Tui
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
| Tui | |
|---|---|
 |
|
| Situación | |
 |
|
| Xentilicio 1: | Tudense |
| Xeografía | |
| Provincia: | Provincia de Pontevedra |
| Comarca: | Baixo Miño |
| Área: | 68,3 km² |
| Entidades de poboación: | 12 parroquias |
| Capital do concello: | Tui |
| Latitude e lonxitude: | |
| Altitude máxima: | m. |
| Altitude mínima: | m. |
| Zona horaria: 2 | UTC + 1 |
| Demografía (2007) | |
| Poboación: | 16.948 hab. |
| Densidade: | 254,86 hab./km² |
| Uso do galego 3 (2001) | |
| Galegofalantes sobre o total da poboación: | 86,36 % |
| Falantes do galego no tramo 5 a 29 anos | |
| Sempre: | 40,48 % |
| Ás veces: | 42,61 % |
| Nunca: | 16,91 % |
| Política (2007) | |
| Concelleiros 4: | PPdeG 7 (4014 votos - 37,29 %) BNG 2 (1551 votos - 14,41 %) PSdeG-PSOE 2 (1116 votos - 10,37 %) Outros: AT - 4 (2137 votos - 19,86 %) |
| Alcalde: | Antonio Feliciano Fernández Rocha (PPdG) |
| Eleccións municipais en: Tui {{{eleccións}}} |
|
| Censo electoral (2007) | |
| Total electores: | 13559 - 100 % |
| Votantes: | 10841 - 69,16 % |
| Abstencións: | 4835 - 30,84 % |
| Votos en branco: | 157 - 1.45 % |
| Votos nulos: | 78 - 0.72 % |
| Orzamentos (2000) | |
| Enderezos | |
| Enderezo físico: | Praza do Concello, 1 |
| Teléfono: | 986 603 625 |
| Fax: | |
| Código postal: | 36700 |
| Correo electrónico: | |
| http://www.concellotui.org/ | |
|
|
|
|
Notas: |
|
Tui é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca do Baixo Miño.
Segundo o IGE a súa poboación en 2006 era de 16.925 persoas (8.100 homes e 8.825 mulleres). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é Tudense.
Índice |
[editar] Lugares de interese
Entre os monumentos de Tui destaca a catedral, de estilo románico e gótico, comezou a construírse en 1120, nela destaca a portada occidental datada arredor de 1225 e que é a primeira obra gótica da Península Ibérica
[editar] Historia
[editar] Da prehistoria á romanización
A zona de Tui foi habitada desde a prehistoria, a xulgar polos xacementos encontrados durante a construción da autovía a Vigo, xusto no límite co concello do Porriño, datados no paleolítico inferior.
O fértil val do río Miño e as súas condicións naturais permitiron acoller no territorio tudense asentamentos humanos desde tempos remotos. Consérvanse vestixios da época paleolítica (hai 22.000 anos) das terrazas fluviais do Miño e do río Louro. De época neolítica (hai 7.000 anos), como a hacha de Carrasqueira (Paramos) e monumentos megalíticos (Anta, Areas). A introdución da metalurxia hai 6.000 anos deixou testemuñas, como o casco de bronce ou as hachas de Caldelas de Tui (hoxe no Museo Diocesano tudense) ou os gravados rupestres de Randufe.
Na época castrexa (séculos VIII-VII a. C. a I d. C.) tivo lugar a construción de poboados estables e fortificados nos cumios dos montes e outeiros, os castros. Os autores da época sinalan a Tui (Tude) como capital do grupo xentilicio dos Grovios. No cumio do monte Aloia, Cabeza de Francos (Pazos de Reis), A Guía (Randufe) e na mesma ubicación actual da cidade está documentada a existencia de poboados castrexos.
A chegada de Décimo Xunio Bruto e as súas tropas no ano 137 a.C. marcan o inicio da romanización deste territorio.
Ata o século XX foi tradición subir, nas rogativas, ó patrón local ata a pedra do sol, no alto do monte Aloia, que desde 1900 ten enriba unha cruz de pedra.
[editar] Idade Antiga
A romanización trouxo unha época de paz, que permitiu ós habitantes da zona abandonar os castros e poboar as terras baixas cercanas ó río Miño.
