بریگاد قزاق
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
بریگاد قزاق، سازمانی نظامی بود که در سال ۱۲۹۶ هجری قمری بر اساس قراردادی بین ایران و روسیه تزاری تشکیل شد.
این بریگاد (از فرانسه، =تیپ) که زیر فرماندهی افسران روس قرارداشت در آغاز تشکیل مرکب از دو فوج سوار و یک دسته موزیک بود. بعدها تشکیلات آن گسترش یافت و واحدهای پیاده و آتشبار و فوج‌هائی در ولایت‌ها ایران به آن افزوده شد. در اواخر فعالیت به حد دیویزیون (از فرانسه، =لشکر) ارتقا پیدا کرد.
ناصرالدین‌شاه قاجار که در سفر دوم خود به اروپا ترتیبات و انضباط و قابلیت‌های واحدهای قزاق روس را پسندیده بود در بازگشت به ایران تصمیم به ایجاد واحدهائی مشابه در ایران گرفت. به خواهش او گروهی از افسران قزاق به ریاست سرهنگ دومنتویچ به ایران آمدند و دولت ایران عده‌ای از سواران قفقازی‌تبار مهاجر را برای آموزش به آنان سپرد.
بعد از دومنتویچ، سرهنگ چورکوسکی فرمانده بریگاد قزاق شد. بعد از او ژنرال کاساکوفسکی و سرهنگ چرنوزوبوف فرمانده شدند. در دوره محمدعلی شاه قاجار فرمانده بریگاد قزاق کلنل لیاخوف بود. در این دوره بود که واحدهای توپخانه و مسلسل سنگین به این بریگاد افزوده شد و در جریان جنبش مشروطه در حمله به مجلس به کار رفت.
در آستانه جنگ جهانی اول، دولت روسیه با استفاده از ضعف دولت ایران واحدهای قزاق را در تبریز و استرآباد و بعد در رشت و اصفهان و کرمانشاه و همدان و ارومیه و مشهد تشکیل داد. همچنین بدون اجازه دولت این بریگاد را به دیویزیون ارتقا داد.
پس از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه دولت کرنسکی فرماندهی دیویزیون قزاق را به کلرژه محول کرد. فرماندهی او دیری نپائید چون نیروهای بریتانیا که در ایران مستقر شده بودند کلنل استاروسلسکی را، که از هواداران حکومت تزاری بود، به جای او منصوب کردند.
در همین زمان ژنرال آیرونساید طرح کودتای ۱۲۹۹ را برای به قدرت رسیدن رضاخان که فرمانده آتریاد (از روسی، =گردان) تهران بود به اجرا درآورد و قزاق‌ها تهران را تصرف کردند. رضاخان با نام «سردار سپه» به فرماندهی دیویزیون قزاق رسید و این دیویزیون پایهء تشکیل ارتش نوین ایران شد.
