Marek Edelman
Z Wikipedii
Marek Edelman (data urodzin i miejsce nie znane, przyjęto 1 stycznia 1922 w Warszawie, inna data to 1 stycznia 1919, Homel) – działacz polityczny i społeczny, lekarz kardiolog, ostatni żyjący przywódca powstania w getcie warszawskim.
[edytuj] Biografia
Urodził się w Homlu (Białoruś) w rodzinie żydowskiej, wkrótce potem rodzina przeprowadziła się do Warszawy (w późniejszych latach Marek Edelman podawał jako miejsce swoich urodzin Warszawę). Matka, Cecylia Edelman z domu Percowska, działała w kobiecym odłamie Bundu – Jidisze Arbeter Froj.
Jako dziecko wstąpił do Socjalistiszer Kinder-Farband (SKIF) (Socjalistyczny Związek Dziecięcy), organizacji dziecięcej działającej przy Bundzie.
Po śmierci matki w 1934 sam zarabiał na swoje utrzymanie. Otoczony był też nieformalną opieką działaczek Bundu – Soni Nowogródzkiej, Estery Iwińskiej.
W czasie II wojny światowej członek Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego (Bundu), w 1942 współzałożyciel Żydowskiej Organizacji Bojowej. Uczestnik powstania w getcie warszawskim, a po śmierci Mordechaja Anielewicza ostatni przywódca bojowników ŻOB podczas walk. Uczestnik powstania warszawskiego (jako członek ŻOB podporządkowanej Armii Ludowej na Starówce). Po wojnie nie wyjechał z Polski, od 1946 na stałe zamieszkał w Łodzi.
Działalność opozycyjną rozpoczął w połowie lat 70. W styczniu 1976 był jednym z sygnatariuszy Listu 101 intelektualistów przeciwko zmianom konstytucji, skierowanego do władz PRL. Działacz podziemnej Solidarności – członek Zarządu Ziemi Łódzkiej. W stanie wojennym internowany. W 1988 r. przewodniczył Komisji ds. Mniejszości Narodowych przy Komitecie Obywatelskim przy Lechu Wałęsie. Później działał w ROAD, Unii Demokratycznej, Unii Wolności (m.in. były członek Rady Politycznej), obecnie jest członkiem Partii Demokratycznej.
Autor książki: Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego (1945) i książki naukowej z zakresu kardiologii Zawał serca: z doświadczeń Oddziału Intensywnej Terapii Szpitala im. Dr M. Pirogowa w Łodzi (Komitet Redakcyjny Posiedzeń Naukowych Oddziału Kardiologii i Reanimacji, Łódź 1975, wyd. II uzupełnione: 1979). Jego dzieje spisała Hanna Krall w wywiadzie-rzece pt. Zdążyć przed Panem Bogiem (wyd. I: Wydawnictwo Literackie 1977), powstały także jego biografie: Rudi Assuntino, Wlodek Goldkorn: Strażnik. Marek Edelman opowiada (Znak 1999, ISBN 83-70-0691-9-3; 2006, ISBN 83-24-0064-7-8); Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman. Życie. Po prostu (Świat Książki 2008, ISBN 978-83-247-0892-5).
Był mężem Aliny Margolis.
[edytuj] Nagrody i wyróżnienia
17 kwietnia 1998 r. Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski wyróżnił Marka Edelmana najwyższym polskim odznaczeniem – Orderem Orła Białego. W październiku 2007 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi[1].
11 kwietnia 2008 r. Prezydent Francji Nicolas Sarkozy przyznał Markowi Edelmanowi Order Komandora Legii Honorowej[2]. Odznaczenie wręczono 15 kwietnia 2008 r. w Ambasadzie Francji w Warszawie.
[edytuj] Przypisy
- ↑ ""Doktor h.c. dla Marka Edelmana"", Gazeta Wyborcza, 7 października 2007 [dostęp 8 października 2007].
- ↑ ""Legia Honorowa dla Marka Edelmana"", Gazeta.pl, 11 kwietnia 2008.
