Søren Kierkegaard

Z Wikipedii

Søren Kierkegaard
Prawdziwe nazwisko	Søren Aabye Kierkegaard
Data i miejsce urodzenia	5 maja 1813 Kopenhaga
Data i miejsce śmierci	11 listopada 1855 Kopenhaga
Narodowość	duńska
Styl	Romantyzm, Egzystencjalizm
Ważne dzieła	Albo-Albo

Søren Aabye Kierkegaard (wym. ˈsœːɔn ˈkʰiɔ̯g̊əˌg̊ɔːˀ, Listen ^*), pseud. Victor Eremita, Johannes de Silentio, Johannes Climacus oraz Constantin Constantius (ur. 5 maja 1813 w Kopenhadze, zm. 11 listopada 1855 tamże) – duński filozof, poeta romantyczny, teolog i pastor^[1][2], uznawany za jednego z prekursorów filozofii egzystencjalistycznej, zwłaszcza jej chrześcijańskiego nurtu; nazywany czasem Sokratesem Północy^[3][4]. Przedstawiciel skrajnego konserwatywnego irracjonalizmu^[5], mający wpływ nie tylko na rozwój XX wiecznej filozofii czy teologii, ale również biblistyki, literatury i sztuki − a nawet psychologii^[6].

Myśl Kierkegaarda, będąca w głównej mierze próbą interpretacji kluczowych pojęć chrześcijaństwa, kształtowała się pod wpływem głębokiej religijności domu rodzinnego poety i przejawianej przez jego ojca, Mikeala Pedersona Kierkegaarda, obsesji grzechu oraz zakorzeniania w duchowości syna poczucia religijnego posłannictwa. Duży wpływ na jego filozofię miały również zerwane zaręczyny z Reginą Olsen.

Kierkegaarda jako pisarza i poetę porównuje się czasem do Stendhala^[7], Ludwiga Tiecka^[8] oraz Lorda Byrona^[9]. Jego poglądy filozoficzne stawały z kolei w widocznej opozycji do Georga Wilhelma Friedricha Hegla oraz w pewnej kontynuacji Blaise Pascala, św. Augustyna i Friedricha Wilhelma Josepha von Schellinga^[10].

Spis treści 1 Życie 1.1 Związek z Reginą Olsen 2 Kierkegaard-poeta 3 Poglądy filozoficzne 3.1 Egzystencja 3.2 Religia i pojęcie wiary 4 Wpływ i inspiracje 4.1 Najważniejsze prace 4.2 Linki zewnętrzne 5 Przypisy

[edytuj] Życie

[edytuj] Związek z Reginą Olsen

We wrześniu 1840 Kierkegaard zaręczył się z mającą wówczas 18 lat Reginą Olsen. Z niewyjaśnionych do końca powodów zaręczyny zostały zerwane w rok później; co dziwne - z woli samego filozofa, bez żadnych widocznych umotywowań. Zdarzenie to na długie lata odbiło się na umyśle Kierkegaarda głęboką traumą, ale jednocześnie stało się bezpośrednim bodźcem do utworzenia przez poety własnej filozofii miłości opartej na przesłaniu Pisma świętego. W późniejszym czasie pisma Kierkegaarda dość enigmatycznie wyjaśniały przyczyny zerwania zaręczyn z Reginą Olsen. Jedno z wyjaśnień niesie mowa z Czynów miłości:

„	Załóżmy, że kochający widział, co było jego pragnieniem, że był kochany, lecz jednocześnie widział, że byłoby to skrajnie szkodliwe dla swoistości ukochanego, stałoby się jego wypaczeniem, niezależnie od tego, jak bardzo byłoby to upragnione: tak, wtedy miłość erotyczna jako taka nie jest w stanie ponosić tej ofiary. Lub załóżmy, że ukochany widział, iż stosunek stałby się ruiną kochającego, zupełnie unicestwiłby jego swoistość: tak, wtedy miłosć erotyczna jako taka nie ma jednak siły do ponoszenia tej ofiary. Zaś prawdziwa miłość, poświęcające się miłość, która kocha każdego człowieka wedle jego swoistości, chętna jest do poniesienia każdej ofiary: ona nie szuka swego	”
— S. Kierkegaard, Czyny miłości, tłum. A. Szwed, Kęty 2008, str. 266

[edytuj] Kierkegaard-poeta

Przez współczesnych Kierkegaard uznawany był przede wszystkim za przedstawiciela duńskiej poezji epoki romantyzmu^[11] (sam określał siebie mianem poety religii^[12]), kontynuatora skrajnie irracjonalistycznej mistyki Mikołaja Fryderyka Seweryna Grundtviga, Johannesa Ewalda oraz Adama Gottloba Oehlenschlägera^[13].

