Canariae Insulae
E Vicipaedia
Canariae Insulae sive Fortunatae Insulae (Hispanice Islas Canarias) Afrum archipelagus septem vulcanicarum insularum in Oceano Atlantico sunt, Septemtrione Occidentali continentis Africi, concrete ante litora Marocana et Saharae Occidentalis, situm. Administrative, Hispanica communitas autonoma cum nomine Canariarum constitutae sunt, nationalitas historica secundum suum Statutum Autonomiae, et regio ultraperipherica Unionis Europaeae. Capitalitatem insularum urbes Palmae Canariae et Sancta Crux Nivariae partiuntur, singula capita singularum provinciarum Canarium archipelagus formantium. Praesidii sedes gubernationis inter ambas urbes secundum parlamentariam sessionem in effectu variat.
Index |
[recensere] Toponymia
Primum scriptum documentum cum directa relatione ad Canarias Plinii Maioris est, qui iter regis Iubae II Mauritaniae in insulas anno 40 a.C.n. citat et eas Insulas Fortunatas significat. In hoc documento quoque primum vox Canaria, e nomine canis, qua probabiliter ad insulam Canariam referendam utitur, apparet. Secundum Plinium, hoc nomen insulae in memoriam duorum magnorum mastifforum datum est quos Iubae legati ceperunt et in Mauritaniam (in praesenti Marocum) tulerunt et quos praesens insigne Canarium ostendit. Aliae theoriae hodiernae ut nomen ab Mazicana stirpe Canariis Boreoccidentalem zonam Africae incolantibus oriretur suggerunt; re vera Plinius mentionem Canariorum in altero documento facit, et tametsi hanc vocem ad canes refert, tamen probabiliter Mazicanae vocis adaptatio sit.
[recensere] Historia
Canariae Insulae ante Europaeam occupationem a Guanchis coluntur. Vox Guanchus insulae Nivariae (Hispanice Tenerife) incolarum gentilicium erat, quo postea uti sunt ad referendos cunctos incolas autochthones archipelagi. Populus pertinens ad antiquos Borealis Africae Mazicanos erat. Cum subtilitate singulatim insularum colonizatio nescitur, quamquam theoriae acceptissimae ut hic populus a Phoenicibus et Romanis apportatus sit subiiciunt. Praecipuae oeconomicae activitates huius populi pecoris ductio, agricultura, perceptio frugum et piscatus in litoribus erant.
In Saeculo XIV insulae Europaeis monarchiis et feudalibus civitatibus inventae sunt. Crebro Maioricani, Lusitani et Genuenses insulas frequentaverunt. Genuensis nauta Lanzarotus Marocelus insula Lanzaroto Hispanice Lanzarote) anno 1350 consedit. Maioricani missionem in insulis cum episcopo qui ex anno 1350 usque ad 1400 mansit instituerunt et a quo aliquae imagines virginum a Guanchis cultarum gignuntur. Per secutos quinquaginta annos, cum papali venia et Coronae Castellanae firmamento, plurimae expeditiones paratae sunt servos, pelles et pigmenta quaesitum. Annus 1402 principii insularum captarum annus consideratur cum in Lanzarotum expeditione Normannorum Ioannis de Béthencourth et Gadifer de la Salle, amborum sub vassalatione Coronae Castellae et cum Sanctae Sedis firmamento. Attactis orographia, utilitatis commercialis amissione et autochthonum defensione, occupatio non finita est sed usque ad annum 1496, ubi ultimi autochthones Nivariae se dediderunt, et insulae in Coronam Castellae incorporatae sunt. Canariarum occupatio, quae duravit circa 100 annos, praeiudicium occupationis Novi Mundi esset.
