Grønland
Oddi ar Wicipedia
|
|||||
| Arwyddair: dim | |||||
| Anthem: Nunarput utoqqarsuanngoravit Nuna asiilasooq |
|||||
 |
|||||
| Prifddinas | Nuuk (Godthåb) | ||||
| Dinas fwyaf | Nuuk | ||||
| Iaith / Ieithoedd swyddogol | Kalaallisut, Daneg | ||||
| Llywodraeth | Democratiaeth seneddol (tu fewn i frenhiniaeth gyfansoddiadol) | ||||
| - Teyrn | Margrethe II |
||||
| - Prif Weinidog | Hans Enoksen |
||||
| Statws - Ymreolaeth |
Talaith ymreolaethol Teyrnas Denmarc 1979 |
||||
| Arwynebedd - Cyfanswm - Dŵr (%) |
2,166,086 km² (13eg) 81.11 |
||||
| Poblogaeth - Amcangyfrif 2006 - Dwysedd |
57,100 (214ydd) 0.026/km² (230ain) |
||||
| CMC (PGP) - Cyfanswm - Y pen |
Amcangyfrif 2001 $1.1 biliwn (-) 20,000 (-) |
||||
| Indecs Datblygiad Dynol (-) | - (-) – - | ||||
| Arian cyfred | Krone Denmarc (DKK) |
||||
| Cylchfa amser - Haf |
(UTC0 i -4) | ||||
| Côd ISO y wlad | .gl | ||||
| Côd ffôn | +299 |
||||
| 1 Gorchuddir 1,755,637 km2 gan iâ. | |||||
Yr ynys fwya yn y byd yw Grønland neu'r Lasynys neu'r Ynys Las (Kalaallisut: Kalaallit Nunaat; Daneg: Grønland), yng Ngogledd y Môr Iwerydd rhwng Canada a Gwlad yr Iâ. Mae brenhines Denmarc, Margrethe II, hefyd yn frenhines ar y Lasynys. Prifddinas yr ynys yw Nuuk.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Daearyddiaeth
Mae iâ yn gorchuddio 84% o'r tir. Gorchuddir y rhan fwyaf o'r wlad gan gap rhew anferth â nunatakau yn torri trwodd o gwmpas ei ymylon. O'r cap rhew hwn mae nifer o rewlifoedd, neu afonydd iâ, yn llifo, gan gynnwys Rhewlif Humboldt, ac yn torri i fyny'n fynyddoedd iâ wrth gyrraedd y môr. Nodwedd arall ar dirwedd yr Ynys Las yw'r nifer sylweddol o pingos (bryniau crwn gyda rhew yn eu canol) a geir yno.
Er gwaethaf yr holl rew, mae'r enw yn y Ddaneg (ac mewn ieithoedd Almaenaidd eraill) yn golygu "Tir (neu wlad) glas" (gweler isod).
Mae Grønland (2 miliwn km²) yn ymddangos ar fapiau o dafluniad Mercator mor fawr ag yr Affrig (30 miliwn km²),
[golygu] Hanes
Tua'r flwyddyn 986, darganfu'r morwr o Lychlynwr Eric Goch yr ynys. Fe'i galwodd "y Lasynys" er mwyn denu pobl yno o Wlad yr Iâ a Norwy. Am gyfnod bu nifer fach o drefedigaethau Llychlynaidd ar yr arfordir, ond diflanasant erbyn y 15fed ganrif, naill ai o ganlyniad i afiechyd neu ymosododiadau gan y brodorion.
Yn 1721 creuwyd tref fach Ddanaidd newydd ar yr ynys a hawliodd coron Denmarc y tir. Daeth y wlad yn rhan integreiddiedig o Ddenmarc yn 1953. Yn 1979, y flwyddyn y collwyd y refferendwm ar ddaganoli yng Nghymru, enillodd y Lasynys hunanlywodraeth dan sofraniaeth Denmarc, gyda'i senedd ei hun ar gyfer materion mewnol.
[golygu] Iaith a diwylliant
Mae tua 80% o'r boblogaeth yn Esgimo. Daniaid yw'r gweddill i gyd bron. Siaredir y ddwy iaith yn swyddogol.
[golygu] Dolenni allanol
