Háfrónska

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Áróðursmynd með "brynfjöregginu".

Háfrónska (einnig þekkt sem háíslenska) er afrakstur vinnu Belgans Jozefs Braekmans (1. maí 1965) og nokkurra Íslendinga, og er ætlað að vera endurbætt útgáfa af íslensku sem er laus við öll tökuorð. Orðasafn með nýyrðum, sem Braekmans og félagar hans hafa smíðað er aðgengilegt á heimasíðu þeirra „Miðstöð háfrónska tungumálsins“. Háfrónska dregur nafn sitt af hánorsku (høgnorsk).

[breyta] Einstaklingsverkefni

Síðan 1992 hefur Braekmans smíðað innlend jafnheiti fyrir þau tökuorð sem ekki höfðu hrein samheiti. Árið 2005 stofnaði hann „Miðstöð háfrónska tungumálsins“ vegna þess að hann var hræddur um að ekkert af nýyrðum hans hlyti góðar viðtökur hjá almenningi ákvað hann að búa til táknrænt athvarf fyrir þau. Fram að því hafði hann sent nokkuð margar tilkynningar um nýyrðasmíð sína inn á fréttahópinn is.islenska á Usenet. Hegðun Braekmans í fréttahópi is.islenska vakti andúð hjá mörgum Íslendingum og sökum þess ákvað hann að afhenda ævistarf sitt í hendur Pétri Þorsteinssyni safnaðarpresti Óháða safnaðarins. Pétur er nú forseti háfrónsku málhreyfingarinnar. Tungumálið hefur ekki opinbera stöðu á Íslandi.

Nýyrðaskáld með einkennishúfuna sína

[breyta] Málgjörhreinsun

Áherslan í háfrónsku er málgjörhreinsun, sem er ofstækisfyllsta mynd málhreinsunarinnar. Aftur er þetta einstaklingsbundið heiti sem þýðir að allt sem hægt er að tjá með mannlegum hljóðum er markmið hreintungusinna, jafnvel landaheiti, mannanöfn og efnaheiti. Samkvæmt Braekmans voru fyrstu merki málgjörheinsunarinnar frá nítjándu öldinni þegar Fjölnismenn rituðu Skírni. Dæmi eru staðarheiti eins og Sigurborg (Cairo) og Góðviðra (Buenos Aires) og mannanöfn eins og Hróbjartur Píll (Robert Peel) og Jón Hrísill (John Russell). Gagnstætt núverandi íslenskri málstefnu, vilja háfrónverjar útrýma jafnvel þeim latnesku og þýsku tökuorðum sem voru til í gullaldaríslensku.

[breyta] Ný tákn

Braekmans skapaði einnig háfrónsk tákn:

Brynfjöreggið: Tveir hjálmar sem mynda egglaga brynju, sem er tákn fyrir háfrónsku málverndina.
Fjallbarnið: Hið slettulausa barn Fjallkonunnar, kvengervings Íslands, og Bergrisans, sem er einn af verndarvættum Íslands.
Þórsfrónvé: Íslenskur fáni með þórshamri í staðinn fyrir danabrókarkrossinn. Samkvæmt skoðun Braekmans er þjóðfáninn sem nú er til ekki annar en eftiröpun danska fánans og kærar þakkir fyrir danska kúgun í fortíðinni.
nýyrðaskáldshúfa: Húfa með víkingahjálmsvígindi í litum íslenska þjóðfánans sem sýnir að nýju baráttu gegn óhreinkun íslenskunnar. Samkvæmt Josefi er munurinn á nýyrðasmiðum og nýyrðaskáldum sá að orðasmíð er hinum síðastnefndum trúarskylda.

