Kornik drukarz

Z Wikipedii

Kornik drukarz

Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Rodzina	ryjkowcowate
Podrodzina	kornikowate
Rodzaj	Ips
Gatunek	kornik drukarz
Nazwa systematyczna
Ips typographus
Linnaeus, 1758
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Kornik drukarz (Ips typographus) – gatunek owada z rzędu chrząszczy.

Rójka

główna wiosenna przypada na drugą połowę kwietnia i maja, a jej dokładny termin zależy bardzo od przebiegu pogody, ekspozycji terenu, wysokości n.p.m., zwarcia drzewostanu, gdyż owad ten roi się, gdy temperatura podłoża (ściółki, kory) osiągnie 14°C. Rójka trwa około 2-3 tygodni, a gdy jest chłodno i deszczowo może przeciągnąć się do 6-7 tygodni.
siostrzana prowadzona przez chrząszcze, które dały początek I generacji.
druga, którą prowadzą młode chrząszcze wylęgłe w lecie.

W niesprzyjających warunkach mogą być tylko dwie rójki (główna i siostrzana), a na południowych zboczach górskich, w krajach położonych na południe od Polski, w ciepłe lata wyjątkowo nawet pięć rójek (główna, siostrzana, druga, druga siostrzana i trzecia).

Wygląd

Chrząszcze ciemnobrązowe, długości 4-5 mm, walcowate, krępe, lśniące rdzawo owłosione. Samce i samice mają po cztery kolce na spadach pokryw, z których trzeci jest największy i buławkowaty. Powierzchnia spadów jest matowa i drobnopunktowana, po przepoczwarczeniu młode chrząszcze są niewybarwione - żółtawe.
Larwa zgięta grzbietobrzusznie, biała, z żółtobrunatną głową.
Poczwarka biała.
Jaja białe, owalne i błyszczące.

Występowanie

Europa, Północna Azja, Azja Mniejsza. W Polsce reprezentowany jest w górach i na niżu, a tam szczególnie na Mazurach i Warmii.

A - owad przy żerowisku,
B - otwory wentylacyjne,
C - komora kopulacyjna,
D - samica drążąca chodnik,
E - samiec usuwający trocinki

Pokarm

Atakuje osłabione świerki, najchętniej w starszych drzewostanach powyżej 60 lat, a także wywroty, zasiedlając najpierw części strzały od środka wysokości do dolnej części korony, a następnie rozszerzając strefę ataku w górę i w dół. Równie chętnie zasiedlany jest ścięty surowiec niekorowany, wiatrołomy, śniegołomy itp. Unika miejsc silnie ocienionych. Drzewa przejawiają początkowo reakcję obronną, zalewając miejsca wygryzień kornika żywicą, która może następnie ściekać strugami po pniach.

Pojawia się masowo, najczęściej na drzewa osłabione przez inne szkodniki, grzyby oraz zanieczyszczenie powietrza. W zasadzie jest szkodnikiem świerka, ale w drzewostanach świerkowych z udziałem innych iglastych zasiedla też sosnę i modrzew, wyjątkowo był notowany na jodle.

Larwy żerują w łyku. Młode chrząszcze prowadzą żer uzupełniający w okolicy kolebki poczwarkowej. Po założeniu żerowiska część chrząszczy prowadzi żer regeneracyjny - samica przedłuża chodnik macierzysty, samiec poszerza komorę godową.

Rozród

Komorę godową o średnicy około 7 mm zakłada samiec w cieńszych partiach kory, w spękaniach kory i pod jej łuskami. Cała komora mieści się w korze, a jedynie gdy kora jest bardzo cienka widać ją na wewnętrznej stronie kory. Obecność kornika zdradza rdzawa mączka wysypująca się z żerowiska. Kopulacja z 2-3 samicami, rzadko z 1 lub 4, wyjątkowo z 5-7, następuje w komorze godowej, po czym samice przystępują do wygryzania chodników macierzystych usytuowanych równolegle do strzały i odchodzących od komory w górę i w dół wg schematu 1+2 (najczęściej), 1 + 1; 1 + 0; 2 + 2 (najrzadziej).

