See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Fobano - Biquipedia, a enziclopedia libre

Fobano

De Biquipedia

Bariedaz de l'aragonés
Fobano
Nombre local:
Charradors: ?
Localizazión cheografica: Bal d'a Fueba
Lugar(s) prenzipal(s): A Fueba
Rasgos dialeutals:
Bitalidá:
Escritors prenzipals:

O fobano ye una bariedá dialeutal de l'aragonés que se charra en a redolada de A Fueba.

[editar] Fonetica

  • A bocal -o zaguera se mantién dezaga de -n (camino, molino), -l (zielo, chelo) y -r (cordero, pallero).
  • O grupo -it- prozedén de o grupo latino -CT-, -ULT-, no más se conserba que en chitar-se y cuitre, y s'ha castellanizato enta -ch: fecho, dicho, estrecho, pecho, mucho u trucha.
  • A x prepalatar fricatiba xorda se corserba bien (si nos miramos as redoladas á l'oeste dende A Fueba) y como ye normal en l'Alto Aragón oriental ba con una -i- semibocalica: caixigo, buixiga, fueras de cruxir, falandraxo, muxordón y muxardina.
  • A x en posizión inizial evoluziona a -ix- como en chistabín y belsetán: ixolomar, ixartigar, ixarnar, ixaugaer, ixarranar, ixordiga, ixambre, ixambrar-se.
  • O grupo latino -SC- que en aragonés eboluziona a -x- ye castellanizato: conozer, paezer, crezer, florezer, etz...
  • O grupo final -NTE, que en aragonés meyebal pierde a E y en aragonés moderno a T, ye castellanizato: rusiente, fuente, diente, puente, fueras de os casos malamén, chen, calién.
  • En Samper son casos de pronunzación de a -r final en os plurals: lugars, pastors, colors, fenomeno que se troba tamién en bellos lugars de o Sobrarbe zentral.
  • Mos trobamos un caso isolato y poco frecuén de conserbazión de -m- deribata de -M'N- que en castellan ha dato -mbr-:
    • LAMINA > lamna > lama

[editar] Morfolochía

L'articlo ye como en aragonés cheneral: o, os, a, as, pero en Pano y Panillo, lugars amán de a Ribagorza se emplega es, (es cans). En o sieglo XVII s'emplegaba l'articlo lo, los, la, las en Foradada d'o Toscar.

Esiste un preterito indefinito perifrastico como en ribagorzano y chistabín:

  • ba cantar
  • bas cantar
  • ba cantar
  • bamos cantar
  • baz cantar
  • ban cantar

A diferenzia notable ye que o morfema presonal no ye -n como en ribagorzano y que a -r final se prenunzia. Tamién ye notable que este preterito indefinito coesista con a forma sintetica normal en aragonés: canté, cantés, cantó, cantemos, cantez, cantón. L'emplego de una forma u atra depende de factors como o berbo, de o lugar, etz...

En conclusión o fobano ye un dialeuto de transizión entre l'aragonés d'o semontano de Balbastro y Biello Sobrarbe y l'aragonés baxorribagorzano. No ye tan castellanizato como o semontanés (conserba bien a x) ni como o baxorribagorzano, y ye más amán de l'aragonés cheneral que este zaguero.


Dialeutos de l'aragonés
Aragonés meridional | Aragonés oriental | Aragonés ozidental | Aragonés zentral | Chodigoaragonés† | Nabarro† | Rioxano


Bariedaz orientals de l'Aragonés
Altorribagorzano | Benasqués | Baxorribagorzano | Campés | Chistabín | Estadillano | Fobano | Fonzense | Grausino | Ribagorzano |
En atras luengas


aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -