Michał Jerzy Poniatowski

Z Wikipedii

Michał Jerzy Poniatowski
Herb
Dewiza	brak
Data wyboru	1784
Urodzony	12 października 1736
Zmarł	12 sierpnia 1794

Michał Jerzy Poniatowski herbu Ciołek (ur. 12 października 1736, zm. 12 sierpnia 1794) – sekretarz wielki koronny od 1768, biskup płocki od 1773, ostatni prymas I Rzeczypospolitej od 1784.

Syn Stanisława Poniatowskiego, kasztelana krakowskiego i Konstancji Czartoryskiej, najmłodszy brat Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Od wczesnej młodości zaprawiał się do służby publicznej. Uczył się u teatynów w Warszawie, wyświęcony na kapłana 1760 został koadiutorem kustodii gnieźnieńskiej 1762, równocześnie, w latach 1760-1764, pełnił obowiązki sekretarza przy swoim chrzestnym ojcu, Michale Fryderyku Czartoryskim, kanclerzu wielkim litewskim. Po elekcji Stanisława Augusta wszedł w skład królewskiej rady gabinetowej. W 1764 nominowany opatem komendatoryjnym czerwińskim, w 1768 sekretarzem wielkim koronnym, w 1773 biskupem płockim. W 1775 powołany przez biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka na jego koadiutora, został faktycznym administratorem diecezji w 1782. W roku 1784 mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem. Przeniknięty duchem umiarkowanego Oświecenia, jako członek, a od 1776 przewodniczący Komisji Edukacji Narodowej aktywnie pracował nad reorganizacją szkolnictwa wszystkich szczebli i programów nauczania. W latach 70. i 80. XVIII w. dał się poznać jako doskonały administrator, dbały o interesy swych diecezji, oświatę duchowieństwa , szkolnictwo parafialne i działalność filantropijną. Obdarzony silną osobowością, budził respekt stanowczością i odwagą wypowiadanych sądów, cechy te przysparzały mu jednak wielu wrogów. Popierał rozwój gospodarczy miast kościelnych. W 1776 został członkiem Rady Nieustającej, czterokrotnie wybierany przez sejm do grona konsyliarzy aż do jej rozwiązania w 1788. Konsekwentnie wspierał działania Stanisława Augusta na rzecz nowego ładu państwowego, zmierzające do wzmocnienia władzy królewskiej i budowy nowoczesnej władzy wykonawczej. Około 1775 został głównym doradcą monarchy i kierownikiem stronnictwa królewskiego. Jego zasługą było, że partia ta, pozbawiona początkowo wyrazistego programu politycznego, skupiła się wokół reform projektowanych przez Stanisława Augusta w oparciu o sojusz z Rosją. W pierwszym okresie obrad Sejmu Czteroletniego, pokonany przez opozycję antykrólewską, wyjechał z kraju. Przez dwa lata 1789-1791 podróżował po Europie (Włochy, Szwajcaria, Francja, Anglia).

Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja powrócił i wszedł w skład Straży Praw. W czasie wojny polsko-rosyjskiej, na zebraniu 23 lipca 1792 poparł decyzję Stanisława Augusta o jego przystąpieniu do konfederacji targowickiej. W sejmie grodzieńskim 1793 nie brał udziału, jednak jako prymas wszedł ponownie do reaktywowanej Rady Nieustającej. Zmarł podczas powstania kościuszkowskiego po krótkiej chorobie. Pogłoski o jego rzekomej zdradzie na rzecz króla pruskiego, Fryderyka Wilhelma II i, w konsekwencji, śmierci samobójczej, były skutkiem zręcznych manipulacji lewicy powstańczej, mającej na celu skompromitowanie w oczach opinii publicznej człowieka uznanego przez nią za politycznego wroga. Propaganda ta odniosła pożądany skutek, bo powszechne przeświadczenie o zdradzie i samobójstwie prymasa trwa do dzisiaj i trudne jest do wykorzenienia. Po Warszawie krążyły wtedy przyśpiewki, pochodzące z radykalnych kół "jakobińskich" : My, Krakowiacy, nosim guz u pasa, powiesim sobie, króla i prymasa. Książę Prymas zwąchał linę. Wolał proszek niż drabinę.

Opublikował wiele mów sejmowych, rozporządzeń i listów pasterskich, oraz zbiór Rozrządzenia i pisma pasterskie za rządów J.O. Xięcia Jmci Michała Jerzego Poniatowskiego...do diecezji płockiej wydane w 4 tomach (Warszawa 1785). Pochowany w katakumbach na Powązkach, którego był jednym z fundatorów i założycieli.