Yn Ungaar
Ass Wikipedia.
This article needs an orthographic and grammatic revision.
Please don't remove this template until the article has been revised by an experienced Manx speaker.
|
|||||
| Jarroo-raa: veg | |||||
| Arrane ashoonagh: Himnusz (Isten, áldd meg a magyart) | |||||
 |
|||||
| Ard-valley | Budapest | ||||
| Caayr smoo | Yn ard-valley | ||||
| Çhengey oikoil | Ungaarish | ||||
| Reiltys
Eaghtyrane
Ard-vinishter |
Pobblaght László Sólyom Ferenc Gyurcsány |
||||
| Seyrsnys - Bunneaght - Reeriaght |
896 1000 |
||||
| Eaghtyr • Yn clane • Ushtey (%) |
93,030 km² 0.74% |
||||
| Earroo yn phobble • Yn clane • Glooaght |
10,053,000 (2007) 109/km² |
||||
| TLS (CCK) • Yn clane • Yn dooinney |
Prios. veih [[{{{blein_TLS_CCK}}}]] {{{TLS_CCK}}} ({{{rhenk_TLS_CCK}}}) {{{TLS_CCK_yn_dooinney}}} ({{{rhenk_TLS_CCK_yn_dooinney}}}) |
||||
| Argid | Forint (HUF) |
||||
| Traa ynnydagh • Sourey (DST) |
CET (UTC+1) CEST (UTC+2) |
||||
| Coad eddyrlhieen | .hu |
||||
| Coad hellvane | +36 |
||||
She çheer ayns yn Europey ee yn Ungaar.
Cummal |
[reaghey] Shennaghys
- Ard-art: Shennaghys dy yn Ungaar
[reaghey] Mean Eashyn: 896-1526
Va'n Ungaar crooit ayns 896 rish yn Ungaaraghyn, jei nyn roshytn jeh nyn thallooyn rosh ny Europey Shiar. Va Flah Árpád nyn fer toshee; ren eh cur er bun yn chied thie reeoil dy yn çheer, yn thie Árpád. Ayns 1000 haink yn çheer dy ve reeriaght. Va'n chied ree Noo Steaon.
Ayns 1241, va'n çheer ruegeyit rish yn mongoilaghyn. Ayns 1301, haink yn thie Árpád dy ve anvio. Va reeghyn dy thieyn ymmodee reilley ayns yn Ungaar. Ta Matthias Corvinus yn smoo, ren eh coadey yn çheer noi yn Impiraght Turkagh. Agh beggan jeihaghtyn jei v'eh baase echey (1490), va'n çheer castit ayns yn Caggey dy Mohács (1526). Va'n Reeriaght rheynnit ayns 3 ayrnyn: yn Ungaar (ardjyn heear as twoaie), Impiraght Turkagh (ard jiass) as y Prinsaght dy Transylvania.
[reaghey] Eddyr 1526-1867
Haink yn Reeriaght ny Ungaar dy ve barrantys dy yn thie dy Habsburg. Ayns 1686, va'n Impiraght Turkagh eiginit dy faagail, as va'n çheer unnaneyssit. Va mooaran ashoonyn ayns yn çheer.
Ayns 1703, va irree magh fo-raad noi yn Habsburgyn rish Francis II Rákóczi; agh dob y irree magh ayns 1711, as t'eh dy gholl da eebyrt.
[reaghey] Yn Austeyr-Ungaar: 1867-1918
Ren yn çheer prowal dy feddyn yn raad coair stooaltys: ayns 1867, va conaant cowrit rish yn Austeyr as yn Ungaar (daa thallooyn dy yn Habsburg), as va'n Reeoil Austeyragh-Ungaaragh crooit. Va'n soiaghey noa cooilleentagh: va aase tarmaynagh ard troggit rish y conaant.
[reaghey] Eddyr yn Caggeyn Dowanagh, 1918-1946
Ayns 1918, va'n Reeriaght astyrit, as va pobblaght currit er bun. Va'n phobblaght ghiare-heillagh, as va cummaght goit rish y cummynaghyn ayns 1919. Va nyn reill ro meereggyragh as va sleih ny ghaa torçhit. Ta yn cummynaghyn dy faagail yn çheer echey as v'eh rueggit rish sidooryn Romaainagh. Ayns 1919, va Budapest goit rish y sidooryn Ungaaragh, leeidit rish Miklós Horthy. Ren ad ceau yn "Scoagh Bane", ren ad tranlaasey yn cummynaghyn. Va'n reeriaght aa-currit er bun. Va Horthy teiht as yn lhiass-ree dy yn çheer.
Va'n caggey caillit rish yn Ungaar, as va ram thalloo caillit.
[reaghey] Amm soveidjagh: 1945-1989
Jei yn lhieggey dy yn Ghermaan Natseeagh, haink yn Ungaar dy ve scooyrit rish yn UPSS. Haink eh dy ve steatyn cummynagh, as jei va amm deynlagh eddyr 1946 as 1947. Jei 1948, va reiltys cummynagh currit er bun ayns y çheer rish Mátyás Rákosi. Va smaghtey jannooit, as hug ee shoh ersyn yn Irree Magh Ungaaragh dy 1956.
[reaghey] Pobblaght Ungaaragh: 1989-Nish
Ec y chione dy 1980, chlish yn Ungaar caghlaaee coair yn deynlagh. Va yn Pobblaght Tree ec 23 Jerrey Fouyir, 1989, lesh Mátyás Szűrös as eaghtyrane.
Va'n chied reyhis nastee greimmit ayns 1990. Ren yn UPSS lhieggal ayns 1991.
Haink yn Ungaar dy ve oltey dy yn Possan Visegrád ayns 1991, oltey dy yn Çheshaght Conaant yn Atlantagh Hwoaie ayns 1999, as oltey dy yn Unnaneys Europagh er 1 Boladey, 2004.
 |
Unnaneys Europagh | |
| Austeyr, yn | Chyprys, yn | Yn Clovack | Yn Clovean | Danvarg, yn | Esthoin, yn | Fynlann | Ghermaan, yn | Ghreagh, yn | Iddaal | Latvey, yn | Lithuania | Lucsemburg | Malta | Ollan, yn | Pholynn, yn | Phortiugal, yn | Pobblaght Çheck | Pobblaght Nerin | Rank, yn | Reeriaght Unnaneyssit | Roomaain, yn | Spaainey, yn | Toolyn, yn | Ungaar, yn | Velg, yn | Vulgeyr, yn | ||
