Attyla

Z Wikipedii

Attyla Wódz Hunów
Wódz Hunów
Okres urzędowania	od 445 do 453
Poprzednik	Ruas - stryj Attyli i Bledy
Następca	Ellak
Dane biograficzne
Dynastia	Hunowie
Urodzony	406
Zmarł	453
Ojciec	Mundzuk
Matka	NN
Żona	Herricha, Arykan, Ildico, Gudrun
Dzieci	Tuldila, Dengizek, Sengilak, Tingiz, Csaba, Bel-Kermek, Ellak, Ernak

Attyla (łac. Attila, zwany też "Biczem Bożym" - łac. Flagellum Dei, germ. - Godegisel) (406–453), wódz Hunów. Razem ze swoim bratem Bledą stworzył imperium, które sięgało od Danii po Bałkany i od Renu aż do Morza Kaspijskiego.

Spis treści 1 Hunowie 2 Biografia 3 Attyla w literaturze 4 Związki z Arpadami 5 (Niepewna) genealogia 6 Żony 7 Potomstwo 8 Zobacz też 9 Bibliografia

[edytuj] Hunowie

Hunowie byli koczowniczym plemieniem, które przybyło do Europy z azjatyckich stepów około trzydzieści lat przed narodzinami Attyli.

[edytuj] Biografia

Attyla urodził się w 406, jako syn Mundzuka. Razem ze swym starszym bratem Bledą odziedziczył tron po stryju Ruasie. Po objęciu władzy nad plemieniem rezydował w okolicy Tokaju w górnych Węgrzech. W roku 441 spustoszył Mezję, Ilirię i Trację. W 445 roku w trakcie polowania zamordował swego brata Bledę, z którym dotychczas dzielił przywództwo nad Hunami, myląc go z niedźwiedziem (Attyla musiał wypełnić wówczas konoss). W 447 roku najechał cesarstwo wschodniorzymskie i zmusił cesarza Teodozjusza II do jednorazowego trybutu w wysokości 6000 funtów złota, potroił też wówczas do 2100 rzymskich funtów złota płaconą przez cesarstwo coroczną daninę. Jednym z zarzutów wobec Rzymian było zbezczeszczenie przez biskupa z Margus królewskich grobów Hunów na północ od Dunaju.

Attyla chciał poślubić Honorię, siostrę cesarza Walentyniana III. Kiedy zabiegi wodza Hunów o jej rękę zostały odrzucone (450), przeprawił się przez Ren na zamieszkane przez Franków tereny cesarstwa zachodniorzymskiego i zburzył wiele miast frankijskich, między innymi Metz. Obległ też Orlean, ale zachodniorzymski wódz Aecjusz odepchnął go spod miasta. Na Polach Katalaunijskich między Troyes a Metzem doszło do krwawej bitwy pomiędzy wojskami Attyli a Wizygotami, Burgundami, Frankami i Rzymianami. Hunowie zostali pokonani. Attyla cofnął się, ale w następnym roku (452) najechał północną Italię. Zburzył m.in. Akwileję, jednakże głód i panująca wśród Hunów zaraza skłoniły go do zaprzestania najazdu. W 453 Attyla zmarł, rzekomo uduszony przez jedną ze swych trzystu żon imieniem Ildico w trakcie nocy poślubnej. Synowie Attyli podzielili państwo między siebie, co doprowadziło do jego dezorganizacji i rozpadu. W 454 roku Gepidzi rozbili Hunów w bitwie nad rzeką Nedao. Ich resztki uszły na wschód.

[edytuj] Attyla w literaturze

Attyla jako Etzel lub Ecel pojawia się w niemieckiej Pieśni o Nibelungach, zaś w Eddzie poetyckiej - Frag. pieśni o Sygurdzie (Brot af Sigurdarkvidu), Pieśni o Gudrun I (Gudrunarkvida I), Pieśi o Sygurdzie krótkiej (Sigurdarkvida en skamma), Zamordowaniu Niflungów (Drap Niflunga), Pieśi o Gudrun II. Dawnej (Gudrunarkvida II. En forma), Pieśi o Gudrun III (Gudrunarkvidar III), Płaczu Oddruny (Oddrunar gratr), Grenlandzkiej pieśni o Atlim (Atlmal en gronlenzku), Podżeganiu Gudruny (Gudrunar hvot) i Pieśni o Hamdirze (Hamdismal) - jako Atli syn króla Hunów, Budliego brat Oddruny, Brunhildy walkiri i drugi mąż Gydrun córki króla Gotów, Gjukiego i jego żony Grimhildy.

W sadze o Dytryku z Bernu (Thidrekssaga) powstałej w poł. XIII w. w Norwegii (prototypem jej bohatera jest król Ostrogotów, Teodoryk Wielki), Attyla występuje jako syn króla fryzyjskiego Osida, zdobywa panowanie nad krajem Hunów (Hunalant), usytuowanym nie w Pannoni, lecz w Niemczech północno-zachodnich (stolica Soest w Westfali), wchodzi jednak tym samym w konflikt z królem Wieletów (Wiltzen) i Rusów Osantrixem (Osserich), który kraj ten uważa za dziedzictwo swojej żony. Córka Osantrixa - Erka zostaje uprowadzona przez margrabiego Rodingeira z Bakalar i poślubiona Attyli. Przy pomocy Dytryka Attyla zwycięża Wieletów i Rusów, co prowadzi do śmierci Osantrixa w oblężonym przez wrogów Brandinaburgu (=Brandenburg).

