Web Analytics Made Easy - Statcounter

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Pennsilfaanisch Deitsch - Wikipedia

Pennsilfaanisch Deitsch

Aus Wikipedia

Pennsilfaani Deitsch
Gschwetzt in: Amerikaa (Pennsilfaani), Kanadaa
Schwetzer-Nummere: as erschte Schprooch: baut 250,000

as zwett Schprooch: baut 50,000

Schtammbaam: Indo-Yuropee'enisch
  • Germanisch
    • Wescht Germanisch
Deel Dialect Naame (Some overlaeppe): Midwestern-deitsch, Bleenleit-deitsch, Kaericheleit-deitsch, Canadian-deitsch, Barrickskaundi-deitsch, Lechaakaundi-deitsch, usw.
Codes
ISO 639-1
ISO 639-2(B) gem
ISO/DIS 639-3 pdc
En Pennsylvaanisch-Deitsches Schild net weit weck vun Kutzeschtettel (PA)
En Pennsylvaanisch-Deitsches Schild net weit weck vun Kutzeschtettel (PA)
Blue: The counties with the highest proportion of Pennsylvania German speakers.Red: The counties with the highest number of Pennsylvania German speakers.
Blue: The counties with the highest proportion of Pennsylvania German speakers.
Red: The counties with the highest number of Pennsylvania German speakers.

Pennsilfaanisch Deitsch /pensIlfa:nIŝdaItŝ/, ass aa Pennsylvania German, Pennsylvania Dutch odder Pennsilfaanisch genennt watt, iss en Schprooch, wu g'schwetzt watt bei verleicht 300,000 Leit in meh wie 20 Schteets in die USA un in Ontario (Kanadaa). Die meenschte Schwetzer sinn heit Amische un Fuhremennischte, wu deitsch aa heit noch schwetze zu ihre Kinner, awwer's gebt aa en latt Luthrische un Reformierte, wu die Mudderschprooch noch g'schwetzt henn, wie sie en Kind waare.

Die erschte Deitsche henn g'settelt in Pennsylvaani in 1683. In sellem Yaahr henn sie 's Schtettel Germantown gegrindt neegscht zu Filidelfi. Iwwer die See gebrocht hot sie der Franz Daniel Pastorius.

In sellre Zeit henn die Deitsche all ihre unnerschiddliche Dialects g'schwetzt - un deel vun ihne henn sich neegscht net verschteh kenne. So darich die Generations henn sie die Schprooche gemixt - aa mit Englisch - un mer kann verleicht saage, ass die Schprooch so zimmlich gleich waar alliwer in Pennsylvaani in die Zeit zwischich 1785 un 1815. Sitter seller Zeit kammer saage, ass die Deitsche im neie Land "Pennsylvaanisch-Deitsch" schwetze.

Die meenschte Settlers sinn aus en Weltdeel kumme, ass Kurpfalz odder Pfalz (Palatinate) g'heesse watt. Un en Paelzer kann aa noch heit, am Aafang vum 21. Yaahrhunnert, zimmlich guud ausmache, was en Pennsylvaanisch-Deitscher am schwetze iss devun. Alle zwee Schprooche sinn aa naach zehe Generations noch zimmlich gleich.

'S gebt aa en latt pennsylvaanisch-deitsche Blatznaame.

Inhaltsverzeichnis

[Bearbeiten] Grammar

En Daycare Center in Kutzeschtettel
En Daycare Center in Kutzeschtettel

(Do sett ebbes schtehe iwwer die deitsch Schprooch.)

Mer kann deitsch lanne in unnerschiddliche pennsylvaanisch-deitsche Klasse in Pennsylvaani, un wammer die Mudderschprooch schun schwetzt, kammer zamme kumme mit annere Kalls un Weibsleit in Schwetzerei-Druppe fer die Schprooch iebn.

Fer en arrig katze Einleitung gewwe, Pennsylvaanisch-Deitsch hot drei Geschlechter, so wie Hoch Deitsch. En Unnerschitt zwische Hoch Deitsch unn Pennsilfaanisch Deitsch iss ass Hoch Deitsch vier Cases hot, awwer Pennsilfaanisch Deitsch yuscht en Common Case unn en Dative Case fer Nouns hot, unn fer Pronouns, en Dative Case, Nominative Case unn Accusative Case. Deel Leit duhne noch heidedaags de Dative Case yuuse (geweehnlich eldere Leit), awwer en deel duhne nimmie de Dative Case yuuse wann sie schwetze, besonders is es so unnich die yungi Leit.


