Bryniau Clwyd

Oddi ar Wicipedia

Bryniau Clwyd yw'r gadwyn o fryniau canolig eu huchder yng ngogledd-ddwyrain Cymru sy'n ymestyn o gyffiniau Llandegla-yn-Iâl yn y de i gyffiniau Prestatyn yn y gogledd, gan gyrraedd ei phwynt uchaf gyda Moel Famau. Er nad ydynt yn arbennig o uchel, ceir golygfeydd braf o'u copaon hyd at fynyddoedd Eryri i'r gorllewin a thros Sir y Fflint i wastadeddau Swydd Gaer a chyffiniau Lerpwl i'r dwyrain. Gorwedd y rhan fwyaf o'r gadwyn yn Sir Ddinbych ond mae'r ffin â Sir y Fflint yn rhedeg ar hyd y copaon yn ei chanol.

Fe'u gelwir yn Fryniau Clwyd am eu bod yn codi ar hyd ymyl ddwyreiniol Dyffryn Clwyd. Ar hyd yr oesoedd mae'r bryniau hyn wedi bod yn llinell amddiffyn naturiol. Mae'r gadwyn yn cynnwys nifer o fryngaerau o Oes yr Haearn, e.e. Foel Fenlli, Pen-y-Cloddiau a Moel Arthur. Ceir nifer o garneddi cynhanesyddol ar y copaon yn ogystal. Yn nes ymlaen codwyd Clawdd Offa gerllaw, er nad yw'n rhedeg ar hyd y copaon (mae Llwybr Clawdd Offa yn rhedeg ar hyd llethrau'r bryniau a thros rhai o'r copaon). Yn ddiweddarach eto, codwyd gwylfa amddiffynnol anferth ger copa Moel Famau ar ddechrau'r 19eg ganrif.

Mae'n ardal gyfoethog ei llên gwerin, gan gynnwys traddodiadau am y brenin Arthur.

Ceir nifer o fylchau yn croesi Bryniau Clwyd, gan gynnwys bwlch Rhuallt a groesir gan yr A55, prif draffordd gogledd Cymru, a'r hen ffordd Rufeinig o Gaer i Segontiwm cyn hynny. Mae bylchau hanesyddol eraill yn cynnwys Bwlch Pen Barras, sy'n cael ei groesi gan yr hen ffordd fynydd rhwng Tafarn-y-Gelyn a Rhuthun.

Heddiw mae bron y cyfan o'r bryniau yn Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol.

[golygu] Copaon (o'r gogledd i'r de)

• Moel y Parc (398m)
• Moel Llys-y-coed (465m)
• Moel Famau (554m)
• Moel y Waun (412m)

[golygu] Gweler hefyd

• Clawdd Offa
• Llwybr Clawdd Offa
• Rhestr mynyddoedd Cymru

gw • sg • go Ardaloedd o Harddwch Naturiol Eithriadol yng Nghymru
Bryniau Clwyd • Dyffryn Gwy • Penrhyn Gŵyr • Penrhyn Llŷn • Ynys Môn