Edat del Bronze
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
 |
|||
|
Edat del Coire Edat del Bronze Edat del Fèrre |
| Edats preïstoricas | ||||
| O | La Tène | Protoistòria | ||
| Hallstatt | ||||
| Edat del Fèrre | ||||
| Bronze final | ||||
| Bronze mejan | ||||
| Bronze ancian | ||||
| Edat del Bronze | ||||
| Calcolitic | ||||
| Neolitic | Preïstòria | |||
| Mesolitic / Epipal. | ||||
| P | Paleolitic superior | |||
| Paleolitic mejan | ||||
| Paleolitic inferior | ||||
| Paleolitic | ||||
| Edat de la pèira | ||||
L'Edat del Bronze (reg. Edat deu Bronze, Edat dau Bronze) es lo nom donat pels arqueològs a una fasa dins la cultura umana, intermediari entre l'Edat de la pèira e l'Edat del Fèrre, quora las armas e las aisinas foguèron, coma una règla generala , fargadas de bronze.
L'Edat del bronze es un periòde del desvolopament de la civilizacion caracterizat per l'estadi de desvolopament de la metallúrgia e de las tecnicas d'extracion del coire e dels minerals qu'an permés la fabricacion d'aliatges per obténer lo bronze. L'Edat del Bronze fa partida de la preïstòria e seguís lo Neolitic dins la màger partida del mond. La data exacta del començament de l'Edat del Bronze diferís entre las culturas e luòcs del mond. L'Edat del Bronze se plaça generalament en Euròpa entre 1800 aC e 700 aC dividida en tres fasas: Lo Bronze Ancian, de 1800 aC a 1500 aC. Lo Bronze Mejan, de 1500 aC a 1200 aC. E lo Bronze Final, de 1200 aC a 700 aC. Per l'Orient Mejan s'es establisson las datas seguentas: Bronze Ancian (3500-2000 aC). Bronze Mejan (2000-1600 aC). Bronze Final o Tardiu (1600-1200 aC). Caracteristicas generalas de l'Edat del Bronze son la creissença demografica, l'abandon parcial de la transumància (migracions sasonièras) e la lenta tendéncia al sedentarisme de la gent. L'òme se manten generalament dins de baumas mas tanben dins de tucs estrategics e dins de vilatges dins de zònas abrigadas. L'inumacion (enterrament) se fa dins de baumas e dolmens, probablament bastits anteriorament e qu'ara son reütilizats, en mai d'autres novèls. Son caracteristicas las puntas de sageta, los punsons e objèctes d'adornament. L'art se concrèta en figuras de pèira, e dessenhs de scenas de mòrt. La descubèrta, primièrament del coire, e apuèi de l'estanh e bronze, faguèron mòir mantun pòble en cèrca d'aquestes metals, en s'emportant lors règlas culturalas e lors tecnicas. L'utilizacion del metal fa créisser la complexitat de l'estructura sociala de las comunautats, e apareisson de luchas tribalas. Lo domeni del metal determinava lo poder e la riquesa, çò que originèt una minoritat de priviliegiats en front d'una majoritat de subordinats Las culturas neoliticas vivián dins los plans e practicament avián pas d'armas, mas ara se fan de besonh per las guèrras entre grops opausats. Tre abans 1700 aC, los besonhs defensius dels grops fan que bastiguèron lors abitats en lòcs facils de defendre; dins los cavòts començan d'èsser abondantas las armas. Dins la peninsula iberica l'Edat del Bronze ven marcada per l'existéncia de doas culturas que començan al Neolític: la cultura de l'Argar, nomenada tanben cultura almerienca - Fasa III, successora de la cultura de Los Millares o cultura almerienca - Fasa II, d'origina orientala, benlèu siriana, amb de possiblas influéncias egipcianas. E la cultura del vas campanifòrme. Lo coire foguèt lo primièr material que los metallurgistas aprenguèron de trabalhar e pus tard, de durir amb d'estanh. Mantun pòble trabalhèt lo bronze sense aver conegut lo coire o usèt los dos al meteis temps, mas aquesta foguèt pas la linha generala encara que se produsiguèt fòrça sovent per que los pòbles utilizavan aquerò de que dispausavan dins lors territòris. Lo coire s'obten dins d'epòcas de luòcs divèrses. L'emplec del coire en Orient Mejan remonta a una data anteriora a l'an 4000 aC (benlèu tanben cap al 5000 aC). L'aliatge considerat corrècte èra 90-10 mas dins de naut percentatge de trobalhas la proporcion es tostemp inferiora a 94-6. Lo coire èra abondiu en Chipre, que ancianament se disià Alashiya, e apuèi se nomena Cyprium, derivat del mot coire (l'entretòc arribe al latin ont coire es cuprum). Possiblament posterior al coire mas anterior al bronze es l'aur (qu'inclus podriá èsser anterior al coire). Tanben dins la meteissa epòca que lo coire apareisson l'argent e lo mercuri; primièrament l'estanh s'usèt per endurir lo coire, en s'utilizant tanben apuèi una barreja amb de zinc. Per contra encara se dominava pas la tecnica de fondre lo fèrre. Lo coire s'obten de la malaquita e de l'azurita, e rarament dels sulfurs de coire. S'obtenon los nomenats coires negres, coire en brut e d'autras varietats. Lo coire se fond a mil dos cents grads, mens que l'argent, mas mai que l'aur. Se trapava dins la cuprita (coire vermelh), la tenorita (coire negre), la xalcorina e la covellina (combinada amb de sofre). Las piritas de coire (erubescita, bornitas e tetraedritas) èran una combinason de coire amb de sulfurs metallics. Tanben i aviá de coire dins fòrça minerals e dins mantun sau (coma l'azurita e la malaquita). Los fondedors (desbribadors) de bronze utilizavan de motles de pèira. Lo motle se compaudava de doas parts: una d'elas ont s'aviá fach l'uet (extrèmament afinat e precís) de l'objècte per crear, en mai d'una dobertura separada. DIns l'uet se li tirava lo metal fondut e dessús se flocava una pèira plana a manièra de tapa. Quand lo metal fondut se refredava s'introdusiá un tascon (conh) dins la dobertura per tal de separar lo motle de la tapa, e s'obteniá la figura. Çaquelà, existisson pas força pèças de bronze. Lo material èra pas abondiu. Se dominava la tecnica mas mancava la matèria primièra.
