Vrútky
Z Wikipedii
Vrútky - miasto na Słowacji, w Kraju żylińskim, liczy 7 300 mieszkańców (2006).
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Położone są w północnej części Kotliny Turczańskiej, u ujścia Turca do Wagu, na wysokości 384 m n.p.m..
[edytuj] Historia
Teren dzisiejszych Vrútek był zamieszkany już w okresie kultury puchowskiej. W okresie najazdu tatarskiego w latach 1241 - 1242 w ochronie zamku Zniev zasłużyli się również mieszkańcy Vrútek, za co 15 z nich ( w tym Ruttkay'owie) zostało podniesionych przez króla Belę IV do stanu szlacheckiego i obdarowanych ziemią w Kotlinie Turczańskiej.
Jako wieś Vrútky wspominane były już w 1255 r. Już przed rokiem 1332 miały własną parafię z kościołem p. w. św. Jana Chrzciciela, zbudowanym ok. 1285 r. Rozwijały się powoli jako wieś należąca do drobnej szlachty Vrútockých-Ruttkay'ów (słow. zemianska obec). Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i flisactwem na Wagu.
Impulsem do szybszego rozwoju stała się budowa w latach 1870 - 1875 Kolei Koszycko-Bogumińskiej i łączącej się z nią właśnie we Vrutkach Kolei Zwoleńskiej. We wsi, oprócz ruchliwego węzła kolejowego z licznymi bocznicami i parowozownią, powstały warsztaty naprawcze taboru kolejowego oraz kolejarska szkoła zawodowa. Z tego względu miejscowość była jednym z najstarszych i najaktywniejszych ośrodków ruchu robotniczego. Już w 1881 r. robotnicy z tutejszych warsztatów kolejowych wzięli udział w w II zjeździe Powszechnej Partii Robotniczej Węgier. Walcząc o swe prawa, brali udział m. in. w strajku 1902 r. W okresie kryzysu czechosłowackiego ruchu socjaldemokratycznego w grudniu 1920 r. miał tu miejsce wielki strajk generalny miejscowych robotników i kolejarzy. Po powstaniu pierwszej republiki czechosłowackiej i Komunistycznej Partii Czechosłowacji (1921 r.) wychodziło tu kilka tytułów komunistycznych i socjalistycznych czasopism (Pravda chudoby, Hlas ľudu, Proletárka, Spartakus). W latach 1922 - 1924 działał tu jeden ze współzałożycieli KPCz, późniejszy prezydent Czechosłowacji, Klement Gottwald.
W latach 1949 - 1954 Vrútky po raz pierwszy były połączone z Martinem w jedną jednostkę administracyjną. Obie miejscowości ponownie połączono w 1971 r. (pod nazwą Martin-Vrútky). Po wyborach 1990 r. Vrútky uzyskały ponownie samodzielność i prawa miejskie.
[edytuj] Zabytki
- kościół katolicki p.w. św. Jana Chrzciciela, neogotycki, zbudowany w 1905 r., wzniesiony na miejscu starszego, gotyckiego kościółka z ii połowy XIII w.;
- kościół ewangelicki, neogotycki, z 1903 r.;
- budynek dawnej drukarni "Bratstvo", po II wojnie muzeum Klementa Gottwalda;
[edytuj] Bibliografia
- Adamec Vladimír, Jedličková Nora: Slovensko. Turistický lexikon, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1991, ISBN 80-7096-152-X;
- Hochmuth Zdenko a kolektív: Veľka Fatra, seria Turistický sprievodca ČSSR č. 3, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1980;
- Vavrík Bartolomej a kolektív: Turiec. Turistický sprievodca, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1986;
