Kjarnorkuvopn
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Kjarnorkuvopn eru tegund vopna sem nota orku sem myndast við kjarnahvarf en ekki efnaverkun eins og hefðbundnar sprengjur. Þau búa yfir gríðarlegum eyðingarmætti, jafnvel minnstu kjarnorkuvopn eru margfalt kraftmeiri en hefðbundnar sprengjur og þau stærstu geta þurrkað út heilar borgir. Kjarnorkusprengjan var þróuð í Manhattan verkefninu á árum seinni heimsstyrjaldar. Einungis tvisvar hefur kjarnorkusprengja verið notuð í hernaðarlegum tilgangi (þ.e., utan við sprengingar í tilraunaskyni), en það voru Bandaríkin í lok seinni heimstyrjaldar sem stóðu að því, og eyddu þeir japönsku borgunum Hiroshima og Nagasaki.
Þau lönd sem fullvíst er að eiga kjarnorkuvopn eru Bandaríkin, Rússland, Bretland, Frakkland, Alþýðulýðveldið Kína, Indland og Pakistan. Auk þess er almennt talið að Ísrael eigi kjarnorkuvopn og að Norður-Kórea og Íran stefni að því. Suður-Afríka var með kjarnorkuvopnaáætlun í gangi á 8. áratugnum en hefur síðan hætt slíku.
[breyta] Gerðir kjarnavopna
Kjarnorkuvopn eru gjarnan flokkuð sem ýmist samruna- eða klofningarvopn, eftir því hvaðan þau fá meirihluta orku sinnar, en þó er þessi flokkun ekki alveg nákvæm sökum þess að næstum öll nútíma kjarnavopn notast við báðar tegundir kjarnaverkana. Lítil kjarnaklofning er sett af stað til þess að auka hitastigið og þrýstinginn nóg til þess að ýta undir kjarnasamruna. Á hinn boginn eru klofningarvopn mun skilvirkari þegar að samrunakjarni er fyrst notaður til þess að auka orku vopnsins. Úr því að bæði klofningar- og samrunavopn fá orku sína úr breytingum á innri gerð atómkjarna er réttnefni fyrir allar tegundirnar kjarnorkuvopn, kjarnaorkuvopn eða kjarn(a)orkusprengja.
Kjarnaklofningarvopn fá orku sína úr kjarnaklofningu, þar sem að þungir kjarnar (úrans og plútóns) eru brotnir niður í kjarna léttari frumefna með því að tæta þau hreinlega í sundur með nifteindum. Þegar klofnun á sér stað í fyrstu frumeindinni losna margar nifteindir sem að svo hrökkva í atómkjarna í nágrenninu og koma þannig af stað keðjuverkun. Þessar sprengjur hafa í gegnum tíðina verið þekktar sem atómsprengjur (sjá atóm) þó svo að það nafn sé ekki nákvæmt, sökum þess að efnaverkanir sleppa orku úr efnatengjum, og að í rauninni eru kjarnasamrunavopn ekkert síðri atómsprengjur.
Kjarnasamrunavopn byggjast á kjarnasamruna þar sem léttir kjarnar á borð við vetni og helíum renna saman í þyngri frumefni og sleppa mjög mikilli orku í því ferli. Vopn sem hafa samrunastig eru oftast þekkt sem vetnissprengjur, sökum þess að vetni er helsta eldsneyti þeirra, eða varmakjarnavopn, þar sem að kjarnasamruni getur ekki myndað keðjuverkun nema undir mjög háu hitastigi.
Nifteindasprengja (enska Neutron bomb) er hugsanleg kjarnasprengja, sem dreifir öflugri nifteindageislun um takmarkað svæði, sem grandar öllum lífverum á því svæði. Notagildi slíkra sprengja eru umdeild.
Skítug sprengja (enska: Dirty bomb) er nýlegt hugtak fyrir geislavirknivopn; vopn sem hefur enga kjarnaverkun en dreifir geislavirkum efnum sem pakkað var inn í sprengjuna yfir stórt svæði. Þegar slík sprengja springur verður til heilsufarsvandamál sem er svipað geislavirku úrfelli. Það hefur verið áhyggjuefni vestrænna stjórnvalda síðan í árásunum á Bandaríkin þann 11. september 2001 að hryðjuverkamenn gætu sprengt skítuga sprengju á þéttbýlissvæði. Skítugar sprengjur, líkt mörgum öðrum úrfellisvopnum, eru svæðisútrýmingarvopn sem að geta gert svæði óbyggileg í mörg ár eða áratugi eftir sprenginguna.
[breyta] Þróaðri gerðir kjarnavopna
Stærstu nútíma kjarnavopnin eru með ytri skel úr úrani. Við kjarnasamrunastig sprengingarinnar verður svo mikil nifteindalosun að jafnvel óvirkt úraníum tekur þátt í kjarnasamrunanum, sem margfaldar drægni vopnsins.
Kóbaltssprengja hefur kóbalt í skel sinni, og samrunanifteindirnar breyta kóbaltinu í samsætuna kóbalt-60, sem er kraftmikill gamma-geislagjafi sem endist í 5 ár. Þessi gerð sprengju er söltuð sprengja þar sem að misjöfn áhrif geislavirks úrfellis eru eftir því hvaða samsætur mynda söltin.
[breyta] Tengt efni
