Lingua francesa

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Traballo en progreso: Este artigo de lingüística é, polo de agora, só un bosquexo.
Traballa nel ou noutros artigos relacionados e contribuirás a que a Galipedia mellore e medre.

Francés (Français)
Falado en:	Francia e 53 outros países
Rexión:	Europa Occidental, América, África, rexión do Océano Pacífico
Total de falantes:	77 millóns (primeira lingua) 128 millóns (primeira ou segunda lingua)
Posición:	11º
Clasificación xenética:	Indoeuropeo Itálico Románico Italo-Occidental Galo-Ibérico Galo-Románico Galo-Rético Oïl Francés
Estatuto oficial
Lingua oficial de:	31 países
Regulado por:	Académie française
Códigos de lingua
ISO 639-1:	`fr`
ISO 639-2:	`fre (B), fra(T)`
SIL:	`FRN`
Mapa da Francofonía Azul escuro: lingua oficial e nativa; azul: lingua oficial; azul claro: lingua da cultura; verde: minoritaria

O francés (français) é a terceira das linguas románicas en número de falantes, despois do castelán e do portugués. En 1999, o francés era a 11^a lingua máis falada no mundo, con uns 77 millóns de falantes como lingua materna (chamados francófonos) e uns 128 millóns no total, incluindo os que a usan como segunda lingua.

É unha lingua administrativa ou oficial en moitas comunidades e organizacións (como a Unión Europea, ONU, Unión Postal Universal, Unión Africana etc). Antes da Segunda Guerra Mundial o francés era considerado a lingua internacional por excelencia, particularmente na diplomacia, e unha lingua franca no comercio, navegación e transporte.

[editar] Escrita e ortografía

O francés escríbese co alfabeto latino. Ten cinco diacríticos (acento agudo, acento circunflexo, acento grave, cedilla e diéresis), así como unha ligadura (œ).

A escritura ten pouco que ver coa pronuncia real. Unha característica do francés é o uso de dous ou tres letras para indicar un fonema, aínda que moitas veces estes fonemas franceses reúnen o caracter de dúas fonemas predominando un deles, por exemplo o dígrafo ou no francés parisiense soa practicamente como unha [ou] galega aínda que mantén case átono algo do fonema [ou]. En xeral, a forma escrita é máis conservadora que a forma falada. A pronuncia típica do francés normativo fai recaer case sempre o acento prosódico na última sílaba (agudismo). A pouca correspondencia entre o francés escrito e o falado é un fenómeno bastante frecuente que se debe aos fortes cambios fonéticos que se presentaron desde o período do francés antigo, e que non se corresponderon con cambios na escritura. Con todo, ocorreron algúns cambios conscientes na escritura para restaurar a ortografía latina:

Francés antigo doit > francés doigt «dedo» (Latín digitum)
Francés antigo pie > francés pied (Latín pedem), galego «pé»

Ás veces os impresores impuxeron a súa propia grafía para evitar ambigüidade:

Antes da imprenta: uit (oito)
A partir da imprenta: huit, que evitaba a confusión con "vit".

É case imposible predicir a escritura baseándose unicamente na pronuncia. As consonantes finais, en particular s, x, z, t e d, adoitan ser mudas; e n e m son perceptibles ata ao final de palabra porque nasalizan á vogal que acompañan. En cambio, c, r, f, e l adoitan pronunciarse ata en posición final. Por exemplo, as seguintes palabras terminan en consonante, pero na súa pronuncia acaban nun son vocálico: nez, doigt, pied, aller, lles, lit, beaux.

Os diacríticos teñen un significado fonético, semántico e etimolóxico.

Acento grave (à, è, ù): Sobre a a ou a ou, unicamente distingue os homófonos entre si: à («a», «cara a») contra a («ten»), ou («ou») contra où («onde»). Sobre unha e, indica o son /ε/. Acento agudo (é): Sobre do e, indica o son /e/. Ademais, adoita indicar a omisión histórica dunha consonante que seguía á e (normalmente unha s): écouter < escouter. Acento circunflexo (â, ê, î, ô, û): Sobre do e, indica o son /ε/. Tamén pode indicar a omisión histórica dunha letra adxacente (normalmente unha s): château < castel, fête < feste, sûr < seur, dîner < disner. Por extensión, tamén pode marcar a diferenza entre homófonos: du («de o») contra dû («debido», participio pasado de devoir, «deber»). Diéresis ou tréma (ë, ï): Indica que unha vogal que normalmente formaría ditongo non o forma: naïve, Noël(«Nadal»). A diérese no y (ÿ) só se presenta nalgúns nomes propios (como l'Haÿ-lles-Roses) e en francés antigo. Cedilla (ç): Indica que a c pronúnciase /s/ onde, de non levala, pronunciaríase /k/. O idioma valón introduciu o å para o son o longo e aberto, o longo e pechado ou a longo, segundo as variedades locais.

A ligadura œ non é máis que unha contracción opcional de oe, e non ten ningún significado especial.

Intentouse reformar a ortografía francesa, pero estes intentos de reforma non tiveron éxito.

[editar] Estimacións sobre o número de francófonos

Difusión do idioma francés no mundo en 2006, o azul escuro indica un territorio onde o fala máis do 70% da poboación, o celeste indica zonas nas cales entre o 70% e o 25% da poboación fala ou coñece o francés, o verde sinala zonas nas que os francófonos son minoría]]

As estimacións sobre o número de francófonos varían dependendo dos criterios considerados polas fontes. As fontes principais e as súas respectivas estimacións son:

Alto Consello da Organización Internacional da Francofonía (1998): 190 millóns de francoparlantes, e 110 millóns de "francisants": persoas que falan francés con diferente grao de dominio (A fonte é unha organización intergobernamental cuxos membros son os gobernos dos países cunha presenza significativa da lingua francesa).
Linguasphere Observatory (1999): 125 millóns incluíndo persoas translinguales: primeira lingua para 90 millóns de persoas, segunda lingua para 35 millóns (A fonte é unha rede independente de investigación lingüística con bases en Francia, Gales e India).
Eurobarómetro (2001): máis de 105 millóns (28% de 376 millóns) falan francés na Unión Europea sen contar outros cidadáns (A fonte é unha enquisa de INRA (Europe) s.a. sobre 16.078 persoas realizada a requirimento da Dirección Xeral de Educación e Cultura da Comisión Europea).
SIL (Ethnologue, 15a. edición): primeira lingua de 65 millóns de persoas (A fonte é unha institución lingüística con status consultivo en UNESCO e a ONU).

O francés é unha das dúas linguas de traballo da ONU, unha das dúas linguas oficiais do Comité Olímpico Internacional, a única lingua oficial dos servizos postais e a lingua principal da Unión Africana.

Linguas e variedades románicas

* lingua extinguida

Existe unha versión da Wikipedia en Lingua francesa.

	Linguas oficiais da Unión Europea
Búlgaro \| Checo \| Dinamarqués \| Neerlandés \| Inglés \| Estoniano \| Finés \| Francés Alemán \| Grego \| Húngaro \| Irlandés \| Italiano \| Letón \| Lituano \| Maltés Polaco \| Portugués \| Romanés \| Eslovaco \| Esloveno \| Castelán \| Sueco
Fonte: Sitio da Unión Europea