Gletscher

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Technische Yschränkung:
Dr koräkt Titel wär: »Gletscher«

Ä Gletscher (vo lat. glacies = Iisch) isch ä Iischmassä wo us Schnee entstandä isch. I de Aupe tüei sich Gletscher dürä Druck vo ihrem Eigägwicht bewegä.

Inhaltsverzeichnis

1 Arte vo Gletscher
2 Gletscherentstehig
3 Gletscherfliesse
4 Abtragig und Ablagerig
5 Weblinks

[ändere] Arte vo Gletscher

Es git grundsätzlich zwe Arte vo Gletscher (auerdings mit Zwüscheforme):

Chauti Gletscher: Si chöme nume i polare Gebiet vor und wärde Chauti Gletscher gnennt, wöu ihri Sohle am Ungergrund feschtgfroore isch. Zu dere Gruppe ghöre ou die grosse Ysschöuder vo dr Antarktis und vo Grönland
Temperierti Gletscher: Me fingt temperierti Gletscher uf dr ganze Wäut i alpine Gebiet und ou teilwys i polare Regione. Si hei flüssigs Wasser a ihrere Sohle und fliesse, dorum böude si ou e Grundmoräne. I däm Artiku wirds vor auem um die Art vo Gletscher goh.

[ändere] Gletscherentstehig

Wes imänä Gebiet jährlech meh schneit auses ma abtouä u verdunstä chunts zurä Aasamlig vo Schnee und schlussändlich zumä Gletscher. Di Verwandlig vom Schnee zum Gletscher nennt mä o Metamorphose.

Früschä Schnee het no viu Luftrüüm. Dürä neuä Schneefau wärdä mit dr Zyt di Luftrüm zämädrückt und wärdä chliner und es biudet sich Firniisch. Schmeuzprozäss ader Oberflächi ungerstützä dä Vorgang. Us Firniisch wird schlussändlich Gletscheriisch.

[ändere] Gletscherfliesse

Abärä Ischdicki vo 30m faht ds Iisch ah sich ds bewegä, natürlich abwärts, wobis o liechti Stigigä cha überwindä. Ä Gletscher isch geborä. D Eigäheit vom fliessä ghört zur Definition vomä Gletscher. Solang sich ds Iisch no nid bewegt und äm Bodä festgfrorä isch giutets no aus Firn. Ds Fliässä isch äs Resutat vom Druck und dr Schwärchraft. Meistens wird d Gletscherzungä vodä neuerä Ischschichtä regurächt ids Tau gschobä. Wägäm Ungergrund risst di zämähängendi Iischmassä uf und äs biudä sich Gletscherspautä.

[ändere] Abtragig und Ablagerig

E temperierte Gletscher isch e usgschproche aktivi Landschaftsform. Höchi Temperaturungerschiede träge zunere höche Verwitterig vo Fels by. E schteili Topographie (schteili Bärghäng) vrschnäuere d Erosion (d Abtragig vo verwittertem Materiau). Dr Gletscher tued säuber ou Feschtgschtei abträge i däm dass är Gschteismateriau (Schotter) a synere Sohle transportiert wo dr Fels tued abschlyfe. Die Erosion gsehd me dütlech a Orte wo Glescher zruggschmouze sy und me seit dere Landschaftsform 'Gletscherschliff'.

E Gletscher hed aber ou e Huufe Gebiet, wo är tued Materiau ablagere. Das passiert fasch am ganze Gletscherrand. Die dütlechschti Landschaftsform wo är cha ufboue sy d Sytemoräne, teilwys schön prismatisch gformt. Aber ou a synere Basis chas zu Ablagerige cho. So blybt bim Rückzug vom Glescher d Grundmoränelandschaft zrugg. Vöufach isch die mit sanfte Höger (Drumlins) oder ähnliche Forme bsetzt. Ou i im Gletscher vorglageret Gletschersee wird vöu Gschteismaterial abglagered, ou die fynchörnigi Gletschermilch.