  • Hier kannscht Du een bissel Pennsylvanisch-Deitsch heere

[Bearbeiten] Entschtehung vum Pennsylvanisch-Deitsche naach der Theorie vum Werner H. Veith (1968)

Die faensi Deitsch in Lechaa Kaundi saage Seiche fer en yungi Sau, so wie in Carbonkaundideitsch, Monroekaundideitsch, Mangammrikaundideisch unn in Nordhaempdenkaundideitsch
Die faensi Deitsch in Lechaa Kaundi saage Seiche fer en yungi Sau, so wie in Carbonkaundideitsch, Monroekaundideitsch, Mangammrikaundideisch unn in Nordhaempdenkaundideitsch

In der Gegend vum heidiche Lengeschder Kaundi sin im 18. Yaahrhunnert zwee unnerschiedliche Gruppe Dialekt-Schwetzer zamme kumme. Leit aus der Schweiz, dem Elsass un aus Württemberg un Eiwannnerer aus der Pfalz. Domit sie miteinannder hen schwetzte kenne, hot sich bis um 1800 rum een so genannde "Misch-Mundart" (mixed dialect) unner die Siedler entwickelt, wu mit der Zeit alle Siedler aagnumme henn (bis ca. dem Aafang vum 19. Yaahrhunnert). Des is es heidiche Pennsylvanisch-Deitsch. Selli Misch-Mundart, hot der Wolfgang Veith bei seiner Forschunge rausgfunne, is am neegschte zum oscht-pfälzische Dialekt was mer in der Gegend um Mannheim schwetzte duht. Er hot im Oschte vum Lengeschder-Kaundi, besonders im Baumannsschtettl un in Nei-Holland im Yaahr 1967/68 gforscht und die deitsche Leit datt befroogt, fer welli Sache sie welli Waade yuuhse. Werum hot sich selli (oscht-) pfälzische Dialekt geeiche die annere siedwescht-deitsche Dialekte darrichgsetzt  ? - Net yuuhscht, weil so arrig viele pfälzische Siedler aus der Gegend um Mannheim kumme sin.

Es sinn regional Unnerschitte. In Lengeschderkaundideitsch, Lebanonkaundideitsch, Mifflinkaundideitsch unn in Yarrickkaundideitsch saage sie Wutzli im Blatz vun Seiche
Es sinn regional Unnerschitte. In Lengeschderkaundideitsch, Lebanonkaundideitsch, Mifflinkaundideitsch unn in Yarrickkaundideitsch saage sie Wutzli im Blatz vun Seiche

Der Veith saagt (Seit 266-271), weil die Unnerschied zwische die Dialekte vun die Siedler im Lengeschder Kaundi am schtarrickste gwese sin, hot sich yuuscht der Dialekt darrichsetzte kenne, wu am neegschte zur hochdeitsche Schreib-Schprooch gewese is. Weil die hochdeitsche Schreib-Schprooch allweil in die Biwwele, Gesangbicher, Zeitunge un so weiter, vun die Schweizer, die Elsässer, Württemberger un die Pfälzer geyuuhst waare is, un alsemol in die Karrech im Gottesdienscht mer in een dialektal eigfarrebtes Hochdeitsch gsunge hot, waar vun alle pfälzische Dialekte der Mannheimer Dialekt (pälzisch: Mannemer Dialekt) zu der Schreib-Schprooch am neegschte (90 % direkte, odder indirekte Iwwereischtimmung mit der Schrift-Schprooch - awwer nadierlich yuuscht die Wadde, ass er abgfroogt hot, die Wenker-Sätze). Mer kann sich gut denke, ass es net leicht gwese is miteinannder zu kommuniziere, wann een Siedler aus dem Berner (Banner) Land middem Bauer aus Zweibrücken/Pfalz iwwer die Aernt hot schwetze welle, un beed eefach so geschwetzt hen, wie ihne der Schnawel gwaxe is.

Ass der Mannheimer Dialekt (des heest der Veith den "Kernraum") am allerneegschte zur hochdeitsche Schreib-Schprooch is (es "Hochdeitsch" is abbadich een Schprooch, wu mer schreibt un net so sehr wu mer schwetzt) hot der Wolfgang Veith middem Tabell´ zu zeigche versucht (yuuscht eeniche, gekazte Beischpiele):

Hochdeitsche Schreib-Schprooch Kernraum (Mannheimer Gegend) Umgebung des Kernraums (annere pfälzische Dialekte)
Luft Luft NO- Loft
Wiese Wies NW: Wies, O: Wies, S: Matte
Kind Kind N: Kend, W: Kend, O: Kindf, Kiend, S: Kenn, Kinn, Kend, Kind
Was? Was? N: Woas, Wat?
euch eich, euch N: och, auch, S: ich
sind sin N: sein, S: sen
Haus Haus NW: Haus, Hous, Hus, SW: Hüss, Hüs
Dorf Dorf [Darref] Dorp
Bruder Bruder NW: Brurer, SO: Bruader, Brueder
hinten hinne S: henn-, hend-
nichts nix NW: neischt, neust, N: naut, SO: nex
ich ich NW: eich, aich, äich, SO: i

In der Gegend naadlich und oeschtlich vum Lengeschder-Kaundi, wu mer deels eeniche dialekt-geographische Unnerschied zum Pennsylvanisch-Deitsche in Lengeschder finne kann, un wu aa erscht schpeedter besiedelt waare is, hot mer net so arrig viele Kommunikations-Probleme ghatt wie datt wu Schweizer un Pfälzer zammedroffe sin. Die Siedlunge datt waare schproochlich homogener. Sell meent: datt sin die unnerschiedliche Dialekt-Gruppe net so extrem zammeschtosse, wie in der urschpriengliche Lengeschder-Deitscherei.

Quelle: Werner H. Veith, Pennsylvanischdeutsch. Ein Beitrag zur Entstehung von Siedlungsmundarten. In: Zeitschrift für Mundartforschung. XXXV. Jahrgang. Heft 3/4. Dezember 1968. Seit 254-271.

[Bearbeiten] Pennsiylvaanisch-Deitsch Literatscher

Es erscht Schick Literatscher, was in der deitsche Schprooch gschriwwe iss, iss gleichlich 's Mariye Lied. Die Gedicht iss so um 1835 rum gschriwwe warre bei Emanuel Rondthaler. Sitter seller Zeit henn etliche hunnert Kalls un Weibsleit Gedichte un G'schichte in die Mudderschprooch g'schriwwe. Do sinn die Leit, wu mer kenne sett:

[Bearbeiten] Schreiwer

Der Henry Harbaugh (1817-1867)
Der Henry Harbaugh (1817-1867)
  • Ludwig August Wollenweber (1807-1888)
  • John H. Oberholtzer (1809-naach 1862)
  • Emanuel Rondthaler (1815?-1848)
  • Tobias Witmer (1816-1897)
  • Henry Harbaugh (1817-1867)
  • Edward Henry Rauch (1820-1902)
  • Henry Lee Fisher (1822-1909)
  • Eli Keller (1825-1919)
  • Rachel Bahn (1829-1902)
  • Edward Hermany (1832-1896)
  • Abraham R. Horne (1834-1902)
  • David B. Brunner (1835-1903)
  • Frank R. Brunner (1835-1908)
  • Thomas Jefferson Boyer Rhoads (1837-1919)
  • Thomas C. Zimmerman (1838-1914)
  • Daniel Miller (1843-1913)
  • Ezra Grumbine (1845-1923)
  • Isaac Summers Stahr (1845-1930)
  • Charles C. More (1848-1940)
  • Solomon DeLong (1849-1925)
  • J. Max Hark (1849-1930)
  • Joseph H. Light (1849-1901)
  • Henry A. Schuler (1850-1908)
  • Milton C. Henninger (1851-1921)
  • Thomas H. Harter (1854-1933)
  • Charles C. Ziegler (1854-1930)
  • Michael A. Gruber (1855-1943)
  • Astor C. Wuchter (1856-1922)
  • Lee Light Grumbine (1858-1904)
  • Louise A. Weitzel (1862-1934)
  • William H. Erb (1870-1940)
  • Harvey Monroe Miller (1871-1939)
  • John Birmelin (1873-1950)
  • D. George Knecht (1876-1966)
  • Lloyd A. Moll (1879-1944)
  • Preston A. Barba (1883-1971)
  • Pierce E. Swope (1884-1968)
  • Ralph S. Funk (1889-1969)
  • Clarence F. Iobst (1894-1973)
  • Paul Brendle Horning (1894-1986)
  • Arthur D. Graeff (1899-1969)
  • Allan M. Buehler (1899-????)
  • Clarence G. Reitnauer (1900-1989)
  • Edwin Gehman Weber (1904-1995)
  • Noah G. Good (1904-2002)
  • Russel W. Gilbert (1905-1985)
  • Paul R. Wieand (1907-1993)
  • Daniel B. Stauffer (1908-2002)
  • Florence Baver (1911-1999)
  • David G. Hornberger (1912-1997)
  • Dorothy Fry (1914-)
  • William H. Miller (1915-1999)
  • Nova R. Rohrbaugh (1915-)
  • Vera Schrack (1918-)
  • Isaac R. Horst (1918-)
  • William A. Betz (1919-1996)
  • Helen Moll Kisthart Kistler (1919-)
  • Irvin R. Klinger (1920-2002)
  • Francis C. Laudenslager (1921-2006)
  • Leonard E. Shupp (1922-)
  • William J. Klouser (1922-)
  • Ernest W. Bechtel (1923-1988)
  • John B. Kline (1923-)
  • Al Albrecht (1924-)
  • Norman C. Hoffman (1924-)
  • C. Richard Beam (1925-)
  • Luke Brinker (1925-)
  • Vernon M. Kamp (1926-)
  • Richard Druckenbrod (1929-2003)
  • Clarence Heffendrager (1929-)
  • Lee Thierwechter (1929-)
  • Earl C. Haag (1929-)
  • Bob Hammer (1930-)
  • Barbara Miller (1932-1998)
  • Carl Arner (1936-)
  • Gladys S. Martin (1937-)
  • Enos Stutzman (1937-)
  • Francis Kline (1937-)
  • Art Jennings (1943-)
  • Samuel Stoltzfus (1943-)
  • Mary Bittner Henry (1944-)
  • Alice B. Spayd (1944-)
  • Urias Weber (1944-)
  • Peter Fritsch (1945-)
  • K. Varden Leasa (1948-)
  • John Schmid (1949-)
  • Ed Quinter (1950-)
  • Butch Reigart (1951-)
  • Mark Louden (1962-)
  • Kevin Laudenslager (1963-)
  • John Troyer (1968-)
  • Stephen D. Miller (1970-)
  • Lynn M. Miller (1974-)
  • Douglas Madenford (1980-)
  • Jennifer Trout (1981-)
  • Jesse Tobin (1981-)
  • Joshua Brown (1982-)
  • Joseph W. Yoder

[Bearbeiten] Pennsylvaanisch-Deitsche Kalemns in Zeidinge

Hiwwe wie Driwwe, die Pennsilfaanisch Deitsch Zeiding
Hiwwe wie Driwwe, die Pennsilfaanisch Deitsch Zeiding
  • Arner, Carl, 156 Five Point Road, Macungie, PA 18062. "Die Schnitzelbank". In: Town & Country (Pennsburg, PA).
  • Beam, C. Richard, 406 Spring Drive, Millersville, PA 17551. S Pennsylvanisch Deitsch Eck. In: (Ephrata, PA), The Budget (Sugarcreek, OH).
  • Goshenhoppen Historical Newsletter. Goshenhoppen Historical Society (Green Lane, PA).
  • Haag, Prof. Earl. Der Alt Professor. 201 Greenbriar Road, Pottsville, PA 17901. In: Schuylkill Haven Call (PA).
  • Thierwechter, Lee, 4217 East Main Street. "kassek stinkt". In: County Observer (Yaegertown, PA).

[Bearbeiten] Pennsylvaanisch-Deitsche Zeidinge / Babiere

[Bearbeiten] Pennsilfaanisch-Deitsche Musick

Die Dolpehock Saenger Chor
Die Dolpehock Saenger Chor

'S gebt aa en latt pennsilfaanisch-deitsche Musick. Deel vun die Schticker henn die Leit mitgenumme vun die Pfalz ins neie Land. Un deel henn die Pennsilfaanisch-Deitsche im neie Land darich die Yaahre nei gemacht.

[Bearbeiten] Pennsilfaanisch-Deitsche Musiganter

Seh aa :

[Bearbeiten] Learning Materials

Autseit Gleecher :

[Bearbeiten] Gewebb-Gleecher

[Bearbeiten] Seh aa


aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -