Standardowa próba etnograficzna
Z Wikipedii
Standardowa próba etnograficzna (ang. standard cross-cultural sample) - zestawienie 186 kultur z całego świata, wyselekcjonowanych w 1969 roku przez antropologów George'a P. Murdocka i Douglasa White'a, szeroko stosowane w antropologii do badań statystycznych i poszukiwań uniwersaliów kulturowych.
Spis treści |
[edytuj] Wybór kultur
Założeniem twórców próby było wybranie spośród tysięcy znanych kultur świata możliwie niewielkiego liczebnie reprezentatywnego zbioru, na podstawie którego można by wyciągać wnioski o prawidłowościach występujących we wszystkich kulturach ludzkości. Dla wykluczenia podobieństw między kulturami, wynikających z ich wzajemnych interakcji lub wspólnej genezy, do standardowej próby etnograficznej wybrano kultury jak najbardziej od siebie niezależne, tj. jak najmniej sobie pokrewne i pozostające na przestrzeni dziejów w jak najmniejszym kontakcie ze sobą. Dodatkowo dla zachowania reprezentatywności zestawienia twórcy starali się uwzględnić jak największą różnorodność kulturową - w wyselekcjonowanym przez nich zbiorze znalazły się więc zarówno kultury nomadyczne (np. Mbuti), jak i kultury tworzące rozwinięte społeczeństwa w czasach historycznych (np. Rzymianie) oraz współczesne kultury krajów uprzemysłowionych (Rosjanie)[1]. Twórcy próby zrezygnowali natomiast z uwzględniania kultur europejskich mocarstw kolonialnych, uznając, że cechy tych kultur dadzą się odnaleźć w obecnych w zestawieniu kulturach ludów ich kolonii.
[edytuj] Określenie czasu i miejsca
Ponieważ cechy kulturowe, stwierdzone w danym społeczeństwie w różnych okresach historycznych jego istnienia (a czasem także na różnych obszarach jego występowania), nie mogą być uznane za należące do tego samego systemu kulturowego (np. sarmatyzm charakteryzujący kulturę polską w czasach I Rzeczypospolitej nie był cechą kultury polskiej w czasach dynastii Piastów), w standardowej próbie etnograficznej oprócz wyliczenia kultur określono także czas i miejsce, dla których należy prowadzić badania. Przykładowo, standardowa próba etnograficzna uwzględnia kulturę Rzymian z terenów Italii z II wieku n.e. Oznacza to, że dla badań statystycznych nad uniwersaliami kulturowymi należy brać pod uwagę cechy kultury Rzymian właśnie z tego okresu i terenu.
[edytuj] Założenia teoretyczne
Ponieważ zestawionie w standardowej próbie etnograficznej kultury miały ze sobą znikomy lub zerowy kontakt na przestrzeni dziejów, wszelkie powszechne zbieżności między nimi uważane są za wynikające z natury człowieka. Dodatkowo, ponieważ zbiór kultur z próby etnograficznej Murdocka i White'a uważany jest za grupę reprezentatywną dla populacji świata, stwierdzone na jej podstawie zbieżności i prawidła (powszechne korelacje między cechami kulturowymi) uznawane są za uniwersalia kulturowe.
[edytuj] Kultury ze standardowej próby etnograficznej
Poniżej przedstawiono pełną listę kultur ze standardowej próby etnograficznej Murdocka i White'a. Liczby na mapkach ukazują miejsce, a lata w tabelce moment w historii danej kultury, dla których założono zebranie danych i wykorzystanie ich do badań statystycznych.
