Plac Wolności w Katowicach

Z Wikipedii

Wilhelmsplatz i Zweikaiserdenkmal (pomnik dwóch cesarzy)

Plac Wolności i pomnik żołnierzy radzieckich

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Plac Wolności w Katowicach

Plac Wolności (dawniej, w czasach niemieckich: Wilhelmsplatz) - plac usytuowany w centrum Katowic. Rozchodzą się z niego promieniście ulice: 3 Maja biegnąca w kierunku Rynku, Sokolska prowadząca w stronę Koszutki i Bogucic, Gliwicka biegnąca w stronę Załęża i dalej - Chorzowa, oraz krótkie ulice Jana Matejki i Sądowa.

Już w pierwszym niemieckim planie zabudowy Katowic z 1865 r. ówczesny Wilhelmsplatz sytuowany był na głównej osi miejskiej, wyznaczanej dziś przez ul. 3 Maja - Rynek i ul. Warszawską. W pobliżu znajdował się już wówczas zbudowany w 1860 r. pierwszy kościół katolicki w Katowicach (patrz niżej), a przy torach kolejowych wielki skład drewna firmy "Bracia Goldstein". W 1875 r. jego właściciele wybudowali tu swą miejską siedzibę - zwaną później Pałacem Goldsteinów (patrz niżej). W 1882 r., budując w sąsiedztwie piękny budynek z ogrodem, przy placu ulokował swą siedzibę przeniesiony z Bytomia Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych (niem. OberSchlesisches Berg- und Hüttenmännischer Verein).

Początkowo w centrum placu znajdował się wystawiony w 1898 r. pomnik dwóch cesarzy (niem. Zweikaiserdenkmal): Wilhelma I i Fryderyka III. Jego autorem był Felix Görling. Zielenią na placu opiekował się założony w 1874 r. niemiecki Związek Upiększania Miasta (niem. Verschönerungsverein), który jednak zdobywał środki na swą działalność z dorywczych składek mieszkańców miasta. Dopiero ok. 1910 r. Magistrat ówczesnych Katowic udzielił Związkowi pierwszej subwencji na urządzenie tu regularnego skweru.

W 1923 roku po utworzeniu Autonomicznego Województwa Śląskiego zbudowano tu pomnik-grób Nieznanego Powstańca Śląskiego. Odsłaniał go Wojciech Korfanty wraz z prezydentem Wojciechowskim^[1]. W czasach PRL-u wybudowano nowy pomnik - żołnierzy Armii Czerwonej, projektu Pawła Stellera (1945). Istniały plany rozbiórki tego pomnika^[2]. Ruch Autonomii Śląska podjął działania w celu zastąpienia pomnika żołnierzy radzieckich pomnikiem ku czci ofiar Tragedii Śląskiej^[3]. W sondzie portalu Gazeta.pl aż 67 procent internautów opowiedziało się za usunięciem pomnika. Stowarzyszenie 'Pokolenie' oraz Niezależne Zrzeszenie Studentów w latach 80 zaapelowało o zastąpienie pomnika żołnierzy Armii Czerwonej popiersiem prezydenta USA Ronalda Reagana. W związku z tym zaproponowano zmianę nazwy samego placu na Ronalda Reagana ^[4].

Na placu znajdują się jeszcze dwa inne miejsca pamięci: Głaz z tablicami ku czci druhów z Oddziałów Młodzieży Powstańczej poległych i pomordowanych za wolność Ojczyzny w latach 1939-1945 [1] (ul. J. Matejki i Plac Wolności) oraz Tablica upamiętniająca rzemieślników poległych w walce o polskość Ziemi Śląskiej w czasie Powstań Śląskich i II wojny światowej [2] (kamienica Plac Wolności 12) ^[5].

Plac pełni funkcje rekreacyjne (zieleń miejska, ławki, alejki spacerowe), stanowi punkt wyjściowy manifestacji, jest także ważnym węzłem komunikacyjnym, zarówno dla autobusów jak i tramwajów. W roku 2000 wybudowano fontannę (wodotrysk z dominatą w formie układu tafli szklanych o powierzchni 35,6 m²). Obrzeże fontanny zrobiono z jasno-szarych płyt granitowych^[6]. W roku 2005 w plebiscycie zorganizowanym dla mieszkańców miasta wybrano dla fontanny nazwę Akwarium. Nagrody dla zwycięzców plebiscytu wręczano obok fontanny na placu Wolności w dniu 17 września 2005^[7].

Przy placu Wolności w neobarokowym budynku z pocz. XX w. mieści się Sąd Rejonowy.

Pod numerem 12a zabytkowy, neorenesansowy pałac miejski Goldsteinów z 1875^[8]. W pałacu przed II wojną światową mieściła się Izba Przemysłowo-Handlowa, potem bank. Po roku 1952, aż do 1990, miało swoją siedzibę Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz kino "Przyjaźń". W latach 60. w podziemiach pałacu istniał teatr awangardowy "12a". Do niedawna w budynku funkcjonowała restauracja "Kolumb". W roku 2008 do Pałacu Goldsteinów ma się przeprowadzić katowicki urząd stanu cywilnego. Właścicielem zabytku jest miasto^[9].

Gdy Katowice jeszcze nie posiadały praw miejskich obok placu stanął w 1860 roku pierwszy na terenie Katowic kościół katolicki z muru pruskiego. Kościół wyburzono w okresie gwałtownej rozbudowy śródmieścia na przełomie XIX i XX w. ^[10].