[edytuj] Poglądy filozoficzne

Inspirowany kręgiem poetów romantycznych^[14] Kierkegaard nie stworzył żadnego pełnego systemu filozoficznego (stąd też częste jednostronne oceny jego myśli^[15]). Jego prace są zatem raczej osobistymi, na wpół poetyckimi esejami, w których próbował rozprawiać się z własnymi, dręczącymi go wątpliwościami natury etyczno-religijno-egzystencjalnej. Przy okazji jednak rozważał szereg podstawowych zagadnień filozoficznych z teorii bytu i teorii poznania. Wnioski z tych rozważań stały w silnej opozycji do dominującego wówczas w filozofii racjonalizmu heglowskiego i panteizmu i za życia Kierkegaarda przeszły właściwie bez echa, przysłonięte pracami szwedzkiego filozofa religii, przedstawiciela obiektywnego idealizmu, Christophera Jacoba Boströma^[16].

[edytuj] Egzystencja

Podstawowym zagadnieniem dręczącym Kierkegaarda, które przewijało się przez jego wszystkie dzieła, było poczucie absurdu śmiertelnej, ludzkiej egzystencji w obliczu czy to wszechmocy i nieskończoności Boga, czy też w obliczu niewiary w Boga i przyjmowania istnienia całkowicie obojętnej dla losu człowieka, wiecznie istniejącej przyrody. Całość jego twórczości można nazwać wyzwaniem rzuconym chrześcijańskiemu światu do zweryfikowania swej wiary w obliczu tegoż paradoksu egzystencji "w obliczu Boga".

W pracy Stadia na drodze życia (Stadier paa Livets Vei 1843) Kierkegaard wyróżnił trzy etapy rozwoju osobowości:

1. estetyczny, charakteryzujący się dominacją pragnień egoistycznych; ponieważ realizacja tych pragnień jest zależna od warunków zewnętrznych podstawowym nastrojem okazuje się rozpacz wynikająca z uświadomienia sobie możliwości utraty tych warunków;
2. etyczny, w którym jednostka wybiera siebie jako własne bycie, uniezależniając się od warunków zewnętrznych i włączając do społeczności ludzkiej; ten etap wywołuje poczucie winy wynikające z uświadomienia sobie własnej skłonności do zła;
3. religijny, oznaczający rozpoznanie w sobie grzesznika, powrót do Boga i oddalenie od innych.

Typ religijny Kierkegaard podzielił jeszcze na podtypy A i B. Podtyp A oznacza człowieka wierzącego, który jednak zamknięty jest w jakiś sposób w dogmatach Kościoła i zniewolony przez te surowe prawa, całkowicie nim podporządkowany. Podtyp B jest człowiekiem, którzy wierzy głęboko w istnienie Boga i zarazem poszukuje dróg służących samodoskonaleniu. Przy czym warto nadmienić, że w mniemaniu filozofa podtyp B jest niemożliwy do osiągnięcia, aczkolwiek należy do niego dążyć.

W Chorobie na śmierć (Sygdommen til Døden, 1848) Kierkegaard rozważał, z chrześcijańskiego punktu widzenia, śmierć duchową; stwierdził, że uwolnienie się z rozpaczy oznacza zbawienie, fizyczna choroba nie jest "chorobą na śmierć" tylko przejściem do nowego życia, zaś choroba, w której śmierć duchowa jest rzeczą ostateczną, to właśnie rozpacz.

[edytuj] Religia i pojęcie wiary

W Bojaźni i drżeniu (Frygt og Bæven, 1843) padają pytania o związek etyki z religią – czy działania nieakceptowalne z puktu widzenia etyki są usprawiedliwione obowiązkiem wobec Boga? Czy można mówić o istnieniu takiego obowiązku? Czy bycie "rycerzem wiary" oznacza zamknięcie oczu na absurdy, do których ślepa wiara prowadzi? Czy lepiej pogrążyć się w bierności?

Jak zauważa Ludwig Wittgenstein, Kierkegaard wyraźnie oddziela wiarę od mądrości^[17]. W myśl duńskiego filozofa mądrość jest beznamiętna, nie stanowi decyzji lecz analizę świata^[18]. Przeciwnie wiara, która jest namiętnością i dlatego rzuca "rycerzy wiary" w irracjonalizm^[19].

[edytuj] Wpływ i inspiracje

Kierkegaard pisał swoje dzieła w całkowitym odosobnieniu i oderwaniu od jakichkolwiek prądów filozoficznych. Dopiero 50 lat po jego śmierci jego twórczość zaczęła inspirować filozofów – Jaspersa, Sartra, Heideggera.

[edytuj] Najważniejsze prace

• Enten-eller (1843; Albo-albo, 1976)
• Begrebet Angest (1843; Pojęcie lęku, 2000)
• Frygt og Bæven (1843; Bojaźń i drżenie, 1966)
• Sygdommen til Døden (1843; Choroba na śmierć, 1966)
• Philosophiske Smuler (1843; Okruchy filozoficzne, 1988)
• Stadier paa Livets Vei (1843; Stadia na drodze życia)
• Afsluttende uvidenskabelig Efterkrift (1845)
• Øieblikket (1955; Chwila, 1988)
• Indøvelse i christendom (Wprawki do chrześcijaństwa)

[edytuj] Linki zewnętrzne

' Søren Kierkegaard Culture Production

• rękopisy Kierkegaarda
• Centrum Badawcze Sorena Kierkegaarda w Kopenhadze
• Kierkegaard Society in Slovakia, City Library in Šaľa

Przypisy