Dart
Z Wikipedii
Dart, lotki, rzutki (ang. Darts), to gra, a raczej różne powiązane ze sobą gry, w których celem jest trafianie niewielkimi lotkami w tarczę zawieszoną na ścianie. Przez lata korzystano z różnych tarcz i różnych zasad. Dziś określenie "dart" kojarzone jest głównie ze standaryzowaną grą, posiadającą specyficzną tarczę i ustalone zasady.
Dart jest zarówno profesjonalnym sportem, jak również tradycyjną lokalową rozrywką, bardzo popularną w Wielkiej Brytanii, Holandii, krajach skandynawskich, Stanach Zjednoczonych oraz w wielu innych krajach.
Spis treści |
[edytuj] Tablice do darta
Tablice do darta są zazwyczaj produkowane z włókna sizalowego. Poszczególne pola są zaznaczone metalowym drutem. Numery oznaczające wartość konkretnego pola mogą również zostać wykonane z drutu, lecz najczęściej są one nadrukowywane bezpośrednio na tablicy.
[edytuj] Historia
Nie wiadomo do końca, kto wymyślił grę w darta. Sam pomysł tablicy prawdopodobnie pochodzi od przekroju poprzecznego drzewa, lecz niektóre zapiski historyczne sugerują, że pierwszymi tablicami do darta były spody beczek do wina, od czego miała wywodzić się pierwsza nazwa gry – "butts". Spekuluje się również, że sport ten wziął swoje początki od rywalizacji pomiędzy znudzonymi wojownikami w przerwie między kolejnymi bitwami. Żołnierze rzucali krótkimi strzałami w powierzchnię pnia drzewa. Kiedy kora schła, pęknięcia tworzyły "pola". Wkrótce zaczęły pojawiać się regionalne zasady, a stolarze, którzy upatrzyli sposób na szybki i łatwy zarobek, zaczęli produkować odpowiednie tablice dla lokalnych pubów (przeprowadzkę do lokali wymusiła m.in. mroźna zima). Gdy gra zaczęła być popularna wśród społeczeństwa, nawet mniej zamożna szlachta zaczęła próbować swych sił w tym nowym sporcie.
Wiadomo, że różne rodzaje tablic i gier zaczęły się pojawiać najpierw w niektórych częściach brytyjskich hrabstw Staffordshire, Lancashire i Yorkshire. Tablica używana w Yorkshire różniła się od dzisiejszej tablicy tym, że nie posiadała "potrójnego" pierścienia i miała tylko pojedynczy środek (bull).
Tablicę z współczesną, najbardziej oficjalną numeracją pól można poznać po tym, że trójkątne pole najwyżej punktowane (20 punktów) znajduje się na samej górze. Przez wiele lat w różnych miejscach świata używano różnych kombinacji numerowania pól. Numeracja współczesna została wprowadzona przez Briana Gamlina w 1896 roku. Jest ona tak skonstruowana by jak najbardziej karać niedokładność graczy. Jej wadą jest jednak to, że najbardziej opłaca się rzucać w lewą jej część, w okolice pola z numerem 14, ze względu na to, że daje to największe prawdopodobieństwo trafienia w wysokopunktowane pola. Tę strategię preferują szczególnie początkujący gracze.
Matematycznie istnieje 20!, czyli 2432902008176640000 kombinacji rozmieszczenia wszystkich dwudziestu, trójkątnych punktowanych pól na tablicy. Oprócz systemu najbardziej oficjalnego istnieje wiele różnych wariantów tablic, które lepiej "karzą" mało dokładnych graczy. Obecna numeracja jednak dobrze spełnia swą rolę i dlatego alternatywne jej wersje nie cieszą się wielką popularnością.
Ciekawostki historyczne:
- Brytyjscy łucznicy grali w darty przed pokonaniem francuskich wojsk w bitwie pod Azincourt w 1415.
- W roku 1530 Henryk VIII otrzymał od Anny Boleyn komplet bogato ornamentowanych biskajskich rzutek.
- Prawdopodobnie ojcowie pielgrzymi grywali w rzutki w czasie swojej podróży do Ameryki na Mayflower w 1620.[potrzebne źródło]
- Początkowo, długość rzutu ustalano za pomocą skrzynek firmy Hockey & Sons, w które pakowano piwo. Używano do tego celu trzech skrzyń o długości 3 stóp, a później (po zmianach wymiarów skrzyni) używano czterech skrzyń o długości 2 stóp. Do dziś linię, z której oddaje się rzuty nazywa się "hockey" lub "oche" (wymawiane bez h).
- W 1898 Amerykanie opatentowali piórka z zaginanego papieru
- W 1906 Brytyjczycy opatentowali wszystkie metalowe barrele.
