Russe
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
| Russe (Русские) |
|
|---|---|
 |
|
| Totale bevolking: | 137 miljoen (skatting) |
| Belangrike bevolkings in: | Rusland: 115 889 000 (sensus 2002) [1] Oekraïne: |
| Taal: | Russies |
| Geloofsoortuiging: | Oorwegend Russies-Ortodoks of ongebonde |
| Verwante etniese groepe: | Slawe Oos-Slawe |
Russe (Russies: Русские - Russkie) is 'n Oos-Slawiese volk van sowat 137 miljoen mense (waarvan 115 miljoen in die Russiese Federasie, 17 miljoen in ander voormalige state van die Sowjetunie en sowat 6 miljoen in ander lande). Hulle is die grootste volk in Europa. Die meeste Russe is Russies-Ortodokse Christene of ongebonde.
Inhoud |
[wysig] Bevolking
Russe is die talrykste etniese groep in Europa en een van die grootste ter wêreld met 'n bevolking van sowat 137 miljoen dwarsoor die wêreld. Daar is sowat 116 miljoen etniese Russe in die Russiese Federasie en sowat 18 miljoen in Rusland se buurstate. 'n Groot aantal Russe - sowat drie miljoen - bly in ander lande, veral in Noord-Amerika en Wes-Europa, maar ook in Oos-Europa en Asië.
[wysig] Geloof
Die meeste Russe is aanhangers van die Russies-Ortodokse Kerk, wat 'n belangrike rol in die Russiese geskiedenis en die vorming van die Russiese identiteit gespeel het. In ander lande behoort Russe meestal tot die plaaslike Ortodokse kerke, wat of regstreeks met die Russies-Ortodokse Kerk verbonde is (soos die Oekraïens-Ortodokse Kerk, wat outonomie onder die Patriarg van Moskou geniet) of historiese bande met dié kerk het (soos die Ortodokse Kerk in Amerika)
Selfs ongebonde Russe voel hulle om kulturele redes met die Ortodokse geloof verbonde. Sommige Russe is Ou-Gelowiges, 'n schismatiese groep in die Ortodokse beweging, wat die liturgiese hervormings van die 17de eeu verwerp het.
Ná die einde van die Kommunistiese bewind het die belangstelling in godsdiens weer toegeneem, alhoewel kerkbesoek eerder swak is. Daar is slegs klein minderhede van ander Christelike kerke, waaronder die Baptiste met sowat 85 000 aanhangers.
[wysig] Geskiedenis
Die huidige Russe is afstammelinge van Oos-Slawiese stamme, wat hulle oorspronklik in Wes-Rusland, Wit-Rusland en Oekraïene gevestig en hier ook met Skandinawiese en Fins-Oegriese groepe vermeng het. Die etnoniem rus' het oorspronklik na die Skandinawiese Varjage verwys, wat aanvanklik die eerste ryk in die gebied, Kiëv-Roes, oorheers het (vergelyk ook die Finse woord vir Swede, Ruotsi). Die Skandinawiërs is vinnig geslawiseer, en die naam het later na die hele bevolking van die ryk begin verwys.
Die aanvanklik homogene etniese groep van die Kiëvse Roes het vanaf die 15de eeu in kulturele en taalkundige opsig in Groot-Russe, Wit-Russe en Oekraïeners (vroeër: Klein-Russe) begin opsplits. Die Groot-Russe het veral die noord-weste van die huidige Rusland bewoon. Ná 'n reeks militêre oorwinnings oor die Goue Horde en die Tatare het hulle gebied langs die Wolgarivier in suidelike rigting uitgebrei. Veral die verowering van die Tataarse hoofstad Kasan in die jaar 1552 het tot 'n verdere uitbreiding oorkant die Oeral na Sibirië gelei.
In die 17de eeu het die Russe vir die eerste keer die Stille Oseaan bereik. Die Russiese Kosakke het die voortou by die kolonisering van nuwe gebiede geneem. Sedert die 18de eeu het die Russe ook die Osmane en Krimtatare na die suidelike Oekraïene (Nieu-Rusland) en die noordelike Kaukasus teruggedring.
Voor 1917 het Russe byna uitsluitlik die gebied van die Russiese Ryk bewoon. As gevolg van die Bolsjewistiese Oktoberrewolusie het 'n groot aantal adellike en burgerlike gesinne na ander lande gevlug.
In die tyd van die Sowjetunie het Russiese minderhede hulle in byna alle deelstate gevestig. Terwyl die immigrasie van Russe in die Baltiese state deur die Moskouse regering bevorder is, was in ander gebiede veral die tekort aan opgeleide werkers, wat vir die ontwikkeling van die plaaslike infrastruktuur benodig is, 'n aansporing vir Russiese immigrante om hulle daar te vestig. Met die einde van die Sowjetunie het baie van hierdie Russe na die Russiese Federasie teruggekeer.
