Huldrych Zwingli

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Dialäkt: Züritüütsch

De Zwingli (Huldrych Zwingli, eigentli Ulrich Zwingli, 1484-1531) isch de Zürcher Reformator gsii. Er isch de Begründer vo der Reformierte Chile

[ändere] Biographie

De Ueli Zwingli isch z Wildhuus im Toggeburg uufgwachse und abem 1506i z Glaris Pfarer gsii. Vil weiss mer über di säb Ziit nöd. Sicher isch aber, das er als Puuresoon seer volkstümli gsi isch. A de Chile hät er nüüt kritisiert. Im Gägeteil: Er hät em Papscht en Brief gschribe, er söli em Volch vo Glaris ali Sünde vergää (Absolution). Au häd er sich bemüet, das d Glarner en aagebliche Schplitter vom Chrüz won Jesus Chrischtus dra gschtorbe isch, überzcho. Won das glunge isch, hät er defür en äigeti Kapälle boue laa, di sogenannti Chrüzkapälle. D Lüüt händ ere aber Zwinglikapälle gsäit. De Zwingli häd vil glääse und won er us Glaris eweg isch öppe hundert Büecher gha. 1510 häd er de Landsgmäind vorgschlage e Latinschuel, aso es Gymnasium z gründe, was d Landsgmäind au eso pschlosse häd.

Zu säbere Ziit isch s es groosses Politikum gsi, öb mer s mit em Kaiser, de Franzose oder em Papscht söle ha. Es isch drum gange, zu welem vo dene drüü di junge Lüüt als Söldner in Chriegsdienscht söled. Glaris häd sich für d Franzose entschide, won mee zalt händ. De Zwingli als Ahänger vom Papscht häd drum nüme chöne Pfarrer si und isch 1516 für drü Jaar freigstellt worde. 1519 isch är dänn aber nüme zrugg is Glarnerland, sondern uf Züri as Grossmoischter.

[ändere] Einsidle

I de Zwüscheziit, ab em 1516i isch de Ulrich Zwingl Lüütprieschter z Einsidle gsi. Die drüü Jaar z Einsidle händ de Zwingl starch präägt. Wil im Wallfaartsoort d Volksfrömmigkeit vil wichtiger gsi isch als s Chrischtetum. häd är gäge wider Wallfahrten und andre Missbräuche aafange predige. Und är, won sälber e paar Jaar vorane em Papscht en Brief gschribe hät, hät gäge de päpschtlichi Ablassprediger Bernardin Samson gschumpfe. Em Zwingli isch es drum gange, das d Chile sich mee für iri Sach iisetzi und s Fäld nöd de Volksfrömmigkeit überlösi, won unkontroliert und nöd immer uf em richtige Wäg gsi isch. Drum häd är mit de Bischöf vo Sitte und Konschtanz Kontakt ufgna und si uufgforderet, d Chile söli die Gebiet, won si bis jezt anderne überlaa hebi sälber ad Hand nee und eso verbessere, wiens i de Bible stöchi.

[ändere] Züri

Abem 1522i häter sich aafange reformatorisch uuffüere, zeersch mit de Schrift "Von Erkiesen und Freiheit der Speisen" gäge die katholische Faschtebrüüch. Nachdemer im 1524i sini Konkubine, d'Witwe Anna Meyer ghürate häd, häts keis zrugg me gää. 1525 häter "Von der wahren und falschen Religion" veröffentlicht. De Zwingli isch sogar no radikaler gsii als de Luther und hät d'Gägewart Christi im Abigmaal abgschtritte. I dem Punkt händ sich die beide Reformatore nie chönen einige. Vo 1524 bis 1529 hät de Zwingli zäme mitem Pfarrer vom St. Peter, em Elsässer Leo Jud d'Bible-n übersetzt. D'Innerschwiizer Kantön händ dem Triibe nüme länger wele zueluege, und es isch zu de Kappelerchrieg cho. De Zwingli isch i de Schlacht vo Kappel 1531 ums Läbe choo.

Persoonedaate
NAME:	Zwingli, Ulrich
ALTERNATIVNAMEN:	Huldrych Zwingli
KURZBESCHREIBUNG:	Gründer dr reformierte Kirch
GEBURTSDATUM:	1. Januar 1484
GEBURTSORT:	Wildhaus/Schwyz
STERBEDATUM:	11. Oktober 1531
STERBEORT:	Kappel ôm Albis/Schwyz