Konstantinopel
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Konstantinopel (ook gespel Constantinopel) is die vorige naam van die huidige stad Istanbul aan die Bosporus. Voorheen was sy naam Bisantium. Dit is steeds die belangrikste en grootste stad van Turkye.
Inhoud |
[wysig] Oorsprong
Bisantium was oorspronklik 'n Griekse stad, gestig deur koloniste uit Megara in 667 v.C.. Volgens legende noem hulle die stad Byzantion na hulle koning Byzas. Bisantium is die Latynse vorm van die naam. Vir 'n lang tyd was Bisantium 'n welvarende Griekse stadstaat totdat dit deur die Masedoniërs verower is. Toe Masedonië enkele eeue later verslaan is deur die Romeine word Konstantinopel 'n belangrike stad in die Romeinse Ryk.
Die stad kies kant vir Pescennius Niger in sy stryd om die Romeinse keiserskap en word van 193-195 beleër deur sy teenstander Septimius Severus. Die stad werd ernstig beskadig in die beleg, maar as Septimius Severus keiser word, herbou hy die stad.
[wysig] Hoofstad van die Romeinse Ryk
Keiser Konstantyn die Grote, wil die hoofstad van die Romeinse Ryk na die belangriker Ooste van die ryk verplaas en word getref deur die geskikte ligging van die stad en in 330 word Bisantium offisieel herdoop as Nova Roma, maar die stad word gou beter bekend onder die naam Konstantinoupolis (Grieks vir stad van Konstantyn). Konstantinopel word die nuwe hoofstad van die Romeinse Ryk, hoewel Rome nog vir 'n korte tyd sy politieke en ekonomiese voorregte behou.
Konstantinopel was 65 jaar lang die hoofstad van die Romeinse Ryk en vanaf 395, by die dood van Theodosius I, toe die Westelike deel van die Ryk definitief afgeskei van die Oostelike deel, word Konstantinopel die hoofstad van die Bisantynse Ryk. Konstantinopel word voortdurend uitgebrei en verfraai deur die opeenvolgende keisers en veral Justinianus het baie grootse geboue opgerig. Die stad was een van die grootste stede ter wêreld gedurende die vroeë en hoë Middeleeue. Omstreeks 500 het die stad ongeveer 500 000 inwoners, maar tydens die verskriklike epidemie van 541 kom omtrent tweederde daarvan om. Later herstel die stad, maar dit is twyfelagtig of daar tydens die Middeleeue ooit weer 500 000 inwoners was.
Met sowat 300 000 inwoners, is Konstantinopel, wat deur die Griekssprekendes "I Polis" (Die Stad) genoem word, eeuelank die grootste stad in Europa. Die kulturele lewe van die Bisantynse Ryk was vir 'n groot deel in die hoofstad gekonsentreer. Grieks het volledig die oorhand gekry oor Latyn. Die bevolking was vroom ortodoks-christelik. Dogmatiese verskille het vir stryd sowel intern as met ander dele van die wêreld gesorg. Perdereisies in die groot Hippodroom was 'n belangrike vorm van sport en tydverdryf.
In 1204 word Konstantinopel ingeneem deur die kruisvaarders van die vierde kruistog en grondig geplunder. Die meeste in eeue versamelde skatte, waarvan baie nog uit keiserlike Rome afkomstig was, word na Wes-Europa versleep, vernietig of omgesmelt. Die meeste kosbaarheden gaan na Venesië waar hulle tans nog gesien kan word. Die Venesiërs is die aanvoorders vir die plundering, want hulle wil die geleentheid gebruik om die handelskonkurrensie van Konstantinopel uit te skakel. Die stad bly in Latynse hande tot 1261 waarna die Grieke daarin slaag die stad te herower. Sedert die herowering is die stad verarm en slaag Konstantinopel nie meer daarin om die handelsroetes rond die Swart See te beheers nie, waar vroeër sy grootste inkomste vandaan gekom het. Hiermee begin die verval, daar word nie meer gebou nie en party wyke raak selfs verlate. Party geboue is as bron van boumateriaal gebruik. Veel Bisantynse intellektueles en kunstenaars trek na die welvarender Europa, met name Italië, en maak deur hulle kennis van die klassieke oudheid die Renaissance moontlik.
[wysig] Die Val van Konstantinopel
Die stad word op 29 Mei 1453, deur sultan Mehmed II van die Ottomaanse Ryk verower. Dit beteken die einde van die Bisantynse Ryk en word ook beskou as die einde van die Middeleeue.
