Niwbwrch

Oddi ar Wicipedia

Niwbwrch Ynys Môn

Niwbwrch gydag Eryri yn y cefndir

Mae Niwbwrch (Newborough yn Saesneg) yn dref yn ne Ynys Môn. Saif ar lôn yr A4080 rhwng Porthaethwy ac Aberffraw.

[golygu] Yr eglwys

Mae'r eglwys, sy'n gysegredig i Bedr a Phaul, yn hen. Adeilad â chorff hir a chul ydyw, a godwyd yn y 14eg ganrif ar safle hŷn. Mae'r bedyddfaen yn dyddio o'r 12fed ganrif ac o waith Cymreig lleol. Ychwanegwyd porth i'r eglwys yn y 15fed ganrif. Ceir dau feddfaen hynafol yno, un ohonyn nhw gyda cherfwaith blodeuog a'r llall gyda'r arysgrif Hic jacet Dns Mathevs ap Ely arno ('Yma mae'r Arglwydd Mathew ap Eli yn gorffwys').

[golygu] Hanes

Creuwyd y fwrdeistref newydd (ystyr lythrennol 'Niwbwrch') ar ddiwedd y 13eg ganrif ar gyfer y Cymry a orfodwyd i ymadael â Llan-faes gan y Saeson. Cyn hynny roedd treflan fach yno ger Llys Rhosyr, un o brif lysoedd Tywysogion Gwynedd yn Oes y Tywysogion. Rhosyr oedd enw'r cantref hefyd.

Ar ganol y 14eg ganrif ymwelodd Dafydd ap Gwilym â Niwbwrch a chanodd gywydd i foli'r dref a'i drigolion. Dyma'r llinellau agoriadol:

Hawddamawr, mireinmawr maith,

Tref Niwbwrch, trefn iawn gobaith,

A'i glwysdeg deml a'i glasdyr,

A'i gwin a'i gwerin a'i gwŷr,

A'i chwrw a'i medd a'i chariad,

A'i dynion rhwydd a'i da'n rhad.

(Thomas Parry (gol.), Gwaith Dafydd ap Gwilym, cerdd 134)

[golygu] Atyniadau

Llys Rhosyr - un o lysoedd Tywysogion Gwynedd
Traeth Niwbwrch - gwarchodfa natur
Ynys Llanddwyn - a gysylltir â'r Santes Dwynwen

Trefi a phentrefi Môn

Eginyn erthygl sydd uchod am Ynys Môn. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato

Categorïau: Egin Ynys Môn | Trefi Môn

We provide Linux to the World

Niwbwrch

Oddi ar Wicipedia

[golygu] Yr eglwys

[golygu] Hanes

[golygu] Atyniadau

Views

Panel llywio

Chwilio

Ieithoedd eraill