مستشارالدوله
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
میرزا یوسف خان مستشارالدوله، از پیشروان و آزادیخواهان دوره ناصرالدین شاه و از همفکران میرزا حسین خان سپهسالار و میرزا ملکم خان، است. مستشارالدوله مردی روشنفکر بود و همیشه آرزوی نظم و اقتدار کشور را در سر می‌پرورانید.
از آرزوهای بزرگ او تأسیس راه آهن در ایران بود. و با همین عقیده و ایمان راسخ بود که در سال ۱۲۸۶ ه.ق رساله‌ای به نام کتابچه بنفش درباره تأسیس راه آهن سرتاسری ایران نوشت و به شاه عرضه داشت و در سال ۱۲۹۰ ه.ق، که در خراسان بود، جزوه دیگری در لزوم کشیدن راه آهن از تهران به خراسان تهیه و منافع آن را ذکر کرد و فتوای روحانیون را در آن باره به دست آورد.
مستشارالدوله اصول افکار سیاسی خود را در رساله یک کلمه، که به سال ۱۲۸۷ ه.ق در پاریس نوشته، بیان کرده‌است. رساله یک کلمه یکی از اولین آثار آزادیخواهان ایران به شمار می‌رود و در تحریک احساسات و بیدار کردن مردم در آن زمان نفوذ فوق العاده داشته‌است و در سال ۱۳۲۳ ه.ق که انجمن مخفی تشکیل گردید، این کتاب راهنمای سیاسی آن انجمن بود.
مستشارالدوله در سال ۱۳۰۶ ه.ق نامه مفصلی به مظفرالدین میرزا نوشت و خواهش کرد که آن را از نظر شاه بگذرانند. وی در آن نامه از حکومت استبدادی و فساد دربار انتقاد و اصلاحات مملکتی و ایجاد حکومت قانون و برقراری آزادی و مساوات را خواستار شده و گوشزد کرده بود که اگر زمامداران ایران خود در صدد تأسیس دولت مقننه برنیایند، سیر حوادث تاریخ آن را تحمیل خواهد کرد.
سخنان مستشارالدوله با مزاج دربار ناصرالدین شاه سازگاری نداشت، پس نویسنده گرفتار همان سرنوشتی شد که دامنگیر همه آزادیخواهان آن زمان بود، او را به فرمان شاه در اوایل سال ۱۳۰۹ ه.ق محبوس در عمارت رکنیه آنجا با زنجیر و کنده نگاه داشتند. وی در زندان تنها بود و اجازه ملاقات با احدی، حتی با سایر محبوسین قزوین، را نداشت. در زندان چندان زجرش دادند و چند سال بعد به سال ۱۳۱۳ ه.ق درگذشت.
[ویرایش] منبع
- تاریخ انقلاب مشروطیت. رحیم نامور. انتشارات پاچار ۱۹۵۸
- ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، ص ۱۷۹.