Sic exitosa occupatio Canariarum finita est, ut nova oeconomica norma fundata monocultura, in principiis sacchari officinarum, ibi imposita sit. Hac epocha primae institutiones et gubernationis organa constituta sunt. Cum inventione Americae et posteriori occupatione, insulae locus scalarum itinerum commercialium cum America, Africa et India se verterunt -portus Sanctae Crucis Palmae (Hispanice Santa Cruz de la Palma) unus portuum principallimorum Hispanici se vertit- quod comes fuit magnae prosperitati determinatis socialibus partibus Imperii insularum. Monoculturarum saeculi XVIII crisis et Americanarum coloniarum independentia per saeculum XIX graves oeconomicas recessiones produxerunt. Propter oeconomicas crises quas archipelagus passum est, productae sunt magnae undae migratoriae versus Americanum continentem.
In saeculi XX principiis nova bananae monocultura introducta est, cuius exportatio societatibus effectoriis ut praesenti Fyffes regitur. Inter electas hominum urbium Sanctae Crucis et Palmarum manus concertatio ob insularum capitalitatem archipelagi divisioni in duas provincias anno 1927 attulit.
Mortuo Francisco Franco et restituto democratico monarchiae parlamentariae regimine, Statutum Autonomiae anno 1982 probatum elaboratum est. In praesenti Canariae a Coalitione Canaria gubernantur, quamquam minor pars in Parlamento est.
[recensere] Geographia
Canariae sive Fortunatae insulae archipelagus in Oceano Atlantico, Boreoccidente litoris Africi situm sunt. Archipelagus Macarinesicam oecoregionem iuxta Accipitrinas, Promontorium Viride, Madeiras et insulas Silvestres format. Insula Canariarum proxima continentis 180 km de litore Africo est.
Archipelagus Canarium his insulis formantur:
- Insula Canaria (Hispanice Gran Canaria), caput Palmae Canariae (Hispanice Las Palmas de Gran Canaria);
- Insula Nivaria (Hispanice Tenerife), caput Sancta Crux Nivariae (Hispanice Santa Cruz de Tenerife);
- Insula Lanzarotus (Hispanice Lanzarote), caput Scopelopolis (Hispanice Arrecife);
- Sanctus Michael Palmae (Hispanice San Miguel de la Palma), caput Sancta Crux Palmae (Hispanice Santa Cruz de La Palma);
- Gomera (Hispanice La Gomera), caput Sanctus Sebastianus Gomerae (San Sebastián de La Gomera);
- Ferrum (Hispanice El Hierro), caput Valles Viridis (Hispanice Valverde);
- Insula Planaria (Hispanice Fuerteventura), caput Portus Rosarii (Hispanice Puerto del Rosario);
Mons ignifer Teide, in Nivaria, mons altissimus Hispaniae, et tertius mons ignifer maximus in mundo est.
[recensere] Clima
Secundum situm insularum in eo quod attinet ad ventos Aliseos, clima mite humidumque aut siccissimum potest. Generatim, clima Oceanicum Tropicaleque cum suavibus temperaturis. Praecipitationes variant ex insulis. In Sancto Michaele Palmae, annuae praecipitationes maiores quam in Occiduis insulis sunt. Itaque, in insulis Planaria et Lanzaroto clima aridius sive semideserticius est. Inopia aquae stationum desalinatoriarum instructioni attulit ad areis urbanis suppeditandum. Soli porositas propter vulcanicam naturam quaestui aquae pluviosae in aggeribus et stagnis impedimenta infert, quamquam in Canaria et Gomera eis utuntur. Occiduae insulae aqua e subterraneis aquiferis utuntur. Ob praesentiam montium prope litora, massae aereae densantur et phaenomenon nominatum massas nebulosas formant quae madorem vegetationi aliquarum zonarum suppeditant.
Venti creberius e Boreoriente flant, qui, quamquam praecipitationes non producant, madorem ferunt. Orientales ventos sirocus aut calima saepe comitantur; id est, pulvis suspensus e solitudine Saharae profectus, aliquando cum magna densitate.
