Oesbekistan
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
| Oesbekistan | |
 |
 |
 |
|
| Officieel taol | Oesbeeks |
| Hoofstad | Tasjkent |
| Staotsvörm | Rippebliek |
| Staotshoof | Islam Karimov (sins 1991) |
| Groondgebeed % water |
447.400 km² 4,9% |
| Inwoeners | 25,6 miljoen |
| Munt | Oesbeekse Som (UKS) |
| Tiedzaone | UTC +5 |
| Nationale fiesdaag | 1 september |
| Volkshymne | Oesbeeks Volksleed |
| Landcode | UZB |
| TLD | .uz |
| Tillefoon | +998 |
Oesbekistan is e land is Centraol-Azië, gedeiltelek in steppeland, um de revier de Amoe-Darja. De hoofstad is Tasjkent; ander stei zien Samarkand, Boechara en Noekoes. 't Land grèns aon Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Afganistan en Toerkmenistan.
[bewirk] Bestuurleke indeiling
Oesbekistan is ingedeild in twelf provincies en ein otonoom rippebliek: Karakalpakstan. Bovedeen vörmp de stad Tasjkent 'n eige distrik. De 12 provincies (vilojatlar, inkelvoud vilojati) zien:
- Andijan (Andijan)
- Boechara (Boechara)
- Fergana (Fergana)
- Jizzach (Jizzach)
- Chorazm (Urgentsj)
- Namangan (Namangan)
- Navoi (Navoi)
- Kasjkadarjo (Karsji)
- Samarkand (Samarkand)
- Sidarjo (Guliston)
- Soerchondarjo (Termez)
- Tasjkent (Tasjkent)
[bewirk] Demografie
Oesbekistan is e land mèt 'n veural agrarische bevolking. Oondanks de steppe, die e good deil vaan 't land besleit, is Oesbekistan diechter bevolk es welk aander land in de regio ouch. 't Groetste deil vaan de bevolking is etnisch Oesbeeks, dewijl Tadzjieke, die 't land sins doezende jaore bewoene, 'n minderheid vaan 15% vörme. Ouch leve d'r kleinder minderhede vaan Karakalpakke, Kazache en Tatare, en immigrantegemeintes vaan Rösse en Koreane. 88% vaan de bevolking is moslim, ouch 't Rössisch-orthodox christendom is vertegewäördeg. De officieel taol is 't Oesbeeks, meh veural de stei in 't ooste zien wiedgoond gerussificeerd.
[bewirk] Historie
Oesbekistan, Transoxianië of (te deil) Bactrië geneump in de aajdheid waor deil vaan 't Perzisch Riek, en wel veur de groete expansie vaan de Perzische keuninge begós. De bewoeners vaan toen waore Perzischtaoleg en zien noe es minderheid vertegewäördeg es de Tadzjieke (zuug bove). In 327 v.Chr. vereuverde Alexander de Groete 't gebeed, boe heer zwoeren tegestaand oondervoont en mèt Roxanne, zien levelingsvrouw, trojde. In de achste iew woort 't gebeed door de Arabiere ingenómme, die dao ouch d'n islam brachte, en 'n iew later kós de inheimse Perzische dynastie vaan de Samanide dao de mach euvernumme. De Persiche cultuur bleujde dao weer op tot 1220, wie Dzjengis Chan 't land vereuverde. In zie spoor kaome de Oezbeke 't land binne. De veertiende iew zaog d'n opkoms vaan Timoer Lenk, 'ne prins dee de Mongole verdraof en versjèllende campanjes tege de Arabiere en de Törke veurde. Heer sloot ouch e verbaand mèt de Europese voorste en zoe heet 'r helpe veurkoume tot Europa door de Törke euverhiers woort. Heer vestegde zien residentie in Samarkand, wat noe nog väöl monuminte oet deen tied dräög. Later brókkelde dit riek get aof en kaome klein moslim-stäötsjes op die sterk oonder Perzischen invlood stoonte.
In 1865 begós mèt de Rössische vereuvering vaan Tasjkent e tiedpèrk vaan Rössische euverhiersing, al doorden 't nog inkel jaore ietot al stäötsjes vereuverd waore. In 1876 woort 't Chanaat vaan Kokand oontboonde en stoont 't gans gebeed oonder Rössische control. In 1924 woort Oesbekistan binne de USSR 'n eige rippebliek. In de Sovjettied woort de landbouw, veural ketoon en graon, sterk gestimmeleerd, mèt water oet de Syr-Darja en kunsmes. Jaorelaank euvervlojeg gebruuk daovaan heet detouw geleid tot 't Aralmeer haaf verdruug is en väöl vaan de landbouwbojem vergifteg. In 1991 maakde Oesbekistan ziech los oet de USSR, allewel tot 't nationalisme neet sterk aonwezeg waor in dit land. Wie in de naoberlen pakde de leismaan vaan de oonaofhenkelekheidskamp, Islam Karimov, al snel de mach mèt gemanipuleerde verkezinge. Heer heet sinsdeen 'n nationalistisch polletiek geveurd en väöl vaan de Rösse zien nao Rösland geëmigreerd. In de jaore negeteg woorte versjeie aonslaoge gepleeg op Karimov, en in mei 2005 oonstoont nog eineg verzèt, wat evels door 't groet en good getraineerd leger gaw oonderdrök woort.
| Len in Azië |
|---|
| Afganistan | Armenië2 | Azerbaidzjan1 | Bahrein | Bangladesj | Bhoetaan | Burma | Broenai | Cambodja | Cyprus2 | Filipiene | Georgië2 | India | Indonesië | Iraan | Irak | Israël | Japan | Jeme | Jordanië | Katar | Kazachstan | Kirgizië | Koeweit | Laos | Libanon | Maledive | Maleisië | Mongolië | Nepal | Noord-Korea | Oesbekistan | Omaan | Oos-Timor | Pakistan | Palestiense Staot | Papoea Nuuj-Guinea | Rösland1 | Saoedi-Arabië | Singapore | Sjina3 | Sri Lanka | Syrië | Tadzjikistan | Thailand | Törkieë | Turkmenistan | Vereinegde Arabische Emirate | Viëtnam | Zuud-Korea |
| Aafhenkelike gebejer: Akrotiri en Dhekelia2 | Gazastrook | Hong Kong | Tibet | Makau | Westelike Jordaanover |
| Status betwis: Palestiense Staot | Sjina (nationalistisch) | Sjina (volksrippebliek) | Törks Cyprus |
| 1. Dit land ligk gedeiltelik in Europa. 2. Dit land ligk geografisch in Azië, meh weurt óm cultureel en historische raejes bie Europa ingedeild. 3. Sins 1949 oonder twie regeringe verdeild. |
