Odry (cmentarzysko)
Z Wikipedii
Odry (cmentarzysko) – cmentarzysko kultury wielbarskiej przypisywane wędrówce Gotów i Gepidów ze Skandynawii nad Morze Czarne. Cmentarzysko leży na wschodnim brzegu Czarnej Wody i zajmuje ok. 8 hektarów. Obejmuje 9 kręgów kamiennych i ok. 30 kurhanów, czasem ze stelą.
Spis treści |
[edytuj] Historia kontaktów ze Skandynawią
Kontakty ludności ze Skandynawii z ludnością zamieszkującą wówczas Pomorze (ludność kultury łużyckiej) sięgają czasów wczesnych bo ok. 1300 r. p.n.e. W zasadzie jedynym ograniczeniem kontaktów była zdolność pokonania morza. Ludność kultury łużyckiej opuściła swoje ufortyfikowane grody już w IV w. p.n.e. Goci i Gepidzi natomiast znaleźli się na Pomorzu przybywając z obszaru dzisiejszej południowej Szwecji w I w.n.e. Tworzyli z tubylczą ludnością (co najlepiej widać w cmentarzysku w Brąchnówku z ludnością kultury pomorskiej) spoistą kulturę zwaną kulturą wielbarską. Gocki kronikarz, Jordanes, jednak nieco inaczej opisał lądowanie Gotów, nie starczyło mu wyobraźni i nie przewidział tak rozległego miejsca lądowania Gotów i tak rozległego miejsca ich gospodarstw domowych na terenie Pomorza.
[edytuj] Historia badań archeologicznych w Odrach
- 1874 – gdański archeolog Abraham Lissauer, na podstawie znalezionych fragmentów narzędzi krzemiennych określa czas powstania obiektu na okres neolitu.
- 1926 – prof. Józef Kostrzewski, archeolog z Uniwersytetu Poznańskiego obala teorię o neolitycznym rodowodzie kamiennych kręgów. Ustala czas powstania kręgów i kurhanów oraz odkrytych w nich pochówków na początki naszej ery. Przyporządkowuje je Prasłowianom.
- 1940 – Niemcy zabezpieczyli cmentarzysko jako "germańskie sanktuarium".
- 1962 – prace archeologiczne pod kierunkiem dr Jerzego Kmiecińskiego z Uniwersytetu Łódzkiego. Na podstawie badań sformułowano teorię powstania obiektu: ok. 70 r. n.e. przybyła tu grupa pochodzących ze Skandynawii Gotów, którzy po 130-150 latach osiedlenia przenieśli się z obszaru Borów Tucholskich w kierunku południowo-wschodnim, przez Ukrainę na północne wybrzeża Morza Czarnego.
- Na przełomie lat 80. i 90. XX w. astronomowie z Uniwersytetu Poznańskiego definitywnie stwierdzają że linia wyznaczająca w kręgach wschód słońca jest przypadkowa (obalenie wcześniejszych hipotez o kręgach jako rodzaju "astronomicznego kalendarza").
[edytuj] Opis cmentarzyska
Na cmentarzysku są następujące stwierdzone przez naukowców elementy mówiące o obrządku pogrzebowym:
- kręgi kamienne (Odry są cmentarzyskiem o najbardziej okazałych kamiennych kręgach),
- kurhany,
- groby ze stelami,
- groby płaskie,
- groby wcześniejszych kultur (np. kultury pomorskiej).
Stwierdzono, że cmentarzysko w Odrach było miejscem zwoływania rodowo-plemiennych zgromadzeń wiecowych w kręgach kamiennych, tzw. tingów oraz miejscem grzebania zmarłych.
Najciekawszymi obiektami są niewątpliwie kręgi, znane także z terenów północnej Europy, z Norwegii (z prowincji: Hordaland, Rogaland, Yest-Agder, Aust-Agder, Yestfold i Ostfold), z Niemiec (z północno-zachodniej i zachodniej Meklemburgii) i z Polski (z Pomorza Wschodniego oraz Mazur).
Problem funkcji kręgów został już w zasadzie rozstrzygnięty. Z prac badaczy skandynawskich i z pracy J. Kmiecińskiego wynika, że kręgi stanowiły formę nagrobków. Nie wyklucza to jednak innych ich funkcji.
Archeolodzy stwierdzili orkę w miejscu występowania kamiennego kręgu. Świadczy to o dużej kulturze uprawy roli w tak wczesnym okresie, orka bowiem pochodzi sprzed istnienia tam kręgu.
[edytuj] Bibliografia
- Maria Chyżewska, Romuald Dragan, Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na cmentarzysku kurhanowym w Odrach, powiat Chojnice, w latach 1962-1963, [w:] Sprawozdania Archeologiczne, t. XVIII, str. 107-125
- Beata Górska, Tadeusz Grabarczyk, Przyczynek do poznania kultury wielbarskiej, [w:] Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica 9, str. 23-29, 1988
- Jordanes, Getica
- Andrzej Kokowski, Zagadnienia kręgów kamiennych w środkowej strefie Pojezierza Pomorskiego, [w:] Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica 8, str. 63-78, 1987
- Józef Kostrzewski, Kurhany i kręgi kamienne w Odrach, w pow. chojnickim na Pomorzu (z 4 tablicami i 18 ryc. w tekście)
- Jerzy Strzelczyk, Goci – rzeczywistość i legenda, PIW, Warszawa 1984
