Enzebra
De Biquipedia
 |
Iste articlo tién una bersión escrita con una grafía alternatiba esperimental propuesta por bels biquipedistas aintro d'o Biquiproyeuto:Grafía. Puede beyer-se aquí. |
| Enzebra | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Estato de conserbazión | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Clasificazión zentifica | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Nomenclatura binomial | ||||||||||||||||
| Equus hydruntinus | ||||||||||||||||
| Regàlia, 1904 |
A enzebra (Equus hydruntinus (Regàlia, 1904)) estiore un mamifero d'a familia d'es equidos, prou probablement parellán d'un pollín salbache, anque més grandizo, que abitaba en a Peninsula Iberica dic'a suya extinzión en o sieglo XVI. A denominazión d'as zebras africanas mudernas deriba d'a parola portuguesa ta dezir-ne d'iste animal: zebro, perque es primeros nabegadors portugueses que plegoren t'as costas africanas prenzipioren á dezir-ne asinas d'es equinos salbaches africanos per a resemblanza d'entre aquers e ras fembras d'a enzebra iberica.
As cronicas meyebals en fan descrizión, e dizen que as enzebras yeran animals parellans d'un guarán domestico encara que belas trazas més grandizas e rapidas en correr, e de mal domar per o suyo mal carauter. O pelache el teneban tot gris ("de pelo de rata" en deziban á sobent es cronistas castellans) interrupto només que per una franja fusca de liargo per o lomo. O mueso el teneban tamién fusco, á miantres que ras patas suyas teneban rayas negras e blancas per baixo d'ös chinullos. Feban bida en rematos que paxentaban per as planas, anque ra caza (a carne suya yera muito filata) e ra competenzia con es animals domesticos per a pastura las fazioren retacular t'alto t'as zonas més montañencas. Á finals d'o sièglo XV u talment enzatanzas d'o XVI as enzebras desaparixen d'as cronicas de caza, probablement per aber-se estinxitas ya en ixes tiempos, encara que amanixen á bels escritos dimpués.
A identidat d'a enzebra s'ha meso á descusions bastant á sobent. De primeras s'eba pensato que no yeran si que guarans ixopatos e asilbestratos, u talment a sozespezie norteafricana Equus asinus atlanticus que poderiba aber-se introduzito ent'a peninsula poquet d'antis que no se produzís a conquiesta romana, pero á masiatas cosas no enchascan con ixa posibilidat, espezialment o comportamiento furo e fuyedizo, a mida suya e o sonito que feban, més semilar d'o relincar d'es caballos que no d'es pollins.
A posibilidat que ra enzebra estás una espezie diferent, alloras endemica d'a peninsula, s'iba tornando de bezes més fuerta, dica que en es años 80 e 90 se descubrioren restas subfosils de tiempos istoricos d'Equus hydruntinus, posterios e anteriors ent'a introduzión d'o pollín domestico ent'a Peninsula Iberica per mans d'es fenizios en o sieglo VIII d'A de C. l' Equus hydruntinus yera una espezie d'equido estinxita, semilar d'un guarán masclo de grans dimensions, que eba estato descrita inizialment per á sabels chazimientos plesitozenos d'á redol d'Europa, pero que parixeba que s'eba estinxito de tot á finals d'a zaguera glaziazión (abe 10000 añadas) anque per ixo que diz güei abiore de sobrebibir en a Peninsula Iberica anisolata e per prou més sieglos.
Autualment ye de tot seguro que esta ye ra espezie que zaga d'es sièglos rezibiore o nomme d'enzebra, pos que á més s'han trobato pinturas rupestres amostrando ras mesmas orellas liërgas e rayas que describen es escritos meyebals e que no corresponden con es guaráns u con as dos espezies d'equidos salvages d'europa; o tarpán (Equus ferus) e l'onagro (Equus onager). Diz que es Iberos tamién preboren de domesticar as encebras pero en fazioren mal negozio, pör ixo siempre els faziore á bien de recibir es pollins que portaban es comerzidants orientals.
