Gregorianski kalendarin
Frá Wikipedia, hin frælsa alfrøðin
Gregorianski kalendarin verður brúktur í Vesturheiminum. Hann er ein tillaging av julianska kalendaranum. Hann varð fyrst skotin upp av Aloysius Lilius, og varð settur í gildi av Gregorius XIII páva, sum hann eisini fekk navn eftir, 24. februar 1582. Summir mæltu til at rætta kalendaran við at loypa skotárini um 10 ferðir. Soleiðis hevði kalendarin verið fluttur 10 dagar fram. Gregorius XIII pávi vildi kortini hava hetta gjørt í einum við at stytta oktober 10 dagar, og soleiðis kom dagurin eftir hósdag 4. oktober 1582 at eita fríggjadagur 15. oktober 1582. Ymiskt var, hvussu lond tóku ímóti gregorianska kalendaranum, men so við og við tóku øll katólsk og síðan protestantisk lond við kalendaranum.
Gregorianski kalendarin varð gjørdur, tí at julianski kalendarin var eitt sindur skeivur. Neyðugt var við árum við ymiskari longd, og tí vórðu leypár / skotár sett inn í julianska kalendaran. Julianski kalendarin hevði fast leypár / skotár 4. hvørt ár. Við rættingum í gregorianska kalendaranum verða bert 97 skotár fyri hvørji 400 ár. Gregorianski kalendarin er so mikið neyvur, at tað ganga 3571 ár, áðrenn kalendarin er eitt samdøgur skeivur.
Í Danmark var ikki farið yvir til gregorianska kalendaran fyrr enn ár 1700. Danski astronomurin Ole Rømer arbeiddi við málinum, og tá Fríðrikur IV kongur tók við eftir Christian V í 1699, fekk Ole Rømer sannført hann um broytingina. Kongur gjørdi av, at dagurin eftir sunnudag 18. februar 1700 skuldi eita mánadagur 1. mars 1700, og harvið fylgdu Danmark - og Føroyar - gregorianska kalendaranum.
Katólska kirkjan vildi hava kalendaran endurskoðaðan fyri at páskirnar kundu verða hildnar á teirri tíðini, ið katolikkar hildu verða komið ásamt um á fyrsta ráðnum í Nicæa í 325. Sjálvt um ein kirkjulóg frá ráðnum sigur, at allar kirkjur skulu halda páskir í senn, gjørdu tær ikki tað.
Kelda: Peter Øhrstrøm: Tid - et filosofisk begreb og en målelig størrelse, systime 2006
Eftir tí gregorianska kalendaranum er árið býtt í 12 mánaðir:
| Nr. | Navn | Dagar |
|---|---|---|
| 1 | Januar | 31 |
| 2 | Februar | 28 ella 29 |
| 3 | Mars | 31 |
| 4 | Apríl | 30 |
| 5 | Mai | 31 |
| 6 | Juni | 30 |
| 7 | Juli | 31 |
| 8 | August | 31 |
| 9 | September | 30 |
| 10 | Oktober | 31 |
| 11 | November | 30 |
| 12 | Desember | 31 |
