Spółgłoska boczna zwarto-szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna
Z Wikipedii
Spółgłoska boczna szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna to rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [t͡ɬ] lub [tɬ].
[edytuj] Artykulacja
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [t͡ɬ]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji (spółgłoska płucna egresywna)
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa po bokach języka
- w początkowej fazie dochodzi do zwarcia języka z dziąsłami tak jak przy artykulacji spółgłoski [t]. Zamiast plozji następuje przejście do spółgłoski [ɬ] bez oderwania języka od dziąseł.
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna.
[edytuj] Warianty
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [tɬʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy spółgłosce welaryzowanej: [tɬˠ]
- napięcie mięśni gardła - mówimy o spółgłosce faryngalizowanej [tɬˁ]
- zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o spółgłosce labializowanej [tɬʷ]
W językach na-dene i salisz występuje również ejektywny wariant tej spółgłoski, przy nieobecności wariantu płucnego afrykaty kontrastujący ze szczelinowym [ɬ].
[edytuj] Przykłady
- w języku awarskim: гIоркь [ʕortɬʼ] "klamka"
- w języku haida: tla'únhl [tɬʌʔʊ́nɬ] "sześć"
- w języku nahuatl: atlatl [aʔt͡ɬat͡ɬ]
Dwu‐ wargowe |
War‐ gowo‐ zębowe |
Zębowe | Dzią‐ słowe |
Zadzią‐ słowe |
Retro‐ fleksyjne |
Podnie‐ bienne |
Miękko‐ podnie‐ bienne |
Języcz‐ kowe |
Gar‐ dłowe |
Nagło‐ śniowe |
Krta‐ niowe |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m | ɱ | n̪ | n | ɳ | ɲ | ŋ | ɴ | |||||||||
Zwarte | p b | p̪ b̪ | t̪ d̪ | t d | ʈ ɖ | c ɟ | k ɡ | q ɢ | ʡ | ʔ | |||||||
Szczelinowe | ɸ β | f v | θ ð | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | ç ʝ | x ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h ɦ | ||
Półotwarte | β̞ | ʋ | ð̞ | ɹ | ɻ | j | ɰ | ||||||||||
Drżące | ʙ | r | * | ʀ | * | ||||||||||||
Uderzeniowe | * | ѵ | ɾ | ɽ | * | ||||||||||||
Boczne szczelinowe | ɬ ɮ | * | * | * | |||||||||||||
Boczne półotwarte | l | ɭ | ʎ | ʟ | |||||||||||||
Boczne uderzeniowe | ɺ | * | * | * |
|
|