Żydowski Związek Wojskowy
Z Wikipedii
Żydowski Związek Wojskowy, ŻZW - formacja zbrojna Żydów polskich, powołana w listopadzie 1939 przez byłych oficerów Wojska Polskiego i działaczy organizacji zarówno prawicowych, jak i lewicowych, żydowskiego pochodzenia. Do grona założycieli należeli : Józef Celmajster, Henryk Lifszyc, Kałmen Mendelson, Paweł Frenkel, Leon Rodal i Dawid Wdowiński.
Spis treści |
[edytuj] Historia i udział w powstaniu
Na czele organizacji według niektórych źródeł stanął Dawid Wdowiński, inne źródła jednak przyjmują za dowódców ŻZW Mieczysława Apfelbauma i Pawła Frenkela. Organizacja reprezentowała nurt prawicowy (tzw. rewizjonistyczny) ruchu syjonistycznego, m.in. organizację Betar.
Organizacja od początku pozostawała w kontakcie ze strukturami podziemia polskiego, podlegając Związkowi Walki Zbrojnej. W pierwszej fazie istnienia miała swoje placówki w Lublinie, we Lwowie, Stanisławowie i Warszawie, zajmując się przerzutem bojowników żydowskich do formowanych we Francji i Anglii polskich sił zbrojnych.
Na krótki czas przed powstaniem doszło do nawiązania współpracy między ŻZW a ŻOB-em, któremu ŻZW prawdopodobnie przekazało 50 pistoletów, ustalono też podział na dwie strefy obronne przypadające obydwu organizacjom na wypadek wybuchu powstania.
Żydowski Związek Wojskowy był głównym inicjatorem wybuchu powstania w getcie warszawskim, posiadając tunele - dokonywał wypadów na stronę aryjską, niszcząc 1 niemiecki czołg . Około 150 powstańców zostało uzbrojonych przez KB Korpus Bezpieczeństwa i podlegało faktycznie polskiemu dowództwu.
Członkowie ŻZW walczyli w największej bitwie powstania, która miała miejsce w dniach 19-22 kwietnia o budynek przy placu Muranowskim 17, gdzie mieściła się siedziba organizacji. W czasie walk użyto przeciwko Niemcom ciężkiego karabinu maszynowego, dostarczonego do getta przez Józefa Lejbskiego.
Prawie wszyscy bojowcy ŻZW zginęli w powstaniu w getcie, walcząc zarówno pod flagą polską i żydowską. Tak naprawdę nie wiadomo, ilu żołnierzy z ŻZW walczyło w powstaniu.
Pośmiertnie Rząd Polski w Londynie awansował Mieczysława Apfelbauma do stopnia majora WP
[edytuj] Uzbrojenie i liczebność ŻZW:
- Do 1942r. w szeregach organizacji prawdopodobnie było do 500 ludzi zorganizowanych w dwie pełne kompanie (240 ludzi), a także dwie kompanie szkieletowe, które w 1943 roku zostały uzupełnione ochotnikami . Według niektórych źródeł i relacji żołnierzy tuż przed powstaniem do ŻZW należało około 1500 bojowców. Po wojnie ŻOB promował wersje jakoby większość działaczy ŻZW została aresztowana tuż przed powstaniem.
- ŻZW już w 1939 roku otrzymał 39 pistoletów Vis, później otrzymał dalsze dostawy broni od KB, przez AK bezpośrednio dozbrajany nie był.
- Pierwszą partię broni bojownicy ŻZW otrzymali za pośrednictwem Henryka Iwańskiego jeszcze w 1941 r. Bojownicy ŻZW otrzymali także za pośrednictwem Korpusu Bezpieczeństwa od czerwca 1942 r. do początku powstania kwietniowego 1943 r. 3 ciężkie karabiny maszynowe, 100 pistoletów, 7 karabinów, 15 automatów i około 750 granatów. Już po rozpoczęciu powstania w getcie dostarczono także 4 karabiny maszynowe RKM, lekki karabin maszynowy LKM, 11 automatów FM, 50 pistoletów i 300 granatów. W pierwszej połowie roku 1942 uzbrojenie przekazały również inne grupy Armii Krajowej.