|
|
|
|
Nama |
|
|
Kung |
|
|
Tsonga |
|
|
Lozi |
|
|
Mbundu |
|
|
Suku |
|
|
Bemba |
|
|
Ngonde |
|
|
Hadza |
|
|
Luguru |
|
|
Kikuju |
|
|
Gandowie |
|
|
Mbuti |
|
|
Nkundo |
|
|
Banen |
|
|
Tiw |
|
|
Ibo |
|
|
Fonowie |
|
|
Aszantowie |
|
|
Mende |
|
|
Wolofowie |
|
|
Bambara |
|
|
Tallensi |
|
|
Songhajowie |
|
|
Fulanie |
|
|
Hausa |
|
|
Massa |
|
|
Azande |
|
|
Fur |
|
|
Otoro |
|
|
Szilluk |
|
|
Mao |
|
|
Kaffa |
|
|
Masajowie |
|
|
Konso |
|
|
Somalijczycy |
|
|
Amharowie |
|
|
Bogo |
|
|
Nubijczycy |
|
|
Teda |
|
|
Tuaregowie |
|
|
Rifenowie |
|
|
Fellahowie |
|
|
Hebrajczycy (Izraelici) |
|
|
Babilończycy |
|
|
Beduini |
|
|
Turcy |
|
|
Albańczycy |
|
|
Rzymianie |
|
|
Baskowie |
|
|
Irlandczycy |
|
|
Lapończycy |
|
|
Nieńcy |
|
|
Rosjanie |
|
|
Abchazowie |
|
|
Ormianie |
|
|
Kurdowie |
|
|
Basseri |
|
|
Pendżabczycy |
|
|
Gondowie |
|
|
Todowie |
|
|
Santalowie |
|
|
Uttar Pradesz |
|
|
Buruszowie |
|
|
Kazachowie |
|
|
Mongołowie (Chałchasi) |
|
|
Yi |
|
|
Lepczowie |
|
|
Garo |
|
|
Lakher |
|
|
Birmańczycy |
|
|
Lamet |
|
|
Wietnamczycy |
|
|
Rade |
|
|
Khmerowie |
|
|
Syjamczycy |
|
|
Semangowie |
|
|
Nikobarczycy |
|
|
Andamanie |
|
|
Weddowie |
|
|
Malgasze |
|
|
Negri Sembilan |
|
|
Jawajczycy |
|
|
Balijczycy |
|
|
Ibanowie |
|
|
Badjau |
|
|
Toradżowie |
|
|
Tobelo |
|
|
Alo |
|
|
Tiwi |
|
|
Arandowie |
|
|
Orokaiva |
|
|
Kimam |
|
|
Kapauku |
|
|
Kwoma |
|
|
Manusowie |
|
|
rdzenna ludność Nowej Irlandii |
|
|
Trobriandczycy |
|
|
Siuai |
|
|
Tikopianie |
|
|
Pentecost |
|
|
Fidżyjczycy |
|
|
Ajie |
|
|
Maorysi |
|
|
rdzenna ludność Markizów |
|
|
Samoańczycy |
|
|
Kiribatyjczycy |
|
|
Marszalczycy |
|
|
Chuukańczycy |
|
|
Yap |
|
|
Palauanie |
|
|
Ifugao |
|
|
Atayal |
|
|
Chińczycy |
|
|
Mandżurowie |
|
|
Koreańczycy |
|
|
Japończycy |
|
|
Ajnowie |
|
|
Niwchowie |
|
|
Jukagirzy |
|
|
Czukcze |
|
|
Ingalik |
|
|
Aleuci |
|
|
Inuici |
|
|
Montagnais |
|
|
Mikmakowie |
|
|
Saulteaux |
|
|
Slave |
|
|
Kaska |
|
|
Eyak |
|
|
Haidowie |
|
|
Bellacoola |
|
|
Twana |
|
|
Jurokowie |
|
|
Pomo Wschodni |
|
|
Jokutowie |
|
|
Pajuci Północni |
|
|
Klamatowie |
|
|
Kutenajowie |
|
|
Gros Ventre |
|
|
Hidatsowie |
|
|
Paunisi |
|
|
Omahowie |
|
|
Huroni |
|
|
Krikowie |
|
|
Naczezowie |
|
|
Komancze |
|
|
Chiricahua |
|
|
Zuni |
|
|
Hawasupajowie |
|
|
Tohono O'odham |
|
|
Huiczole |
|
|
Aztekowie |
|
|
Popoluca |
|
|
Kicze |
|
|
Miskito |
|
|
Bribri |
|
|
Kuna |
|
|
Goahirowie |
|
|
Haitańczycy |
|
|
Callinago |
|
|
Warao |
|
|
Janomamowie |
|
|
Karibowie |
|
|
Saramaka |
|
|
Mundurucu |
|
|
Cubeo |
|
|
Cayapa |
|
|
Hiwarowie |
|
|
Amahuaca |
|
|
Inkowie |
|
|
Ajmara |
|
|
Siriono |
|
|
Nambicuara |
|
|
Trumai |
|
|
Timbira |
|
|
Tupinambowie |
|
|
Botokudzi |
|
|
Szawantowie |
|
|
Aweikoma |
|
|
Guarani |
|
|
Lengua |
|
|
Abiponowie |
|
|
Mapucze |
|
|
Tehuelcze |
|
|
Jahganowie |
|
[edytuj] Przypisy
- ↑ Przewagę kultur z czasów nowożytnych należy tłumaczyć kompromisem pomiędzy wymogiem różnorodoności kultur i dostępności danych.
[edytuj] Bibliografia
- Murdock George P., White Douglas R. (1969), Standard Cross-Cultural Sample, [w:] Ethnology. An international journal of cultural and social anthropology, nr 8, Pittsburgh : University of Pittsburgh
- Jankowiak W., Fischer E. (1992), A cross-cultural perspective on romantic love, [w:] Ethnology. An international journal of cultural and social anthropology, nr 31, Pittsburgh : University of Pittsburgh
[edytuj] Zobacz też
- antropologia kulturowa
- badanie statystyczne
- cecha kulturowa
- uniwersalia kulturowe