Na drzewach leżących może dojść do zakłócenia tych prawidłowości. Chodniki macierzyste mają szerokość 3 mm i osiągają długość 6-15 cm (zwykle 8-10 cm). Trocinki są przez samicę wypychane do komory godowej, a z tej samiec wyrzuca je na zewnątrz. Okres wysypywania się trocinek trwa zwykle 3 tygodnie, ale zależy to bardzo od pogody. Chodniki macierzyste są zagłębione w łyku i w korze. W drewnie zaznaczają się bardzo niewyraźnie. Znajduje się w nich od 1 do 3 otworów wentylacyjnych. Nyże jajowe wygryzane są po obu stronach chodnika naprzemianlegle w odstępach co 2-10 mm. Samica w ciągu 2-3 tygodni składa 30-80 jaj i jest w tym czasie wielokrotnie zapładniana. Rozwój embrionalny trwa 1-2 tygodnie. Larwy żerują w łyku wygryzając w nim chodniki odbiegające prostopadle od chodników macierzystych. W miarę wzrostu larw chodniki larwalne są coraz szersze i dłuższe (zwłaszcza te, które odbiegają od początkowej części chodnika macierzystego), faliste i coraz bardziej od siebie oddalone, co powoduje, że znaczna część obwodu strzały zostaje uszkodzona. Przeciętna długość chodników larwalnych wynosi 4-6 cm. Są one zatkane ciemnobrunatną mączką i nie naruszają drewna.

Gdy larwy osiągną 5-7 mm długości, a następuje to po 3-4 tygodniach żerowania, zwykle w drugiej połowie czerwca, wygryzają owalną kolebkę poczwarkową, zagłębioną mniej lub bardziej w korze (w grubej korze kolebka może być całkowicie w niej ukryta). Przepoczwarczenie trwa 2-3 tygodnie, po czym pod korą pojawiają się młode chrząszcze, które prowadzą żer uzupełniający w okolicy kolebki poczwarkowej wygryzając na powierzchni drewna nieregularne chodniki, których kształt zwykle bywa upodobniony do jelenich rogów lub egipskich hieroglifów. Żer uzupełniający trwa około 2 tygodni, następnie, w połowie lipca, już w pełni wybarwione młode chrząszcze opuszczają żerowiska macierzyste i przystępują do rójki.

Długość rozwoju I pokolenia trwa około 2 miesięcy. Jednak zależność rozwoju kornika drukarza od temperatury może ten okres mocno skrócić lub wydatnie wydłużyć. Część starych chrząszczy po założeniu żerowiska ginie, pozostałe prowadzą żer regeneracyjny - samica przedłuża chodnik macierzysty, samiec poszerza komorę godową. W końcu czerwca opuszczają one żerowisko i zasiedlają odpowiednie drzewa dając początek generacji siostrzanej. Rozwój kornika drukarza przebiega nierytmicznie i zwykle na jednym drzewie można znaleźć od czerwca do sierpnia wszystkie stadia rozwojowe tego szkodnika. W korzystnych warunkach termicznych pogody, charakterystycznej dla Polski i mezoklimatu równin i niższych położeń górskich, kornik drukarz wyprowadza dwie generacje, a rozwój każdej z nich trwa około 2-2,5 miesiąca. Na stokach północnych w reglu górnym występuje w roku tylko jedna generacja. W warunkach przejściowych między opisanymi, kornik może wyprowadzić tylko 1,5 generacji i wówczas zimują nie tylko postacie dorosłe, ale również larwy i poczwarki. Zwykle jednak zimują tylko postacie dorosłe kornika drukarza ukrywające się w tym celu w żerowiskach (zimuje tu 90% chrząszczy), pniakach, norach i ściółce. Postacie dorosłe żyją 2-3 lata.

Znaczenie

Skutki gradacji kornika drukarza (Bawarski Park Narodowy).

Jest to jeden z najgroźniejszych szkodników lasów gospodarczych. Przy masowym występowaniu kolejno nadlatujące grupy osobników zasiedlają drzewa nie wykazujące oznak osłabienia. Ma to miejsce przy braku higieny lasu, utajonym osłabieniu drzew, których reakcje obronne są zahamowane i w odpowiednich warunkach termicznych (powyżej 20°C w czasie rójki wiosennej). Drzewa zaatakowane odznaczają się odpadaniem łusek kory jeszcze przy zielonej koronie, wysypywaniem brunatnych trocinek, następnie matowieniem, żółknięciem i rudzeniem igliwia, przedwczesnym opadaniem zielonkawych igieł. Drzewa zaatakowane latem zachowują często barwę, a igły tracą dopiero na wiosnę. Skłonność do masowych pojawów wyzwoliła szereg gradacji kornika drukarza o ogromnej skali zasięgu i dynamice ataku. Często gradacje kornika drukarza następowały tu na dużych obszarach także po gradacji brudnicy mniszki.

Leśnicy w lasach gospodarczych stosują różnego rodzaju pułapki zwalczające i prognozujące stan K. drukarza. Często wyłożonym drzewom pułapkowym (pułapki klasyczne) towarzyszą pułapki feromonowe: