 25.10.1942 na bazie rozwiązanego dowództwa 1 Armii Gwardii z wojsk prawego skrzydła Frontu Dońskiego i odwodów Naczelnego Dowództwa nad środkowym Donem, jako część planu operacji rozbicia wojsk niemieckich pod Stalingradem (operacja „Uran”). Składał się z 21 Armii, nowej 1 Armii Gwardii oraz 5 Armii Pancernej i 17 Armii Lotniczej. Jego armie wraz z Frontem Dońskim odegrały główną rolę w uderzeniu północnego skrzydła wojsk sowieckich (listopad 1942), a następnie utworzyły zewnętrzny pierścień okrążenia wojsk niemieckich pod Stalingradem. W grudniu wraz z Frontem Woroneskim przyczynił się do kolejnych sukcesów nad Donem likwidując wszelkie próby deblokady Stalingradu przez Wehrmacht (operacja „Saturn”). Po wykonaniu tej operacji dysponował siłą: 1 i 3 Armii Gwardii, 5 Armii Uderzeniowej, 5 Armii Pancernej, 6 Armii oraz 17 Armii Lotniczej. Na początku 1943 sforsował Doniec , obszedł od południa Charków i wyszedł w połowie lutego na przedpola Dniepropietrowska. W lutym 1943 roku po kapitulacji Wehrmachtu pod Stalingradem, Front wkroczył w rejon Donbasu z zamiarem odcięcia nad Morzem Czarnym wojsk Grupy Armii „Don” (operacja „Skok”). Został jednak odrzucony i zmuszony do odwrotu po klęsce własnej grupy uderzeniowej w rejonie Łozowa na Ukrainie w wyniku przeciwnatarcia sił niemieckich

Wziął udział w bitwie pod Kurskiem (lipiec 1943). 23 sierpnia wraz z Frontem Woroneskim i Frontem Stepowym wyzwolił Charków. Operację wyzwalania Zagłębia Donieckiego prowadził od sierpnia wraz z Frontem Południowym dysponując siłą 1, 3 i 8 Armii Gwardii i 6 i 12 Armii. W końcu września wyszedł nad Dniepr między Wierchnie Dnieprowskiem a Zaporożem zdobywając przyczólki na prawym brzegu . 14.10.1943 opanował Zaporoże, a tydzień później (20.10.1943) został przemianowany w 3 Front Ukraiński.

Bibliografia

• Путеводитель В двух томах, том I, red. Л.В.Двойных, Т.Ф.Каряева, М.В.Стеганцев, 1991.
• Военная история Государства Российского, Великая Отечественная Действующая армия 1941-1945 гг., red. В. А. Золотарева,Москва 2005.
• Bolszaja Sowietskaja encykłopedija Moskwa 1978,
• Encyklopedia II wojny swiatowej MON 1975,
• Mała Encyklopedia Wojskowa MON 1970.