Christine de Pisan
Z Wikipedii
Christine de Pisan lub de Pizan (ur. w 1364 w Wenecji–zm. około 1430), Francuzka, pierwsza europejska zawodowa literatka (pisarka, krytyczka literacka i retoryczka, autorka 41 publikacji), uznawana też za pierwszą feministkę, twórczynię dyskursu feministycznego, która protestowała przeciwko mizoginii i dominacji mężczyzn w społeczeństwie (czyli społeczeństwu patriarchalnemu) oraz promowała udział kobiet w nauce, polityce i sztuce.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Młodość
Była córką bogatego naukowca weneckiego Tommaso di Benvenuto da Pizzano (był fizykiem, profesorem astrologii i radcą Republiki Weneckiej). Wkrótce po urodzeniu córki Christiny przeniósł się do Paryża na dwór Karola V, gdzie był astrologiem, lekarzem i alchemikiem króla Francji. W otoczeniu intelektualistów Christina szybko uczyła się sama, m.in. opanowała Łacina, poznała dzieła klasyków greckich i rzymskich oraz humanistów epoki Renesansu. Ojciec jednak nie zachęcał jej do nauki, a swój talent literacki ujawniła dopiero po śmierci męża, gdy miała 24 lata.
[edytuj] Początek kariery literackiej
W wieku 15 lat wydano ją za mąż za Etienne'a du Castel, sekretarza królewskiego, któremu urodziła córkę Marię, syna Jana i trzecie dziecko, zmarłe wcześnie. W 1390 mąż nagle umarł, zarażony w czasie epidemii. Młoda wdowa przekonała się, że mąż pozostawił ogromne długi. Uniemożliwiano jej, jako kobiecie, pobieranie zaległych zarobków męża. Christine była więc zmuszona zacząć zarabiać na utrzymanie siebie i dzieci: nawiązała kontakt z dworem królewskim, dla którego zaczęła pisać ballady miłosne. Cieszyły się one tak dużą popularnością, że de Pisan zyskała możnych protektorów i obroniła swoją reputację jako kobiety-pisarza.
[edytuj] Obrona kobiet
W latach 1401-1402 wzięła udział w słynnej debacie (tzw. "Querelle du Roman de la Rose"), dotyczącej dzieła Jean de Meuna Roman de la Rose. Ta książka wyszydzała koncepcję rycerskiej "miłości czystej" i przedstawiała kobiety jako bezduszne uwodzicielki. De Pisan zwróciła uwagę, że wulgaryzmy w tym dziele przeinaczają właściwą i naturalną funkcję seksualności oraz są nieodpowiednie dla postaci szlachetnych kobiet, które w rzeczywistości nie posługują się takim słownictwem. Zdaniem de Pisan Jean de Meun celowo poniżył w ten sposób kobiety. Wkrótce debata przeistoczyła się w dyskusję o krzywdzącym i nieprawdziwym opisywaniu kobiet w dziełach literackich. De Pisan zyskała sławę jako kobieta zdolna skutecznie przeciwstawić się zarzutom najwybitniejszych pisarzy.
[edytuj] Sławna pisarka i retoryk
Około 1405 de Pisan opublikowała swoje najwybitniejsze dzieła Le Livre de la Cité des Dames (Księga o Mieście Kobiet) i Le Trésor de la Cité des Dames (Skarb Miasta Kobiet). Pierwsza z tych książek ukazywała postacie wybitnych kobiet w historii, druga- wzywała wszystkie kobiety do przeciwstawienia się mizoginii.
Ostatnim dziełem była Opowieść o Joannie d'Arc z 1429, która podkreślała zasługi tej ubogiej, wiejskiej dziewczyny dla wyzwolenia Francji spod okupacji angielskiej. W opinii de Pisan ta bohaterka starała się też bronić praw wszystkich kobiet. W wieku 65 lat de Pisan przestała pisać książki.
Za życia i długo po śmierci była powszechnie uznawana za autorytet w dziedzinie retoryki: studiowano stworzone przez nią techniki przekonywania za pomocą odpowiednio dobranej argumentacji. De Pisan całe życie starała się obalić negatywne stereotypy literackie dotyczące kobiet. Jej zdaniem takie stereotypy mogą istnieć tylko w sytuacji, gdy tworzenie kultury zarezerwowane jest wyłącznie dla mężczyzn. Wzywała do tworzenia "siostrzanej więzi" między kobietami, które i tak wiąże wspólny los. Uważała, że kobiety są z natury powołane do tworzenia kompromisu i utrzymania pokoju, podczas gdy mężczyźni z natury wolą wojny i konflikty.
[edytuj] Bibliografia
- Campbell, Karlyn K.Three Tall Women: Radical Challenges to Criticism, Pedagogy, and Theory. The Carroll C. Arnold Distinguished Lecture National Communication Association November 2001 Boston: Pearson Education Inc, 2003
- Redfern, Jenny Christine de Pisan and The Treasure of the City of Ladies: A Medieval Rhetorician and Her Rhetoric in Lunsford, Andrea A, ed. Reclaiming Rhetorica: Women and in the Rhetorical Tradition.Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 1995.
- Quilligan, Maureen.The Allegory of Female Authority: Christine de Pizan's Cité des Dames. New York: Cornell University Press, 1991.
- Willard, Charity C. Christine de Pizan: Her Life and Works. New York: Persea Books, 1984.