[recensere] Ambitus naturalis
Conservantur variae autochthones species, ut arbor Dracaena draco et silvae laurisilvarum. Quattuor e tredecim vivariis nationalibus Hispanicis in Canariis sunt, plurima quam in qualibet alia communitate autonoma:
- Consaeptum Publicum Caldarii Taburientensis in Sancto Michaele Palmae,
- Consaeptum Publicum Garaionayense in Gomera,
- Consaeptum Publicum Teidis in Nivaria,
- Consaeptum Publicum Timanfayense in Lanzaroto.
[recensere] Politia gubernatioque
Gubernatio Canariarum Statuto Autonomiae Canariarum anno 1982 probato regitur. Insulae Hispaniae communitas autonoma, ut ius a Constitutione Hispanica nationalitatibus datum constituuntur. Communitatis autonomae Canariarum potestates per Parlamentum, Gubernationem et Canariarumque Praesidium exercentur:
- Parlamentum Canariarum a 70 parlamentariis Canariorum electorum constituitur per suffragium universale via repraesentationis proportionalis, cuius designatio condicione catalogorum partium aut coalitionis adstringitur quae suffragiorum validorum quarumque circumscriptionum comitialium, aut saltem 30% suffragiorum validorum in circumscriptione insulare aut summa omnium suffragiorum validorum omnium circumscriptionum ubi delata sint emissorum, aut saltem 6% omnium suffragiorum validorum in tota communitate autonoma emissorum maximum numerum assecutae sint. Parlamentum communitatis autonomae potestatem legisferam exercet.
- Gubernatio Canariarum imperium exsecutivum communitatis autonomae exercet. Componitur a praeside, praeside vicario et consiliariis.
- Praeses Canariarum exsecutivi Canariarum repraesentans est. Elegitur a Parlamento cuius votum fidei ei assequendum est, et postea a Rege Hispaniae nominatur.
Politicae partes cum praesentia in Canariis sunt:
- Coalitio Canaria (Hispanice Coalición Canaria)
- Motus Canariae Liberae (Hispanice Movimiento Canarias Libre)
- Novae Canariae (Hispanice Nueva Canarias)
- Partes Nationalisticae Canariae (Hispanice Partido Nacionalista Canario)
- Frons Popularis Insularum Canariarum-Awañak (Hispanice Frepic-Awañak)
- Motus pro Autodeterminatione et Independentia Archipelagi Canarii (Hispanice MPAIAC)
- Alternativa Popularis Canaria (Hispanice Alternativa Popular Canaria)
- Unio Populi Canarii (Hispanice Unión del Pueblo Canario)
- Conventus Nationalis Canariarum (Hispanice Congreso Nacional de Canarias)
- Azarug (Hispanice Azarug)
[recensere] Oeconomia
Oeconomia sectore tertiario (74,6% Producti Domestici Grossi), praecipue periegese, quae incrementum aedificationis stimulavit, fundatur. Localis industria exigua est, magnopere agroalimentaria, tabaci et petrolei purgandi- Ergasterium Petrolei in Sancta Cruce Nivariae maximum Hispaniae est. Maroco Sahara Occidentali capta, industriae conservationum alimentorum et salsamentorum piscium exstinctae sunt. Verumtamen, secunda regio piscatoria maxima Hispaniae. Quod attinet ad agriculturam, solum 10% territorii colitur cum tritico, patata et hordeo.
[recensere] Demographia
Numerus incolarum Canariarum aestimatus anno 2006 1.995.833 erat. In provincia Palmarum Canariae 1.024.186 (33 municipia) et in provincia Sancta Cruce Nivariae 971.647 (52 municipia). Municipium cum maximo numero incolarum Palmae Canariae est cum 377.056, quod sequuntur Sancta Crux Nivaria cum 223.148, Sanctus Christophorus Lacunae (Hispanice San Cristóbal de La Laguna) cum 142.161 et Telde cum 97.525. Densitas incolaria 219 incolarum/km², maior quam media civitatis. Canaria et Nivaria hospitio 80% incolarum omnium insularum accipiunt.
