Brûnstiid

Ut Wikipedy

Trijeperioadesysteem
Holo- seen	Histoaryske Tiid
	La Tène-tiidrek		Proto- histoarje
	Hallstatt-tiidrek
	Izertiid
	Let
	Midden
	Ier
	Brûnstiid
	Neolitikum	Kopertiid
		Let	Pre- histoarje
		Midden
		Ier
	Mesoli- tikum of Epipaleo- litikum	Let
		Midden
		Ier
Pleis- toseen	Paleo- litisum	Let
		Midden
		Ier
	Stientiid

De brûnstiid is it tiidrek tusken (sa. 3000 oant 800 f. Kr.) en dat folget op it Neolitikum. Der wurdt ek wol ûnderskied makke mei de kopertiid, dat noch tusken it neolitikum en de brûnstiid leit. Mar meastal wurdt dat tiidrek rekkene ta de nije stientiid. Yn Nederlân binne net folle koperfynsten dien. Inkeld op de Feluwe is wat fûn, lykwols wienen dat útsonderings. Nei de brûnstiid komt it tiidrek fan de Izertiid.

Yn de rin fan de tiid ferfong brûns stadichoan fjoerstien as wichtigste materiaal foar ark en wapens en waard ek brûkt foar sieraden. De earste foarwerpen fan brûns wienen benammen bilen, en ek inkelde dolken, spearpunten en sieraden lykas earmbannen. Brûns kaam stadichoan hieltyd faker foar, en ek kamen der mear soarten metalen foarwerpen yn gebrûk.

Yn guon streken fûn brûns net tagelyk yngong en de krekte datearring fan de brûnstiid kin dêrom per lân of sels per streek ferskille. Sa wie, neffens de fynsten, folle mear sprake fan brûnsjitten yn Drinte as yn de rest fan Nederlân. In mooglike reden hjirfoar is miskien de pan-Jeropeeske hannelswei dy't oer de Drintse heuvelrêch rûn nei de barnstienrike Eastseekust. De kennis om metalen te bewurkjen, ynklusyf brûns moat yn it Midden-Easten ûntstien wêze. Dêr waard brûns sûnt sa. 3000 f. Kr. brûkt. Dizze kennis hat him stadichoan ferspraat oer it Jeropeeske kontinint en berikte ek ús lân.

Guon fan âlds bekende ferhalen, lykas de Ilias, de Odyssee, parten fan de Bibel en it Gilgamesjepos spylje har ôf yn de brûnstiid.

[bewurkje seksje] Nederlân

De brûnstiid yn Nederlân kin ûnderskieden wurde yn:

Iere brûnstiid (2000 - 1800 f. Kr.)
Midden brûnstiid (1800 - 1100 f. Kr.)
Lette brûnstiid (1100 - 800 f. Kr.)

Brûns wie krap yn de Lege Lannen. De grûnstoffen foar brûns, koper- en tin-erts, komme nammentlik net foar yn Nederlân. Al it brûns moast dêrom ymportearre wurde. In protte skikte ruilmiddels wienen net oanwezich. Faak sil barnstien en sâlt wol brûkt wêze om te ruiljen. Dizze waarden ruile tsjin kant-en-kleare produkten of tsjin brûnsskroat. Fan opbrûkte foarwerpen waarden lokaal wêr nije foarwerpen jitten. Trochdat it brûns sa krap wie, bleau fjoerstien bestean.