Die val van Konstantinopel bring 'n stroom vlugtelinge, veral intellektueles na Wes-Europa, veral Italië. Dit lei tot 'n verdere ontwikkeling van die Renaissance.
[wysig] Hoofstad van die Ottomaanse Ryk
Sultan Mehmed II maak die verowerde stad die hoofstad van die Ottomaanse Ryk en die stad herleef onmiddellik deur die grootse bou-program van die nuwe heersers. Die skitterende Agia Sofia, die ou Bisantynse katedraal van die stad, word verbou tot moskee. Daar word ook nuwe moskeë gebou soos die beroemde Blou Moskee. Die vervalle Bisantynse paleise word herstel en die nuwe Topkapi-paleis, die hoofsetel van die Ottomaanse Sultans word opgerig. Baie mense kom na die stad gekom en die handel neem toe. Die Ottomane noem die stad Islambol of İstanbul, maar offisieel gebruik hulle steeds Konstantinopel.
Teen 1600 tel die stad ongeveer 600 000 inwoners. Die stad is nou 'n etnies en religieus gemengde stad. Die meerderheid van die bevolking (± 60%) is Moslem en praat Turks, maar daar is ook 'n groot Griekse bevolkingsgroep (± 25 %), wat ortodoks-christelik is. Die Grieke besit nog steeds die grootste deel van die handel. Die res bevolking bestaan uit Jode en Armeniërs.
[wysig] Istanbul na die val van die Ottomaanse Ryk
In 1923, toe die moderne Turkye gestig is, word die hoofstad van die land verplaas naar Ankara. In 1930 word die naam offisieel gewysig na Istanbul. Vir die herkoms van die naam Istanbul is daar verskillende verklarings; dit kan wees dat dit ontleen is aan die Griekse "Constantinoupolis", maar waarskynliker is dat dit afgelei is van die Griekse ει̉ς τήν πόλιν (spreek uit: eis tèn polin), wat na die stad beteken. Met "Die Stad" word in Bisantynse tyd gewoonlik Konstantinopel bedoel.
Die val van die Ottomaanse Ryk was troumaties. Die Ryk was een van die verloorders van die Eerste Wêreldoorlog en verloor al sy "buite-geweste" (Sirië, Palestina, Irak en so meer). Boonop was die land in oorlog met Griekeland. Toe die Grieke in 1922 verslaan is, word die Griekse minderheid in Turkye swaar vervolg. In 1923 en 1924 kom daar 'n grootskaalse bevolkingsuitwisseling tussen Turkye en Griekeland. Konstantinopel het toe sy kosmopolitiese, en multikulturele karakter verloor.
In 1950 het die stad net meer as 1 000 000 inwoners. Deur die immigrasie van baie boere uit die platteland van Anatolië het die stad baie gegroei. Istanbul het nou ruim 10,5 miljoen inwoners (18,9 miljoen inklusief alle distrikte) en is 'n baie besige Turkse stad.
[wysig] Nota
Vertaal uit die Nederlandse Wikipedia.
[wysig] Bibliografie
- Bury, J. B. (1958). History of the Later Roman Empire: From the Death of Theodosius I to the Death of Justinian. Dover Publications.
- Crowley, Roger (2005). Constantinople: Their Last Great Siege, 1453. Faber and Faber. ISBN 978-0-571-22185-1.
- Freely, John; Ahmet S. Cakmak (2004). The Byzantine Monuments of Istanbul. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77257-0.
- Gibbon, Edward (2005). The Decline and Fall of the Roman Empire. Phoenix Press. ISBN 978-0-7538-1881-7.
- Harris, Jonathan (2007). Constantinople: Capital of Byzantium. Hambledon Continuum. ISBN 978-1-84725-179-4.
- Harris, Jonathan (2003). Byzantium and the Crusades. Hambledon and London. ISBN 978-1-85285-501-7.
- Freely, John (1998). Istanbul: The Imperial City. Penguin. ISBN 978-0-14-024461-8.
- Mansel, Philip (1998). Constantinople: City of the World's Desire, 1453-1924. St. Martin's Griffin. ISBN 978-0-312-18708-8.
- Phillips, Jonathan (2005). The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople. Pimlico. ISBN 978-1-84413-080-1.
- Runciman, Steven (1990). The Fall of Constantinople, 1453. Cambridge University Press. ISBN 978-1-84413-080-1.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-2630-6.