As fontes clásicas (como Plinio o Vello, Ptolomeo ou Silo Itálico) documentan a existencia do Castellum Tude e da fundación mítica da cidade polo heroe grego Diomedes, fillo do heroe Tideo (daí o nome Tui). Son moi abondantes as achádegas da época romana no territorio tudense, destacando sobre todo os da zona de Santa Eufemia-San Bartolomé, con varias necrópoles escavadas, así como a propia cidade de Tui, que era unha das mansións da vía romana XIX, do itinerario de Antonino, como testemuñan os miliarios e outros restos hallados.
Non quedaron moitos restos visibles desa época, aínda que si se documentaron en distintas escavacións. Por Tui pasaba a vía romana XIX, que unía Braga], Lugo e Astorga. Desta vía consérvase un miliario no museo de Pontevedra.
No Baixo Imperio e nos primeiros tempos medievais Tui continuou sendo un importante centro militar, administrativo e relixioso, documentándose a súa sé episcopal desde o século V. Figura como capital do reino co rei suevo Requimundo (458-463), e varias moedas da época foron cuñadas na ceca tudense, que continuou funcionando aínda despois da integración da conquista por parte dos visigodos (585). O rei godo Vitiza tivo a comezos do século VIII súa corte e pazo en Tui, no lugar de Monterreal-Pazos de Reis. Isto debeuse a que a corte de Toledo era perigosa para os príncipes máis novos, polo que eran enviados aquí para mantelos alonxados das intrigas de pazo. No ano 711, cos árabes xa ás portas de Toledo, Vitiza asumiu o goberno da Hispania visigoda desde Tui, convertíndoa en capital provisional do reino.
[editar] Idade media
Pouco despois sufriu a invasión dos árabes, que asolaron a cidade. Foi liberada por Afonso I de Asturias no 739. No 850 Ordoño I mandouna repoboar, e no 915 Ordoño II restaurou a sé episcopal.
Coa caída do imperio comezou a etapa de maior importancia histórica de Tui. Os seus bispos aparecen nos concilios de Braga, e deixan sentir a súa influencia nunha zona moi ampla, tanto ó sur como ó norte do Miño.
Nesa época os ataques normandos saquean Tui de novo. A sé episcopal queda vacante ata o ano 1071, cando o rei García e dona Urraca restauraron e dotaron novamente a sé, que se instalou no mosteiro de San Bartolomeu de Rebordáns, cunha igrexa datable no século IX, aínda que con vestixios anteriores.
Recuperou o seu esplendor ó converterse en capital da provincia de Tui do reino de Galicia ó converterse nun posto estratéxico na beira do río Miño, tanto para a guerra como para o comercio. Este esplendor viuse aumentado no século XII, xunto con toda a franxa norte da península, ata o río Douro.
Na primeira metade do século XII tivo lugar un feito transcendental, o nacemento de Portugal como reino independente de Galiza e Castela. Nesa época o río Miño adquiriu o seu carácter de fronteira natural.
Coa independencia do reino portugués, Tui foi escenario, ó longo dos séculos, de múltiples acontecementos bélicos relacionados coas loitas fronteirizas. En 1170 Fernando II mandou transladar a poboación tudense desde a zona de San Bartolomeu á actual ubicación da cidade, dotándoa dun sistema amurallado, do que aínda se conservan diversos tramos, e concedéndolle un foro e privilexios ós poboadores de San Boaventura, nome co que pretendía designar á nova cidade, pero que non prosperou.
Os monarcas, tanto casteláns como portugueses, apoiaron á sé tudense con importantes doazóns. O bispo era o señor da cidade e do seu coto, e Tui experimentou un importante desarrollo socio-económico e cultural. Así, en 1225 foi consagrada a Catedral de Santa María, construída en estilo románico e cunha portada expresión do primeiro gótico de Galiza. O seu claustro é algo máis tardío. Do mesmo estilo gótico é tamén o convento de San Domingos.
Nos séculos medievais Tui era un importante centro comercial, cun dinámico porto fluvial. Contaba con diversos gremios e unha comunidade xudea con sinagoga. Era lugar de paso da vía portuguesa do camiño de Santiago, dispoñendo dun hospital para os peregrinos. No actual casco histórico, que ocupa unha superficie dunhas 10 hectáreas, consérvanse numerosas edificacións de época medieval (especialmente do século XV, cos seus característicos arcos conopiais) e moderna (moitas delas blasonadas).