W jednym z epizodów tzw. sagi o Wieletach (Wiltzensaga), stanowiącej częśc Thidrekssagi, mowa jest o ich protoplaście potężnym królu Wilcinusie, który spusztoszył Polskę i dotarł do Holmgardu, stolicy Rusi, a panowaniem objął takżę Węgry i Grecję. Następcą Wilcinusa został jego lennik, król Rusi - Hertnit, a po nim królem został właśnie Osantrix. Poślubił on córkę Milasa, króla Hunów, który wynaczył go na swego następcę. Kraj Hunów zajął jednak, jak wiemy Attyla. W dalszej części poematu Attyla wyprawia się na Ruś i walczy z jej władcą Waldemarem (=Włodzimierzem ?).

"Wiltzensaga upamiętnia walki Sasów przeciw Słowianom połabskim, które toczyły się między X a XII w. Hunowie występują w niej w roli Sasów i traktowani są jako swoi przez narratora nie orientującego się, że w rzeczywistości nie byli oni Germanami" (R. Grzesik, częściowo za A. Heuslerem).

Attyla myli się autorowi Kroniki królestwa słowian czyli Latopisowu Popa Duklanina (XII w.) z postacią króla węgrów Arpada.

Według Augustyna (dawniej zwanego Angelusem) ze Stargardu (poł. XIV w.), mnicha broniącego tezy odrębości Pomorza od Polski i odwiecznej wrogości polsko-pomorskiej Wandalowie byli wspólnymi przodkami Pomorzan i Polaków. Po śmierci Wandy doszło do rozpadu; lepsza częśc Wandalów zmieniła nazwę na Pomorzan, których pierwszym władcą został rex Wandalorum Attyla - primus Pomeranorum rex.

Z kolei redaktor czy interpolator Kroniki wielkopolskiej z XIV w. tak próbował wytłumaczyc słowiańskie, jak sądził, pochodzenie Węgrów: wywadzą się oni z kraju nad rzeką Wkrą (niem.: Ucker), wpadającą do Morza Bałtyckiego. Wypierani przez Gotów postanowili udac się wraz z rodzinami do Pannoni skąd pochodzili (?). Aby wędrówką nie wyrządzac szkód i przykrości swemu ludowi słowiańskiemu, uczynili to w sposób bardzo niebezpieczny, wędrując przez kraj Teutonów, Burgundię, Lombardię aż do Slawoni. Ich król Tyla, zwany w pismach Attyla, przybywszy do Pannoni, w niej obrał sobie stałe miejsce pobytu. Ponieważ napłynęło do nich wiele ludów słowiańskich, porzycili nazwę Wkrzanie i przyjęli Wandalów. Częśc zaś owych Słowian, którzy od rzeki Wkry nazywali się Wkrzanami - jeszcze bardziej komplikuje sprawę kronikarz wielkopolski - potem od czasu zmieszania się z ludem Hunów (...) zarówno od Hunów, jak i od Wkrzan została nazwana Węgrami. (Kronika wielkopolska, prolog).

Bez wątpienia powodem tej kontamitacji było podobieństwo nazw Ungari, Hungari - Hunni - Vcra, Ukra.

Najnowszą powieśc historyczną o najsłynniejszym wodzu Hunów pt. Attyla, Bicz Boży napisał William Dietrich (Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2005.)

[edytuj] Związki z Arpadami

Według legendy o Hunorze i Magorze i niektórych źródeł był przodkiem dynastii Arpadów. Nie wiadomo jednak, od którego syna. Niektórzy sądzą, że od Csaby, inni, że od Ernaka. Pokrewieństwo to jest jednak w zasadzie niemożliwe do udowodnienia.

[edytuj] (Niepewna) genealogia

4. Kuridak
			2. Mundzuk
5. NN
						1. Attyla
6. NN
			3. NN
7. NN

[edytuj] Żony

• Herricha
• Arykan
• Ildico
• Gudrun

[edytuj] Potomstwo

• Tuldila
• Dengizek
• Sengilak
• Tingiz
• Csaba
• Bel-Kermek
• Ellak
• Ernak

[edytuj] Zobacz też

• Władcy Hunów
• Hunowie

[edytuj] Bibliografia

• K. Dąbrowski, T. Nagrodzka-Majchryk, E. Tryjarski – Hunowie europejscy, Protobułgarzy, Chazarowie, Pieczyngowie., Wrocław 1975.
• György Györffy - Święty Stefan I., Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2003.
• Jordanes - O pochodzeniu i czynach Gotów [w:] Edward Zwolski - Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli Scytyjska Europa., Lublin 1984.
• John Man – Attyla, barbarzyńca który rzucił wyzwanie Rzymowi, Wyd. AMBER, Warszawa 2005.
• M. Mączyńska – Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V w., PWN, Warszawa-Kraków 1996.
• M. Pawlak – Aecjusz i Barbarzyńcy, Kraków 2007.
• J. Strzelczyk – Mity, podania i wierzenia dawnych słowian, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1998. (pod hasłem Attyla)
• Lech. A. Tyszkiewicz – Hunowie w Europie, Wrocław 2004.
• Lech. A. Tyszkiewicz – Barbarzyńcy w Europie, Wrocław 2006.