Beleg van Leiden (1573-1574)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Parma's Negen Jaren
Eerste Maastricht • Den Bosch • Mechelen • Halle • Zwolle • Steenwijk • Eerste Breda • Noordhorn • Punta Delgada • Eerste Antwerpen • Boksum • Zutphen • Eerste Bergen-op-Zoom • Grevelingen • Soltkamp Elf jaren strijd |
Het Beleg van Leiden vond plaats van 1573 tot 1574 en eindigde in een ontzet van de stad. Het Leidens ontzet of Leids ontzet wordt jaarlijks in Leiden gevierd ter herdenking van de belegering van deze stad tijdens de Tachtigjarige Oorlog en het ontzet op 3 oktober 1574.
Inhoud |
[bewerk] Aanleiding
Het beleg en ontzet van Leiden speelden zich af tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Aanvankelijk bleef het stadsbestuur trouw aan de landsheer, koning Filips II van Spanje. Deze benoemde in 1567 de hertog van Alva tot landvoogd over de Nederlanden. Alva nam diverse maatregelen tegen de godsdienstvrijheid en stelde onder andere de Raad van Beroerten in. Hierna koos de stad in juni 1572 de kant van prins Willem van Oranje.
[bewerk] Eerste beleg
In een poging de stad weer onder Spaans gezag te krijgen, sloeg Alva eind oktober 1573 het beleg rond Leiden op met het doel de bevolking uit te hongeren en de stad op die manier tot overgave te dwingen. Kort hiervoor, op 8 oktober was Alkmaar ontzet.
Het stadsbestuur was echter lang van tevoren op de hoogte gebracht van het op handen zijnde beleg en sloeg grote voorraden levensmiddelen in om het beleg te kunnen doorstaan. Eind maart 1574 onderbrak de inmiddels nieuw benoemde landvoogd Requesens het beleg voor de Slag op de Mookerheide (14 april 1574) en ondanks herhaalde waarschuwingen van de Prins van Oranje dat het beleg eventueel zou kunnen worden hervat, besloot het stadsbestuur geen extra levensmiddelen in te slaan. Dit was een grote vergissing, want in de nacht van 25 op 26 mei 1574 keerde Requesens naar de stad terug om het beleg te hervatten.
[bewerk] Tweede beleg en ontzet
Tijdens het tweede beleg zijn 6000 van de 18.000 inwoners omgekomen van de honger en de pest. Om de bevolking moed te geven bood burgemeester Pieter Adriaansz. van der Werff zijn eigen arm aan om de bevolking te eten te geven. De levensomstandigheden verslechterden zo erg dat het stadsbestuur zelfs overwoog zich over te geven, totdat de (water)geuzen in september 1574 de dijken bij Rotterdam en Capelle aan den IJssel (Schielands Hoge Zeedijk) doorstaken en het polderland overstroomde. Dat het stadsbestuur zich niet overgaf was te danken aan het feit dat zij op de hoogte waren van de ophanden zijnde ontzetting. Willem Cornelisz. Speelman (ca. 1542—1616), luitspeler en organist in de plaatselijke Pieterskerk (later het recht werd toegekend om zich ‘Van Duijvenbode’ te noemen), bood daarom het stadsbestuur zijn duiven aan, zodat het stadsbestuur een briefwisseling kon blijven voeren met de Prins van Oranje in Delft. Op 28 september 1574 ontving men de eerste brief, verzonden door geuzenleider Louis de Boisot. De volgende dag ontving men wederom een brief met de ophandenzijnde actie. Op 17 september 1574 vond de zogenaamde Slag bij Zoetermeer plaats. De Spaanse troepen onder leiding van Valdez waren niet in staat om de dijk in de Voorweg bij Zoetermeer te verdedigen. Op advies van onder andere de Zoetermeerse scheepstimmerman Wolfert Adriaenszoon koos het Geuzenleger onder leiding van Lodewijk van Boisot en De La Garde een route richting Leiden. Magdalena Moons werd heldin van het Leidens ontzet doordat zij Francisco de Valdez zou hebben overgehaald de bestorming uit te stellen. Dit bleek een fatale vergissing, want door een storm stond in de nacht van 2 op 3 oktober 1574 het water rond de stad zo hoog dat de Spaanse troepen vluchtten. Volgens de overlevering was het de kleine weesjongen Cornelis Joppenszoon die in het verlaten legerkamp Schans Lammen (nabij de huidige locatie van zijn standbeeld, voor station Leiden Lammenschans) een ketel met hutspot vond en de burgers berichtte dat de stad was bevrijd. In de vroege ochtend voeren de geuzen over de Vliet de stad binnen met aan boord haring en wittebrood.
Als dank voor het heldhaftige verzet dat de stad tijdens het beleg bood, stichtte Willem van Oranje op 8 februari 1575 de Universiteit Leiden. Deze was overigens wel weer opgedragen aan koning Filips II.
De hoogheemraadschappen Rijnland, Hoogheemraadschap van Delfland en Schieland waren allerminst te spreken over de gevoerde tactiek van inundaties en schreven in september 1574 een protestbetoog waarin zij zich beklaagden over de slechte staat waarin het land zich bevond.
[bewerk] Herdenking
De jaarlijkse herdenkingsdienst in de Pieterskerk stamt uit 1574. De jaarlijkse viering middels allerlei festiviteiten dateert van 1886. Op 13 mei 1886 werd de 3 October Vereeniging opgericht, sindsdien zorg draagt voor de organisatie van alle officiële evenementen op 3 oktober.
Jaarlijks vinden in de ochtend de reveille en de traditionele uitreiking van gratis haring en wittebrood in De Waag plaats; is er 's middags een grote optocht en 's avonds wordt het feest afgesloten met een vuurwerkspektakel. De grote kermis en de feestelijke warenmarkt gaan 1 of 2 oktober al open. Het feest wordt 's avonds op 2 oktober ingeluid met de taptoe: een optocht van vele Leidse verenigingen. De gehele viering van het Leidens ontzet is live op de radio te beluisteren in Leiden en omstreken via 107.00 FM, maar ook wereldwijd via het internet op de website van 3 oktober radio.
Tijdens de 350-ste viering van Leidens Ontzet op 3 oktober 1924 onthulde Koningin Wilhelmina een monument ter ere van de helden van 1574. Het monument aan het Plantsoen draagt de beeltenissen van Prins Willem van Oranje, Pieter Adriaansz. van der Werff (burgemeester), Jan van Hout (stadssecretaris), Jan van der Does (legeraanvoerder) en Louis Boisot (geuzenvlootadmiraal).
Op 3 oktober 1974 vond het vierde eeuwfeest plaats, dat zes dagen duurde. Ter gelegenheid hiervan bezochten Koningin Juliana en Prins Bernhard de stad om de viering mee te maken.
[bewerk] Externe links
[bewerk] Zie ook
- Alkmaars Ontzet
- Gronings Ontzet
- Beleg van Leiden (1420)
- Overzicht glazen in St. Janskerk Gouda: Glas 25. Het ontzet van Leiden. Glas 26. Het ontzet van Samaria.