[edytuj] Punktacja
Standardowa tablica do darta jest podzielona na 20 trójkątnych pól, promieniowo wychodzących z środka tablicy. Pola te są numerowane od 1 do 20. Numeracja ta stanowi podstawę przyznawania punktów za trafienie. Druty biegnące promieniowo od zewnętrznej części tablicy, do jej środka razem z drutami tworzącymi koncentryczny zestaw okręgów, dzielą każde pole na wartości pojedyncze, podwójne oraz potrójne. W oficjalnej grze obowiązują następujące zasady punktacji:
- trafienie dużego pola, zazwyczaj w kolorze żółtym lub czarnym, jest punktowane zgodnie z numeracją pola
- trafienie w wąską zewnętrzną część pola, zazwyczaj w kolorze zielonym lub czerwonym, jest punktowane zgodnie z numeracją pola pomnożoną przez 2
- trafienie w wąską, wewnętrzną część pola, znajdującą się w połowie odległości między zewnętrznym drutem i środkowym kołem jest punktowana zgodnie z numeracją pola pomnożoną przez 3
- środek tablicy jest podzielony na:
- zewnętrzny pierścień (nazywany "outer" lub "outer bull") którego trafienie daje 25 punktów
- środkowe, ściśle centralne koło (nazywane "bull", "inner bull" lub "double bull"), którego trafienie daje 50 punktów
- trafienie poza zewnętrzny drut daje 0 punktów
- jeżeli po wykonaniu rzutu, rzutka nie jest trwale wbita w tablicę, np. trafi bezpośrednio w drut i odbije się od niej, rzut taki daje 0 punktów; w niektórych, amatorskich rozgrywkach sędzia może przyznać punkty, gdy lotka wbije się początkowo w punktowane pole, ale na tyle słabo, że się nie utrzyma i spadnie; w profesjonalnych rozgrywkach rzutka musi pozostać wbita w tablicę, by móc uznać punkty za rzut.
Termin "bulls eye" (oko byka) może odnosić się zarówno do całej środkowej części tablicy lub tylko środkowego koła wartego 50 punktów.
Największa liczba punktów, jaką można zdobyć za pomocą trzech rzutów wynosi 180. Można ją uzyskać tylko wtedy, gdy każda rzutka trafi w potrójną część pola nr 20.
[edytuj] Tablice dla miękkich grotów i lotki
Nowym typem tablicy do gry w darty jest specjalna tablica dla miękkich grotów, wykonana z tworzywa sztucznego i pokryta na całej swej powierzchni małymi dziurkami (o średnicy ok. 2mm). Rzutki posiadające miękkie, tworzywowe groty są zazwyczaj lżejsze od swych stalowych odpowiedników i mają znacznie niższą dopuszczalną maksymalną wagę. Rzutki, z grotami plastikowymi, "wchodzą" w dziurkę umieszczoną na tablicy na głębokość ok. 6 mm zanim się zatrzymają. Można je wyciągnąć z tablicy zwykłym przekręceniem i pociągnięciem.
Choć wciąż niebezpieczne, rzutki o miękkich grotach wywołują mniejsze obrażenia w wyniku trafienia nimi w inną osobę lub przedmiot. Miękkie groty są skłonne do wyginania się, łamania i kruszenia, ale nawet najtańsze rzutki mają wymienne groty, które można wykręcić i wymienić na nowe.
Oprócz innych dopuszczalnych wag rzutek o miękkich grotach, zasady gry nimi są takie same jak lotkami tradycyjnymi. Największą zaletą rzutek tworzywowych jest możliwość wykorzystania ich w elektronicznych tarczach, które automatycznie zliczają punkty, skutecznie zastępując sędziego. Elektroniczne tablice mają zazwyczaj zaprogramowane wiele różnych rodzajów gier, a nawet potrafią zasugerować zawodnikowi kolejny rzut.
[edytuj] Wysokość i dystans
W standardowej grze, tablica powinna być zawieszona w taki sposób, by jej środek (bullseye) znajdował się na wysokości 5 stóp i 8 cali (1,73 m) od podłogi. Natomiast linia, z której gracz rzuca, powinna znajdować się w odległości 7 stóp i 9,25 cala (2,37 m) od tablicy. W niektórych brytyjskich pubach odległość rzutu ustalana jest na 8 stóp (2,44 m) lub 8 stóp i 6 cali (2,59 m).
[edytuj] Budowa profesjonalnej lotki
Każda profesjonalna lotka składa się z:
- grotu, który dzieli się względu na materiał z jakiego są zbudowane (plastikowe do tarcz elektronicznych lub metalowe do tarcz z tworzywa) oraz na rozmiar gwintu (2BA - wąskie oraz 1/4" - szerokie)
- barrel (beczka) - część, za którą zawodnik trzyma lotkę; pełni ona również funkcję obciążeniową; najlepsze barrele zawierają w 95% wolfram, który ze względu na swoją dużą gęstość, umożliwia produkcję węższych i dokładniejszych lotek
- O-ring - łączy barrel z shaftem; jego głównym zadaniem jest uniemożliwienie samoistnego rozkręcania się lotki.
- shaft - część łącząca barrel z piórkiem; poprawia aerodynamikę rzutu oraz utrzymuje piórko za pomocą specjalnych czterech "wcięć" na jego końcu; shafty dzieli się ze względu na długość i masę, którą dopasowuje się indywidualnie do każdego zawodnika
- nasadka - ma za zadanie ściskanie końcówki shaftu przytwierdzającą piórko
- piórko - działa jak statecznik w samolocie, zapobiegając rotacji lotki w locie; piórka dzielą się ze względu na kształt, który dobiera się do barreli; pasjonaci często kupują piórka z różnymi ciekawymi nadrukami, hologramami itp.
- protektor - zabezpiecza piórko przed składaniem się w locie oraz przed uszkodzeniami; wyróżnia się ochrony nylonowe oraz aluminiowe.
Profesjonalne lotki są całkowicie rozbieralne. Części są łączone gwintowo lub na wcisk. Początkujący gracze często korzystają z amatorskich lotek, w których niektóre części tworzą jedną, nierozbieralną całość (najczęściej piórko, shaft i barrel). Nie dają one jednak takiego komfortu i dokładności rzucania jak te profesjonalne.
Masa lotek jest ściśle określona. Każdy zawodnik indywidualnie decyduje z jakich chce korzystać, choć w profesjonalnych zawodach istnieją normy ustalające górną i dolną granicę ich masy. Im cięższe lotki, tym więcej siły trzeba użyć do ich wbicia w tarczę, ale wzrasta dzięki temu stabilność ich lotu. Najczęściej spotykane masy lotek:
- o miękkich grotach - od 8 g do 20 g (dopasowuje się do "wytrzymałości" tarczy)
- o metalowych grotach - od 18 g do 50 g (w praktyce rzadko spotyka się lotki cięższe niż 30 g)
[edytuj] Gra w darta
Pojedyncza rozgrywka, inaczej "leg" jest pojedynkiem między dwoma zawodnikami, którzy na przemian wykonują trzy rzuty do tarczy. Wygrywa zawodnik, który pierwszy osiągnie założoną liczbę punktów, zazwyczaj 301 lub 501, przy czym punkty "odlicza się od tyłu" od np. 501 aż do 0. Ostatni rzut musi trafić bezpośrednio w podwójne pole lub środkową część bulleye i musi jednocześnie zredukować wynik gracza do zera. Jeżeli zawodnik trafi w pole, które da wynik ujemny, kończy się jego kolejka i przywracany jest wynik do stanu sprzed tej kolejki. Ze względu na to, że podwójne pola są małe, zakończenie lega (nazywane z ang. "doubling out" lub "checking out") jest jedną z najtrudniejszych jego części - dlatego początkujący gracze często omijają tę zasadę. Dłuższe rozgrywki są często podzielone na sety, które składają się z danej ilości legów.
Do innych, bardziej znanych gier związanych z dartem zalicza się m.in. "Double-in" (w którym należy trafić podwójne pole, by w ogóle rozpocząć naliczanie punktów), "Round The Clock" (w którym gracze muszą trafiać kolejne numerowane pola tablicy) oraz bardziej skomplikowany "Cricket".
[edytuj] Profesjonalne organizacje
Najstarszą istniejącą organizacją darta jest British Darts Organisation (BDO) założona w 1973 roku. Rozgrywki organizowane prze tę organizację, są często relacjonowane w telewizji BBC w Wielkiej Brytanii i na kanale SBS6 w Holandii. BDO jest członkiem Światowej Federacji Darta (World Darts Federation – WDF, założona w 1976 r.), która zrzesza organizacje z 60. różnych krajów.
W 1994 roku została założona przy współudziale Sky Television organizacja Professional Darts Corporation (PDC), której rozgrywki są czasem pokazywane w stacji RTL5.
W Polsce działa kilka organizacji, m.in. Polska Federacja Darta.
WDF World Cup (dla reprezentacji narodowych) jest rozgrywana co dwa lata od 1977 roku.
[edytuj] Znani zawodnicy
- Eric Bristow
- Steve Beaton
- Bobby George
- Trina Gulliver - Pierwsza kobieta, która została mistrzynią darta
- Jelle Klaasen - Najmłodszy mistrz (został nim w wieku 21 lat)
- Phil Taylor
- Raymond van Barneveld
- Jocky Wilson
- Bob Anderson - zwany The Limestone Cowboy.
- Mark Webster - aktualny mistrz swiata
- Simon Whitlock - aktualny wicemistrz swiata
- Bobby Wood - najbarwniejszy darcista
[edytuj] Bibliografia
- Angielska Wikipedia
- Historia Darta
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Polskie Strony
[edytuj] Organizacje Zagraniczne
[edytuj] Historia (język angielski)
- Patrick Chaplin - darts historian
- Online history of traditional games - lists pubs in England where traditional variants of dart boards are preserved