[edytuj] Struktura
ŻZW podzielony był na departamenty:
- Informacji – Leon Rodal
- Organizacyjny – Paweł Frenkel
- Kwatermistrzowski - Leon Wajnsztok
- Finansów
- Komunikacji
- Medyczny -Józef Celmajster
- Prawny (wydający wyroki na kolaborantów żydowskich) - Dawid Szulman
- Ratujący (organizujący ewakuacje dzieci na str. aryjską) - Kałmen Mendelson
- Techniki - Hanoch Federbusz
- Transportu i Dostaw,
- Wojskowy – Dawid Moryc Apfelbaum i Paweł Frenkel
[edytuj] Losy powojenne
Po wojnie doszło w Polsce, do sfałszowania historii, poprzez wykreślenie ŻZW z kart podręczników lub umniejszenie jego znaczenia na rzecz lewicowego ŻOB-u. Jednym z niewielu polskich historyków wspominających o udziale ŻZW w powstaniu, w okresie PRL-u był Bernard Ber Mark w monografii –„Walka i zagłada warszawskiego getta” wydanej przez MON w Warszawie w 1959 r. Bezpośrednio na zapomnienie ŻZW wpłynęły jego związki z AK i prawicowy nurt polityczny jaki reprezentował. Sami ŻOB-owcy, między innymi : Icchak Cukierman i Marek Edelman, pomijali w swoich książkach i relacjach wkład ŻZW w powstanie, bądź mówili o nim z pogardą. Kwestia proporcjonalnego udziału obu organizacji w powstaniu w getcie nie jest rozstrzygnięta. Zwraca się m.in uwagę na fakt promowania tezy o decydującej roli ŻZW przez Izrael gdyż ta organizacja jednoznacznie popierała sprawę powstania państwa żydowskiego, a stanowisko ŻOB w tej sprawie było niejednoznaczne. Komenda Główna AK za dominującą organizację żydowskiego podziemia uznawała ŻOB do niej kierując dostawy uzbrojenia zaś Delegatura Rządu uznawała za przedstawiciela Żydów w getcie pion polityczny ŻOB Żydowski Komitet Narodowy. ŻZW utrzymywało kontakt głównie z Korpusem Bezpieczeństwa działającym na obrzeżach polskiego podziemia. Mit o świetnym uzbrojeniu i wyszkoleniu oraz wysokiej liczebności ŻZW organizacji jednoznacznie syjonistycznej potrzebny był twórcom i ideologom Państwa Izrael - zwracają na to uwagę także niektórzy historycy izraelscy.
Z dowództwa ŻZW wojnę przeżyli: Józef Celmajster, Kałmen Mendelson i Dawid Wdowiński.
O ŻZW pisał w swoim pamiętniku znany historyk i twórca archiwum getta warszawskiego, Emanuel Ringelblum, który był pod wrażeniem arsenału organizacji zgromadzonego w jej siedzibie przy ulicy Muranowskiej.
[edytuj] Najbardziej znane w świecie publikacje dotyczące udziału ŻZW w powstaniu
- „And we are not saved" Dawid Wdowiński
- “Masada w Warszawie” Chaim Lazar-Litai
- "Muranowska 7" Chaim Lazar-Litai
- „Prawda o powstaniu w getcie warszawskim" Aleksander Swiszczew, na łamach "Shalom New York"
- "Zmienne oblicze pamięci. Kto obronił Getto Warszawskie?" Moshe Arensa, na łamach "The Jerusalem Post"
[edytuj] Źródła
- "Walka i pomoc. OW-KB a organizacja ruchu oporu w getcie warszawskim” Tadeusz Bednarczyk (Warszawa, 1968 r.)
- Artykuł Waldemara Moszkowskiego "Prawda o powstaniu w getcie warszawskim. Karły krzyczą, gdy śpią herosi", "Nasz Dziennik" 19.04.2006 r.
- Informacje o powstaniu w getcie warszawskim na stronie oficjalnej Fundacji Antyk
- Słownik terminów i pojeść Judaistycznych na stronie oficjalnej Reginy Smoter-Grzeszkiewicz
- Artykuł Macieja Kledzika "Żydowski Związek Wojskowy-Wspólny rodowód z AK” w dzienniku "Rzeczpospolita”, 12 czerwca 2004 r., dostepny na stronie Kanadyjskiej Fundacji Dziedzictwa Polsko-Żydowskiego w Montrealu
