Systema solare

E Vicipaedia

Planetae systematis solaris (cum luna)

Systema solare sive ordo solaris ex Sole et omnibus corporibus eum circumvolantibus constat, e.g. planetis, satellitibus illorum, asteroidibus, cometis (vel stellis crinitis). Terra nostra est tertius planeta systematis solaris. Systema planetare est nominatio generalis stellarum et corporum caelestium eum circumvolantium.

[recensere] Origo systematis solaris

Ante circiter 45.650 centena milia annorum systema solare nostrum ex orbe gasi ac paulum pulveris rotantis ortum est. Primum medio in orbe stella Sol contracta est et lucere coepit. Mox (secundum spatia temporum geologica) gasa reliqua et pulvis magna e parte usque ad corpora magnitudinis pedifollis coagglutinata sunt. Quomodo ex his globulis asteroides facti sint, adhuc haud bene intellectum est. E multis asteroidibus tunc gravitatione corpora maiora facta sunt quae planetesimalia appellantur. Ex eis tunc collisionibus satis modestis paulatim planetarum pulli ac deinde planetae facti sunt. Luna, satelles Terrae, e collisione Terrae primordialis cum planetarum pullo magnitudinis fere Martis planetae orta esse putatur.

[recensere] Corpora systematis solaris

Magna varietas corporum in systemate solari in nonnullas classes dividi potest. Annis recentibus de his categoriis disputatio quaedam orta est. Haec encyclopaedia his utitur:

Sol est stella classis spectralis V G2 et 99,86 centesimae ponderis totius ordinis solaris continet.
Planetae systematis solaris sunt octo corpora quae generaliter sic appellantur (definitio planetae difficilior est): Mercurius, Venus, Terra (seu Tellus), Mars, Iuppiter, Saturnus, Uranus, Neptunus.
Inter 1930 et 2006 etiam Pluto in eorum numero habebatur. Nunc sicut Ceres et Eris planetula vocatur.
- Maiora corpora hos planetas circumvolantia satellites vocantur.
- Anuli circum planetas gigantes gasiosas ex pulvere et particulis parvis constant.
- Quisquiliae originis artificialis, e.g. reliquia satellitum artificialium.
- Planetesimalia sunt corpora caelestia minora quam planetae, e quibus planetae in principio ordinis solaris formati sunt et quae non iam sunt. Interdum hoc verbo generaliter asteroides et cometae appellantur quorum diametrus minor quam 10 km est.
Asteroides sunt corpora diametri minoris quam planetae. Nonnulli inter orbitam planetarum Martis ac Iovis siti sunt et plerumque ex mineralibus consistunt (qv. cometae). Asteroides ob proprietates orbitales in varias classes et familias subdividuntur. Asteroides, qui in interiore zona versantur, regulares appellantur. Iis nomina feminina data sunt. Asteroides, qui non sint in aliqua zona, irregulares appellantur et nomina masculina habent. Asteroides, qui in zona exteriore revolvuntur, obiecta zonae Kuiperi nominantur. (Vide et infra.)
- Satellites asteroidum sunt asteroides qui asteroides maiores circumvolant.
- Asteroides Troiani in puncto L₄ vel L₅ planetae Iovis siti sunt (interdum omnes asteroides in puncto Lagrange ullius planetae siti sic vocantur).
- Meteoroides sunt minimi asteroides.
Cometae sunt corpora quae magna parte e gasis congelatis consistunt. Orbitae eorum valde excentricae sunt, sed generaliter perihelium intra orbitam Iovis et aphelium extra orbitam Plutonis habent. Nota bene: sunt cometae periodi orbitalis quorum apoapses propinquiores Soli sunt; praeterea cometae veteres, quae maximam partem materiei volatilis amiserunt, saepe asteroides appellantur. Etiam sunt quorum origo extra systema solare sita esse potest.
Centauri sunt corpora cometis similiora qui ob orbitam minus excentricam inter planetas Iovem et Neptunum remanent.
Corpora transneptunia sunt corpora glacialia quorum axes orbitales semimaiores ultra Neptunum sunt. Illa sic subdividuntur:
- Corpora cinguli vel zonae Kuiperi orbitas inter 30 et 100 ua habent. Quae obiecta zonae Kuiperi, breviter OZK nominantur. Cingulum Kuiperi origo cometarum periodi orbitalis brevis habetur. Pluto maius corpus huius cinguli esse putatur, et corpora orbitas similes Plutoni habentia Plutini appellantur. Cetera corpora medii cinguli Kuiperi Cubevani vocantur. Illa in marginibus cinguli sita obiecta orbis dissipata appellantur. Anno 2003 hac in zona obiectum magnitudinis maioris quam Plutonis inventum est, cuius signum interim adhibitum 2003 UB313 fuit quique nunc Eris vocatur.
- Corpora nubis Oortis, quae utrum exstet necne nondum certa est, orbitas inter 50.000 et 100.000 ua habent. Haec regio origo comentarum periodi orbitalis longi habetur.
- Corporis caelestis 90377 Sednae, quod inventum est anno 2003, orbita valde excentrica inter 76 et 850 ua est. Idcirco neque membrum cinguli Kuiperi neque nubis Oortis esse videtur etsi inventores putant Sednam esse primum corpus illius nubis.
Parvum pulveris est per totum ordinem solarem et phaenomenon lumen zodiacalis ob hunc pulverem efficitur.