[editar] Idade moderna
En 1623 a cidade recibe o título de Moi Nobre e Moi Leal, ó que en 1885 se lle engade o de Excelentísimo Concello.
En 1640, con ocasión das guerras con Portugal, amplíanse as murallas medievais, adaptándoas ós novos sistemas defensivos. Ata 1833 Tui foi unha das sete capitais do Reino de Galicia, e nela se celebraron as Xuntas do Reino de Galicia en 1664. A esta época corresponde a construción do convento das Clarisas ("Encerradas"), de San Antonio (San Francisco) e a igrexa de San Telmo.
[editar] Idade contemporánea
O sistema de foros continuou manténdose ata o século XIX. Por esta razón era imposible a transformación á agricultura capitalista. Os contratos de foros terminaron en 1926 coa aprobación dunha lei que permitía ós campesiños acceder á propiedade da terra que traballaban tras un pago dunha indemnización ós aforantes.
Outro fenómeno transcendente durante os séculos XIX e XX foi a emigración hacia América primeiro e a Europa despois.
Durante a guerra civil española Tui foi a última cidade galega en caer en mans do bando nacional. A resistencia republicana organizou a última contienda no lugar da Volta da Moura, e esa condición de ser a última resistencia costoulle a Tui unha represión feroz.
Na actualidade Tui e a comarca do Baixo Miño están realizando un proceso de modernización no ámbito da industria, a agricultura, e os servizos.
Desde a aprobación da constitución española de 1978 a cidade tivo os seguintes alcaldes:
- 1979-1987: Ángel Álvarez Durán (UCD e outros)
- 1987-1990: Juan Miguel Diz Guedes (Unión Tudense)
- 1990-1991: José Luis Gómez Núñez (Unión Tudense)
- 1991-1998: Miguel Ángel Capón Rey (PP)
- 1998-actualidade: Antonio Feliciano Fernández Rocha (PP)
[editar] Transportes e mobilidade
Tui é unha cidade ben comunicada tanto por terra, mar e aire. A ela chega a autoestrada AP-9 e a estrada N-550, que percorren o corredor do Atlántico ata o norte de Galiza. Cara o sur tamén está ben comunicada a través de autoestradas en dirección a Porto.
Conta con dúas estacións de ferrocarril. A estación central enlaza con Vigo e con Portugal a través da Ponte Internacional, e a estación de Guillarei é a última parada na provincia de Pontevedra do talgo que enlaza con Madrid-Chamartín. Nela parou o rei Afonso XIII de camiño a Vigo.
A cidade está a 25 quilómetros do aeroporto de Peinador, que ten vos nacionais e internacionais.
O río Miño é navegable ata a cidade.
[editar] Demografía
A poboación de Tui variou ó longo da historia dependendo de factores externos e internos, como as crises e consecuentes emigracións do século XIX, a guerra civil, ou o auxe comercial con Portugal. Esta foi a súa evolución, segundo datos do INE:
Anos----------1.877----1.887----1.897----1.900----1.910----1.920----1.930----1.940----1.950----1.960----1.970----1.981---1.991----2.001---2.006
Poboación---12.039--11.462--11.524--11.631--12.907--13.484--12.602----14.012--13.738--13.331--13.189--15.076--15.242-16.042--16.948
[editar] Gastronomía
Pola súa proximidade ó mar dispón de abundante marisco, pero destacan os produtos que ofrece o río Miño, sobre todo a angula, que se pesca ata a desembocadura do río. A Festa da Angula celébrase coincidindo coas festas patronais de San Telmo.
Ademais da angula destacan as lampreas e os sabalos. A cidade pertence á Denominación de Orixe Rías Baixas, producíndose viño albariño e do Rosal. Tamén teñen certa sona os "peixiños de améndoa" que elaboran as monxas do convento.
[editar] Principais monumentos e lugares destacados
- A catedral de Tui (iniciada no século XII) é o máximo expoñente da riqueza artística da cidade. Elévase sobre a parte máis alta da mesma, conservando a apariencia de Fortaleza con torres almenadas, camiños de paso e pasadizos.
- O Museo e Arquivo Histórico Diocesano foi un antigo hospital de pobres e peregrinos, construido en 1756. Consta de tres prantas, organizadas arredor dun patio barroco. O museo conserva valiosos fondos arqueolóxicos (algúns procedentes do castro de Santa Tegra), medievais e de arte sacro, así como unha rica orfebrería de plateros locais, españois e americanos.
- A capela da Misericordia creouse en 1542 coa fin de dar sepultura ós indixentes e socorro ós necesitados. A capela orixinal constaba de tres naves coa entrada polo oeste. En 1916, ante o seu mal estado, iniciouse a súa reconstrución, conservándose parte da fachada orixinal. No seu interior destacan o Retablo Maior e o Cristo na Cruz, obras renacentistas do século XVI, e a imaxe da Dolorosa, feita por Agustín Querol en 1909.
- A igrexa de San Telmo é un exemplar único do barroco portugués en Galiza. Foi edificada sobre a casa onde viviu San Telmo no século XIII, da que aínda se conserva un muro da cripta. Posteriormente, existiu unha pequena capela no século XV. A actual foi comezada polo mestre portugués Frei Mateo de Mosteiro.
No interior destaca a cúpula galoneada e a pintura do retablo maior. A finais do século XX foi obxecto dunha profunda restauración, realizando diversas escavacións onde se detectaron restos de casas existentes nesa rúa anteriores á edificación do templo.
- O convento e igrexa das Clarisas foi fundado en 1524 no solar onde se ubicaba a antiga igrexa románica de Santa María. En 1688 inciouse a construción da actual igrexa, obra do mestre Santiago Domingo de Andrade. Os edificios mosteiriais actuais son dos séculos XVII e XVIII. O retablo da igrexa é barroco, do século XVII.
- O túnel das Monxas Clarisas atópase no fondo da rúa que leva ó seu convento, constituíndo un dos rincóns máis típicos de Tui. É un pasadizo abovedado baixo o convento, que comunica a parte alta da cidade coa zona extramurallas.
- A muralla do século XII ten a suá orixe no privilexio dado por Fernando II en 1170. Está formada por elevados muros reforzados por cubos ou torres defensivas intermitentes, fundamentalmente nos lados norte e leste, menos protexidos de forma natural.
O acceso ó interior facíase por catro portas fortificadas, ás que chegaban as principais vías de comunicación: a Porta dos Ferreiros, a Porta da Pía, Porta Bergán e Porta do Arco. A muralla cheou case intacta ata mediados do século XIX, cando comezou a súa demolición coa fin de ampliar o recinto urbán.
Actualmente consérvase o tramo que pecha desde a rúa do bispo Lago fronte á rúa Ordóñez, onde está a Porta da Pía, a única conservada das catro.
- A Ponte Internacional foi deseñada por Eiffel. Forma parte desde hai máis dun século do entorno tipico de Tui e Valença do Minho. Na actualidade existe outra ponte internacional por onde pasa a A-55 que vén desde Vigo e enlaza coa autoestrada que continúa até Lisboa.
- O paseo da Corredoira é a avenida principal de Tui, na actualidade reservada para os peóns, co tráfico cortado. Está rodeada de edificios nobres cheos de historia onde a pedra é a principal protagonista.
- A igrexa de San Francisco foi na súa orixe parte do conxunto conventual franciscano construído en 1682. Dotado de biblioteca pública, realiza un extraordinario servizo como foco da cultura para a cidade. Do exterior destaca a súa equilibrada fachada. No interior, a cúpula de media laranxa, o amplo coro, o retablo maior realizado en 1741 e a capela da "Venerable Orde Terceira", construída en 1777.
- O monumento ó Cabalo Salvaxe é obra do escultor tudense Juan José Oliveira Vieitez, que ten expostas esculturas en bronce en diversos lugares de España, como o aeroporto de Barajas en Madrid ou a praza de España e antigo Teatro García Barbón en Vigo. Está situado na Glorieta de Vigo.
- A Glorieta de Vigo encóntrase ó final do paseo da Corredoira. Desde ela tense unha ampla panorámica da beira do Miño.
- Os xardíns de Troncoso son un lugar de encontro e tranquilo paseo. Foron realizados sobre o recorrido da antiga muralla dos séculos XVII e XVIII. A forma do xardín adáptase á fortificación, destacando o bastión coa característica forma de punta de frecha, na que actualmente se ubica unha fonte artisticamente decorada.
A muralla de Tui foi ampliada nos séculos XVII e XVIII, debido á expansión da cidade. O tipo de fortificación é común nesta época, murallas baixas e espesas con numerosos quebros e ángulos. A partir do século XIX foi desmontada conservándose só a correspondente ós xardíns de Troncoso, desde a Glorieta de Vigo ata o convento de Santo Domingo. Inmediato a este existe un arco sobre a rúa de Antero Rubín que recorda un antigo emprazamento da porta desta fortificación.
A igrexa e Convento de Santo Domingo son obra dos Dominicos, establecidos nese lugar desde 1328. Foi construído fóra do recinto amurallado medieval, pero trala edificación das novas murallas no século XVII quedou integrado dentro das defensas. Actualmente pouco se conserva da configuración primitiva do convento. Inicialmente posuía un claustro gótico, desmontado a finais do século XVI para realizar un novo.
A igrexa é de estilo gótico modificada en época barroca. Nun principio estaba cuberta por madeira. As bóvedas actuais datan de 1728, época na que se construíu a actual torre e fachadas barrocas.
Destaca a portada lateral gótica cun tímpano moi erosionado que representa a adoración dos Reis Magos, así como as ábsidas que amosan a mesma arquitectura orixinal. No interior destacan os retablos, o Maior coñecido como a Batalla de Lepanto. A escaleira de caracol é de forxa. Levouse a cabo unha restauración dos retablos laterais da cabeceira, e unha escavación arqueolóxica no patio interior, onde se localizaron os restos do antigo claustro gótico.
- O paseo fluvial Discorre desde a praia da Mariña ata o Parque do Penedo, entre a antiga muralla medieval e o río Miño.
- A igrexa de San Bartolomeu de Rebordáns sitúase nun dos arrabais con máis tradición de Tui. Só se conserva a igrexa, pero no alto medievo existiu no recinto mosteiro e a sé episcopal. A actual igrexa foi fundada no século XI. Inicialmente románica, sufriu diversas transformacións ó longo do tempo. No interior destacan os seus capiteis historiados e as pinturas murais da capela maior, que datan do século XVI. Na década de 1970 realizáronse unhas escavacións arqueolóxicas que descubriron restos romanos, suevos e visigodos correspondentes a un templo anterior.
- O cruceiro de San Bartolomeu, a carón da igrexa de Rebordáns, data de 1770. É o máis artístico dos de Tui, presentando esculturas que simbolizan a crucifixión.
- O monte Aloia foi declarado Parque Natural en 1978, e nas súas ladeiras hai diversas especies de flora e fauna. Desde a cima obsérvase todo o Val Miñor e o val do río Louro.
Nel apareceron restos arqueolóxicos, así como os restos dun poboado galaico-romano e a muralla ciclopea que rodeaba a parte superior do monte.
[editar] Tudenses de sona
- San Paio, mártir cristián (911-925).
- Francisco Sánchez O Escéptico, filósofo e médico (1551-1623).
- Frei Rosendo Salvado Rotea, relixioso, misioneiro e escritor (1814-1900).
- Justo Eliseo y Barros, escritor e investigador (1862-1900).
- Augusto González Besada, avogado e político (1865-1919).
- Manuel Lago González, escritor e relixioso (1865-1925).
- José Calvo Sotelo, político (1893-1936).
- Xosé María Álvarez Blázquez, escritor e investigador galego (1915-1985).
- Juan José Oliveira Vieitez, escultor (1928-2002).
- Francisco Xosé Armesto Faginas, escritor e xornalista (1945-2006).
- Mario Conde, financeiro e avogado (1948-).
- Evaristo Páramos Pérez, cantante punk, voz do grupo de rock radical vasco La Polla Records (1961-).
- Enrique Míguez Gómez, deportista (1966-).
- Samuel Solleiro González, escritor e músico (1982-).
[editar] Galería de imaxes
- Vexa o artigo principal en: Galería de imaxes de Tui
 Vista do río Miño desde Valença (Portugal) |
 Vista xeral de Tui |
 Detalle da catedral |
[editar] Lugares de Tui
Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Tui vexa: Lugares de Tui.
[editar] Parroquias
[editar] Véxase tamén
|
Referencias relacionadas con Galicia |
||