[breyta] Dæmi um háfrónsk nýyrði

afn: frumeind, af 'efni'.
beinstál: kalsín, kelki. Heiti þess er dæmi um notkun kenninga í vísindamáli.
bleðmi: pappír, af blað og beðmi. Pappír er hreint beðmi.
bænahöll: dómkirkja
Brosmærin: Mona Lisa
eindla, eindlingur: kvarkur, af ‘eind’ og smækkunarviðskeytinu ‘-la’ eða ‘-lingur’.
eyktla, eyktlingur: stundarfjórðungur, af 'eykt' og smækkunarviðskeytinu ‘-la’ eða ‘-lingur’.
heljarblý: plútón, af 'Hel', jafngildi rómverska guðsins Pluto og 'blý' (lead). Öll nöfn á frumefnum handan blýs eru samsetningar af ‘blý’, t.d.. ægisblý (neptún)), þórsblý (þórín)
geimgat: svarthol, af 'geimur' og 'gat'.
ginnungahvellur: Miklihvellur. Forskeytið 'ginnunga' þýðir bæði 'mikill' og ‘frum-‘ og er það hið hentugasta forskeyti í þessu tilfelli.
gnæfingi: giraffe, af 'gnæfur'.
Guðmey: María, af 'Guð' og '–mey'.
haðarrúnir: Blindaletur, af 'Höður' (hinn blindi ás í norrænni goðafræði) og 'rún'.
Helgi Smári: Patrekur, af 'Helgi' og 'Smári'. Smári er þjóðtákn Írlands og var tákn Partreks fyrir heilaga þrenningu.
hljóðla: jóðla, af 'hljóða' og sagnaviðskeytið ‘–la’, sem virðist lúta að endurtekinni athöfn og vísir til sífelldra skiptinga milli brjóst- og mjóraddar (falsettu).
Hlynland: Kanada, af 'hlynur' (maple) og 'land' (country). Landið er nefnt eftir hlynblaði í þjóðfánanum.
kjálkagálkn: krókódíll, af 'kjálki' (jaw) og 'gálkn' (monster). Krókodílar hafa sterkasta kjálka allra núverandi rándýra og Deinosuchus, einn af forfeðrum krókodílanna hafði sterkasta kjálka allra rándýra í sögu lífsins,
kóngaborð: chess, from 'kóngur' (king) and 'borð' (board).
Miðvesturfljót: Mississippi (Mikilvægasta fljót í Miðvesturríkjunum).
Morguneyjar: Japan. Nafn þjóðarinnar er kínverskt að uppruna (Jeh-pun, sólrís).
Múspellsmilska: Molotov cocktail. Í fornmálinu 'milska' þýddi ‘blanda úr miði og öli’ og er því hægt að nota orð þess í staðin fyrir ‘kokkteill’.
niftungur: beta-eind, af 'nifteind'.
nýgarn: nælon, fyrsti fullkomlega tilbúinn gervivefnaður NÚtímans.
Nykrafljót: Níl. Orðið ‘nykur’ þýddi ‘nílhestur’ í fornmálinu.
rákakóngur: tigrisdýr, af 'rák' og 'kóngur'.
reyksæla: níkótín, af 'reykur' og 'sæla'. Samheiti er ‘vindilbeiskja’, af ‘vindill’ og ‘beiskja’, af ‘beiskjuefni’.
sjáaldursbeiskja: atrópín, af ‘sjáaldursjurt’ (atropos belladona) og 'beiskja' (beiskjuefni, lýtingur). Atrópín víkkar ljósop augans.
Sjöhæðir: Rómaborg.
skyppill: kengúra, af ‘skoppa’. Orðið er smiðað á grundvelli hljóðlíkingar við enska gælunafn ‘skippy’.
sómaherji: samúrai.
tíðniafstæði: Doppler-hrif

[breyta] Háfrónsk heiti á stórum tölum

miklund: milljón. Leitt af 'mikil-hund-rað'. Lýsingarorðið 'mikill' er þýðing á gríska orðinu 'megas', sem er rót forskeytisins mega- (milljónfaldur).
þursund: miljarður. Leitt af 'þurs-hund-rað'. Nafnorðið ‘þurs’ er þýðing á grísku orðinu 'gigas', sem er rót forskeytisins ‘giga-‘ (miljarðfaldur).

Forskeyti 'þús-' (þusundfaldur) og 'þurs-' (miljarðfaldur) eru notuð til að smiða heiti á eftirfarandi þrem töluorðum: þús-þursund (þúsund miljarðar, billjón), þurs-miklund (miljarður milljóna, billjarður) and þurs-þursund (miljarður miljarða, trilljón). Formálinn 'X-mælt þúsund' er notaður fyrir tölur hærri en 10¹⁸. Í íslensku orðsifjabókinni, uppflettiorðið 'kvinkvilljón' (10³⁰) er þýdd ‘fimmmælt milljón’. æ lkm´l l æ

Heiti stórra talna
10^x	Háfrónska	Íslenska	Bresk enska
10³	þúsund	þúsund	thousand
10⁶	miklund (mikill, mégas)	milljón	million
10⁹	þursund (þurs, gigas)	milljarður	billion
10¹²	þúsþursund	billjón	trillion
10¹⁵	þursmiklund	billjarður	quadrillion
10¹⁸	þursþursund	trilljón	quintillion
10²¹	sjömælt þúsund	trilljarður	sixtillion
10²⁴	áttmælt þúsund	kvaðrilljón	septillion
10²⁷	nímælt þúsund	kvaðrilljarður	octillion
10³⁰	tímælt þúsund	kvintilljón	nonillion

[breyta] Staðarheiti

Braekmans þýðir öll ensk staðarheiti.

Ashley: Eskiló (af 'ash' (askur) og 'léah' (–ló, eins og í Osló)).
Barnoldswick: Bjarnólfsvé. ‘bústaður ‘Beornwulf’’. Síðari liðurinn ‘wick’ er ekki skyldur nafnorðinu ‘vík’, heldur latneska orðinu ‘vicus’, sem er rót enska orðsins ‘village’. Rétta íslenska jafnheitið er ‘vé’ í gömlu merkingunni ‘bústaður’.
Boston: Bótólfssteinn (steinn Bótwulfs (Bótólfur)).
Brighton: Bjarthjálmstún (Bústaður sem var nefndur eftir Beorthelm (Bjarthjálmur)).
Bristol: Brúarstó (samkomustaður við brúna’. Fornenska ‘stow’ = Íslenska ‘stó’.)
Cambridge: Grantabrú (Nefnd eftir ánni Granta. Breyting ‘Grant-‘ í ‘Cam-‘ orsakast af normannskum áhrifum).
Canterbury: Jótbretaborg (Ekki 'Kantaraborg'!). Fornenska 'Cantwareburg' þýddi ‘virki kentverjanna’. Háfrónska þýðingin á Kent er 'Jótbretland'.
Ruston Parva: Litla-Hróarstún (Bústaður sem var nefndur eftir ‘Hróari’. Latneska viðbót ‘parva’ þýðir ‘lítill’).
Selby: Seljubær (Bær sem var nefndur eftir seljum.)

[breyta] Tenglar

Flokkar: Íslenska | Usenet

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.