De Biquipedia
- Esta plana trata sobre el onagro que ye un equido salvage d'Asia. Ta viyere l'arma d'asedio medyeval, se veiga Onagro (catapulta).
 |
Iste articlo tién una bersión escrita con una grafía alternatiba esperimental propuesta por bels biquipedistas aintro d'o Biquiproyeuto:Grafía. Puede beyer-se aquí. |
El somer salbache asiatico u tamién onagro u emión (Equus hemionus (Pallas, 1775)) ye un equido salbacher del·las estepas e montañas d'Asia, t'a par de parixere un pollin domestico, pero con la cabeza e las midas corporales més grans que no éste. Dica'l sieglo XVIII va tener una destribuzión praticament uniforme que s'estendeba de Rusia e Anatolia enta Manchuria, pero autualment se troba restrinxíu á bellas zonas nisoladas de tot'ixa rechión que d'antes més teneba. "Emión" e "Onagro" son parolas que son venitas d'el griego, e sennifican "meyo-pollin" e "pollin salvagero" respeutibament.
Es onagros se destinguen tamién d'es somers salbacheros africanos perque les-ne faltan las rayetas del·las patas, e perque tienen el pelo rizau, como á lanas. La color e el filar d'el pelo baila d'el blan amarillenco ta'l negro quasi, mes que el leonau se beye més á sobent. Son animals muito rapidos, que pueden correre á velozidaz t'alto d'es 70 Km/h quan les cal de pretar-ne, anque més usual ye de biyer-los correre més poco á poco. Como uno se puet entrefilare, es onagros fan campamento per l'usual á la par del·las basas que se troben enn'el suyo medyo natural, d'á on que no ne marchan si no que dengún no les fa d'escapare. Las collas d'estes animals tienen de capín un masclo més dominant que no es altros, que ye l'uno con drecho d'achuntare las fembras, e qui ha de concarare e fer fuera toz es masclos ribals.
[editar] Sozespezies
Per la grandura del·la suya destribuzión, l'onagro ba formar poblazions per toz es puestos per á on que pasabe en estender-se, poblazions que con las chenerazions han dau més que més nuebas sozespezies, diferenziadas del·las orichinals, que encara ban tener més ragons ta despeziar-se quan se ban ire quedando anisoladas per mans del·la desaparizión d'es suyos concheners de muchas del·las rechions intermeyas. Las sozespezies autuals tienen prou diferenzias esteriors que á muchos casos se n'ha propuesto que las cale adscribire á espezies nuebas. Güe no s'ha fecho encara ixo e el consenso ye de considerar-las només que sozespezies dintro del·la mesma espezie Equus hemionus, con un total de seis:
- l'Onagro persa (Equus hemionus onager) qui dica el sieglo XIX yera la més estendida, pero que güe no para si que en bellos puestos d'Uzbekistán e Irán. Tien las lanas marrons e la crinera fusca.
- El pollín salbache indio (Equus hemionus khur) que en dizen tamién Khur u Ghorkar, de pelo grisenco, que se troba en buen periglo d'estinzión en Pakistán e nordueste d'a India.
- El pollín salbache sirio (Equus hemionus hemippus) que teneba una destribuzión prou gran en Orient prosimo e Arabia dic'o sieglo XVIII, pero que ba declinar á escape en la siguient zenturia. El zager ixemplar ba ser cazau en 1927.
- El pollín salbache d'Anatolia (Equus hemionus anatoliensis) que ba estar destribuito per Asia Menor e las rechions colindants. Ba estar la primera sozespezie d'estinxir-se, á redol d'el 1700.
- El kiang (Equus hemionus kiang) qui ye la sozespezie que més á sobent se separa del·las altras e que se pretién d'adscribire á una espezie nueba. Ye un somer de pelo fusco que abita á grans alturas enn'el Tibet, á sobent en puestos á on que no-hi puet abitar dengún altro ungulau. Ye la sozespezie millor destribuita, pos bibe d'el norte de Pakistán e India ent'as montañas de Nepal e l'ueste de China.
- El kulan (Equus hemionus kulan) qui tien un peu en la puerta del·la estinzión perque només sobrebibe en parques zoolochicos e reserbas de Turkmenistán. Ye segurament la sozespezie més graument menazada d'estinzión.
- El kulan d'el dêsierto de Gobi (Equus hemionus luteus) qui chunto con el pollín salbache de Mongolia u "Chigetai" abita las rechions més deserticas de Mongolia.
- El pollín salbache de Mongolia u "Chigetai" (Equus hemionus hemionus) qui se troba en Mongolia e chunto con el kiang ye la sozespezie més abundant.
[editar] Enrastres esternos
Esta fuella ye escrita en chistabín.
Biquiespezies tien un articlo sopre Onagro.
Se beigan as imachens de Commons sobre l'onagro.
