Zespół pałacowo-ogrodowy w Siedlcach
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Pałac Ogińskich
Pałac murowany został wybudowany przez Kazimierza Czartoryskiego przed 1730 r. Powstał na miejscu dworów drewnianych, o których była wzmianka w 1698 r. W latach 1769-1770 gruntowny remont pałacu przeprowadził Michał Fryderyk Czartoryski, syn Kazimierza.
W 1775 r. Aleksandra Ogińska odziedziczyła po ojcu Michale, pałac wraz z dobrami siedleckimi. W latach 1779-1781 przebudowała ona pałac według planów Stanisława Zawadzkiego. W centralnej części została dobudowana górna kondygnacja wraz z nową elewacją frontową. Po bokach dobudowano dwa skrzydła poprzeczne. Całość budynku nabrała charakteru klasycznego.
W pałacu 20 lipca 1783 i ponownie w 1793 r. gościł bliski jej krewny, król Stanisław August Poniatowski. Po swojej pierwszej wizycie król August skorygował plany górnych apartamentów, co było związane z niedogodnościami, jakich doznał. Gościem był również Tadeusz Kościuszko. W salach pałacu tworzyli poeci oświecenia: Franciszek Karpiński, Julian Ursyn Niemcewicz, Franciszek Dionizy Kniaźnin.
Od 1774 r. Aleksandra zaczęła wystawić w pałacu sztuki teatralne. Jedną z pierwszych sztuk był "Pigmalion" według J. J. Rousseau. Po raz pierwszy w Polsce zaprezentowano w formie scenicznej folklor cygański w operze komicznej Franciszka Kniaźnina pt. "Cyganie" z muzyką jej męża Michała Kazimierza Ogińskiego. W pałacu odbywały się również festyny dworskie, wieczory poetyckie i koncerty. Widowiska te uświetniały okolicznościowe uroczystości.
W narożniku dziedzińca przed pałacem powstał portal sceniczny. W 1783 r. Aleksandra przebiła ul. Pałacową (obecnie ul. Kościuszki) ułatwiającą komunikację z rynkiem i kościołem parafialnym.
Po śmierci Aleksandry Ogińskiej w 1798 r. właścicielem stała się Izabela Czartoryska, która wymieniła dobra siedleckie na dobra rządowe na Lubelszczyźnie. W związku z tym od 1804 Siedlce stały się miastem rządowym, a pałac obiektem użyteczności publicznej.
W 1944 r. podczas II wojny światowej pałac został spalony. Odbudowano go w 1950 r. przekształcając wnętrza pod względem użytecznym. W 1953 r. postawiono przed pałacem pomnik w kształcie sarkofagu, pamięci tym, którzy polegli w walkach o wyzwolenie w latach 1939-1945. W 1960 r. pałac przeszedł remont.
W 2005 r. Akademia Podlaska w Siedlcach, która jest obecnym użytkownikiem pałacu, otrzymała dotację z Unii Europejskiej na jego remont.
[edytuj] Kaplica pw. św. Krzyża
Kaplica dworska o wyglądzie klasycystycznym. Zaprojektowana przez Zygmunta Vogla i wzniesiona przez Aleksandrę Ogińską w 1791 r., na miejscu najstarszego kościoła siedleckiego, wokół którego był pierwszy cmentarz. Od 1798 r. kaplica grobowa Aleksandry Ogińskiej, a obecnie kaplica przyszpitalna.
Kaplica ma podstawę ośmioboku, jest ozdobiona kolumnami toskańskimi i pokryta kopułą z ażurową latarnią. Na głównych drzwiach jest XVIII-wieczna kołatka o kształcie lwich głów. Nad drzwiami bocznymi, które są wejściem do krypty, znajdują się inicjały Aleksandry Ogińskiej. Całość jest otoczona ośmiokątnym ogrodzeniem murowanym.
[edytuj] Oficyna pałacowa
Wybudowana w II poł. XVIII w. Przebudowana w XIX w. Dwukondygnacyjna o dwóch prostopadłych skrzydłach.
[edytuj] Pawilon ogrodowy
Zbudowany w II poł. XVIII wieku na planie ośmioboku w stylu gotyku romantycznego
[edytuj] Park miejski Aleksandria
Dawniej zwany Aleksandrowem, obecnie Aleksandria. Założony w I poł. XVIII w. w formie parku "włoskiego". Gdy właścicielami miasta stali się Czartoryscy, Aleksandra Ogińska zmieniła wygląd parku na sentymentalny według projektu Franciszka Salezego Sarnowskiego. Przed wizytą króla Stanisława Poniatowskiego w lipcu 1783 r., w parku powstały upiększające obiekty. Wyspy były otoczone kanałami, którymi pływano łodziami. Jedne z ważniejszych budowli (których było ponad trzydzieści) to:
- domki mieszkalne księżnej
- altany
- łazienki
- domek rybacki
- meczet turecki
- oranżeria
- stajenka
- wiatrak
- sztuczne groty
- teatr letni
Powiększony przez Aleksandrę Ogińską o część północno-zachodnią i wschodnią. W części wschodniej utworzyła ogród malowniczy zwany Aleksandrią. W XIX w. wprowadzono zmianę układu alei.
Park wydzierżawiono osobom prywatnym od ok. 1840 r. Następnie park przeszedł na własność miasta. W latach 1869-1909 południową i zachodnią część parku ograniczono żelaznym płotem, a od północnej – murowanym parkanem. Miejski Komitet Krzewienia Trzeźwości Publicznej organizował imprezy w parku, jak też opiekował się jadłodajnią i herbaciarnią.
Podczas II wojny światowej Niemcy rozebrali większość budowli w parku, m.in. teatr letni, restaurację i estradę. Obecnie park w niewielkim stopniu przypomina swoją świetność z przeszłości. Jest znacznie mniejszy, bez dawnego układu alejek i kanałów. O długiej historii parku przypominają ponad dwustuletnie drzewa, z których niektóre są uznane za pomniki przyrody.
[edytuj] Bibliografia
- "Aleksandra Ogińska" Danuta Michalec, Muzeum Okręgowe w Siedlcach, 1999
- http://www.siedlce.pl/miasto/wit_zabytki.php
- Plan miasta Siedlce wyd. na zlecenie Wojewódzkiego Ośrodka Informacji Turystycznej w Siedlcach
- Mapa topograficzna Polski, Siedlce – Oddział Topograficzny Sztabu Gen. WP