[wysig] Russiese vanne
Die huidige Russiese vanne is in die tydperk tussen die 16de en 17de eeu gevorm, en hulle word oorwegend deur die genitief-uitgange -ov/-ev of -in gekenmerk. Twee derdes van die moderne Russiese vanne het hierdie uitgange, en meestal is die genitief van voorname, diername en beroepe gevorm. 'n Klein aantal vanne het uitgange soos -skij ('n byvoeglike naamwoord, wat óf na die geografiese herkoms verwys óf deur immigrante uit die Pools-Litause taalgebied ingevoer is), -ych ('n meervouds-genitief, wat veral in die Oeral voorkom), -itsj, -ez, -ak en -ago. Uitgange soos -enko en -uk is van Oekraïense oorsprong.
Aangesien die die genitief in die Russiese taal volgens die genus verbuig word, kry vroulike vanne by die uitgange -ov, -ev en -in 'n bykomende a-uitgang, terwyl die uitgang -skij na -skaja verander word. Alle ander vanne word nie verbuig nie.
[wysig] Russiese gemeenskappe in die buiteland
Etniese Russe het hulle in feitlik alle gebiede van die voomalige Russiese Ryk en die Sowjetunie gevestig, en hierdie binnelandse migrasie is deur die Moskouse regerings dikwels bevorder, veral in grensgebiede. Af en toe het klein Russiese groepe hulle as godsdiensvlugtelinge in die buiteland gevestig, soos byvoorbeeld die Lipowane in die Donaudelta en die Doukhobors in Kanada.
Nadat die Russiese Rewolusie en die Russiese Burgeroorlog in 1917 begin het, was daar 'n grootskaalse emigrasie, en baie Russiese burgers het hulle in Europese stede soos Berlyn, Parys en Londen of oorsee gevestig.
Die grootste Russiese bevolkings in die buiteland woon in voormalige deelstate van die Sowjetunie soos Oekraïene (sowat agt miljoen), Kazakhstan (sowat 4,5 miljoen), Wit-Rusland (sowat 1,2 miljoen), Letland (sowat 700 000), Oesbekistan (sowat 650 000) en Kirgisistan (sowat 600 000). Sowat een miljoen Russiese Jode het hulle sedert die negentigerjare in Israel gevestig. Daar is ook kleiner Russiese gemeenskappe in die Balkanlande, Oos- en Sentraal-Europa, Duitsland, die Volksrepubliek van Sjina en in Latyns-Amerika.
Die groot Russiese minderhede in Baltiese lande soos Estland en Letland word dikwels met argwaan bejeën, aangesien hulle daar ook as gevolg van die Russifiseringsbeleid van die voormalige Sowjet-owerhede gevestig het. Baie van hierdie immigrante het egter ook om ekonomiese redes na die Baltiese deelstate gekom of is gedwing om te verhuis.
Russe, wat hulle in die Sowjet-tydperk in Letland en Estland gevestig het, is net 'n opsie toegestaan om ingeburger te word, mits hulle 'n verpligte taaltoets slaag en kennis van die Baltiese lande se geskiedenis en gebruike het. Die taalstryd gaan veral in Letland voort, waar Russe hulle verset teen die owerhede se planne om Letties as verpligte onderwystaal in te voer. In Estland is sowat 137 000 burgers van nie-Estiese afkoms, oorwegend Russe, ingeburger, terwyl 'n verdere 136 000 of tien persent van die totale bevolking stateloos bly.
Russiese emigrante het hulle ook in Kanada, Australië en die Verenigde State gevestig. Brighton Beach in New York en Sunny Isles Beach naby Miami is woonbuurte met 'n oorwegend Russiese bevolking. Volgens skattings is sowat 5,1 miljoen Amerikaners van Russiese afkoms, en in die tydperk tussen 1990 en 2000 het 'n half miljoen Russe na die Verenigde State geëmigreer. Voordat die Verenigde State Alaska van Rusland gekoop het, was daar 'n inheemse Russiese bevolking van sowat 40 000 mense, veral op die Aleoete-eilande. Volgens die sensus van 2000 praat 706 242 Amerikaners Russies as huistaal, waarvan 'n groot persentasie burgers van Russies-Joodse afkoms. In Suid-Afrika het sedert die negentigerjare 'n klein aantal Russiese vroue met Afrikanermans getrou.
In die Volksrepubliek van Sjina maak Russe deel uit van die 56 etniese groepe wat amptelik erken word. Sowat 15 600 Sjinese Russe woon in die noorde van Xinjiang, in Binne-Mongolië en in Heilongjiang.
